Ένα μήνα μετά τη δημιουργία της προσωρινής δομής υποδοχής και ταυτοποίησης στο Καρά Τεπέ της Λέσβου, οι συνθήκες παραμένουν υποτυπώδεις, ενώ πρόσφατες αποφάσεις της κυβέρνησης αναμένεται να περιορίσουν σημαντικά τις εναλλακτικές λύσεις υποδοχής στο νησί. Ο νέος καταυλισμός δεν διαθέτει καν ντουζιέρες για τους περισσότερους από 7.600 πρόσφυγες που ζουν εκεί, με μόνη εναλλακτική σε συνθήκες πανδημίας το θαλασσινό νερό, παρά τις χαμηλότερες θερμοκρασίες! Η Ύπατη Αρμοστεία πριν λίγες ημέρες αναφέρθηκε σε “κρίσιμες ελλείψεις σε θέματα αποστράγγισης, ύδρευσης, αποχέτευσης, υγιεινής και ιατρικών υπηρεσιών, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν χωρίς καθυστέρηση”.
Μετά την ολοσχερή καταστροφή του ΚΥΤ της Μόριας στις 8 και 9 Σεπτεμβρίου από τις φωτιές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διέθεσε 750.000 ευρώ ως έκτακτη χρηματοδότηση στην Ελλάδα και αρκετά κράτη-μέλη απέστειλαν προμήθειες για το νέο καταυλισμό, η τοποθεσία του οποίου θεωρείται ιδιαιτέρως ακατάλληλη, καθώς είναι εκτεθειμένη σε όλα τα καιρικά φαινόμενα. Έως τώρα έχει πλημμυρίσει δυο φορές μετά τις πρώτες φθινοπωρινές βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν στη Λέσβο, καθώς δεν υπάρχει κατάλληλη αποστράγγιση. Σε μία απέλπιδη προσπάθεια να προστατέψουν τις σκηνές τους από την πλημμύρα, οι πρόσφυγες σκάβουν αυλάκια για το νερό και λάκκους τριγύρω από αυτές. Πρόσφυγες με τους οποίους συνομιλήσαμε εξέφρασαν επίσης την ανησυχία τους όσον αφορά την ασφάλεια των καλωδίων παροχής ηλεκτρικού ρεύματος που βρίσκονται έξω από τις σκηνές και είναι εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες.
H Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες την περασμένη εβδομάδα παρέδωσε στον καταυλισμό υλικό αποστράγγισης για να μειωθεί ο κίνδυνος πλημμυρών στις σκηνές και τους κοινόχρηστους χώρους, τοποθέτησε δάπεδα κάτω από 216 σκηνές και άρχισε να παραδίδει πακέτα με υλικό μόνωσης για τις οικογενειακές σκηνές. Στις 16 Οκτωβρίου, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσουν άμεσα τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας και αναβάθμισης των εγκαταστάσεων στη δομή μετά την ολοκλήρωση σχετικού διαγωνισμού και ότι αναμένει έγκριση για την χρηματοδότηση του συνολικού ποσού του διαγωνισμού από ευρωπαϊκούς πόρους.
Χωρις στρωματα και κρεβατια
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στον νέο καταυλισμό βρίσκονται αυτή στη στιγμή 7.660 άτομα και έχει χωρητικότητα για 10.000. Στο χώρο υπάρχουν πάνω από 1.100 οικογενειακές σκηνές με χωρητικότητα για 6-8 άτομα και πάνω από 8 μεγάλες σκηνές (rubhalls) οι οποίες λειτουργούν και σαν χώροι έκτατης ανάγκης. H Ύπατη Αρμοστεία έχει διανείμει βασικά είδη πρώτης ανάγκης. Καμία από τις οικογενειακές σκηνές δεν διαθέτει κρεβάτια. Οι πρόσφυγες είναι αναγκασμένοι να κοιμούνται στο έδαφος πάνω σε πλαστικά υποστρώματα ή πάνω σε κουβέρτες.
«Και εγώ και οι γονείς μου που είναι ηλικιωμένοι, ήμαστε αναγκασμένοι να κοιμόμαστε στο έδαφος. Βάζουμε μουσαμάδες και από πάνω μία κουβέρτα. Το έδαφος είναι ανώμαλο και το πρωί που σηκωνόμαστε ήμαστε πιασμένοι», λέει ο Ali Mohamedi* από το Αφγανιστάν που μένει σε σκηνή με συνολικά 8 άτομα.
Ιδιαίτερα δύσκολη είναι η κατάσταση στα rubhalls όπου κοιμούνται έως και 150 μόνοι άνδρες σε διώροφα κρεβάτια, τα οποία – σε συνθήκες πανδημίας – είναι τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο.
Καταφωρες ελλειψεις σε εγκαταστασεις υγιεινης
Η έλλειψη εγκαταστάσεων ντους αποτελεί ένα από τα βασικότερα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν αυτή τη στιγμή οι πρόσφυγες με τους οποίους μιλήσαμε.
«Κάποιες φορές περνάνε 3-4 ημέρες χωρίς να έχουμε κάνει μπάνιο. Μετά πηγαίνουμε στη θάλασσα όπου το νερό είναι κρύο και κάνουμε μπάνιο», λέει ο Νaser* από τη Συρία, ο οποίος είναι θύμα βασανιστηρίων.
«Πολλές από τις γυναίκες αναγκάζονται να πηγαίνουν το βράδυ στη θάλασσα για να κάνουν μπάνιο, γιατί την ημέρα υπάρχουν τριγύρω πολλοί άνδρες και θέλουν να αποφύγουν τα αδιάκριτα βλέμματα», λέει η Shafigheh* μία νεαρή γυναίκα από το Αφγανιστάν που ζει μαζί με την μητέρα της και τον αδελφό της σε μία σκηνή.
Οι πρόσφυγες αναγκάζονται να πλένουν και τα ρούχα τους στη θάλασσα, καθώς η παροχή νερού είναι περιορισμένη και αναγκάζονται να περιμένουν αρκετές ώρες στην ουρά στις βρύσες για να γεμίσουν τα μπιτόνια. Γεγονός είναι επίσης ότι αρκετοί δεν διαθέτουν αρκετό ρουχισμό, καθώς τα υπάρχοντα τους κάηκαν στη φωτιά της Μόριας. Όσον αφορά τις τουαλέτες αναφέρουν ότι ο αριθμός τους είναι ανεπαρκής και τις περισσότερες φορές είναι υπερβολικά βρώμικες. Σύμφωνα με δημοσιεύματα που παραπέμπουν σε κυβερνητικές δηλώσεις, την περασμένη εβδομάδα υπήρχαν 400 τουαλέτες στον καταυλισμό και ο καθαρισμός τους από συνεργεία γίνεται μία φορά την ημέρα.
Παντου ουρες
Οι πρόσφυγες αναγκάζονται και πάλι να περιμένουν έως και τρείς ώρες στην ουρά για το φαγητό. Η διανομή φαγητού γίνεται μία φορά την ημέρα, όπου δίνονται τα γεύματα για ολόκληρη την ημέρα, συμπεριλαμβανομένων τριών λίτρων νερού, όπως αναφέρουν.
«Το φαγητό δεν είναι καλής ποιότητας. Όταν το τρώμε αρρωσταίνουμε. Όταν έχουμε ρεύμα μαγειρεύουμε οι ίδιοι», λέει η Shafigheh.
Στην ουρά πρέπει να περιμένουν και για να επισκεφτούν γιατρό εντός της δομής.
«Υπάρχουν περιπτώσεις που πας στις 8 η ώρα το πρωί που ανοίγει το ιατρείο και φεύγεις στις πέντε το απόγευμα…. Έχω ζητήσει επανειλημμένως να μιλήσω με ψυχολόγο και το μόνο που μου λένε είναι «περίμενε». Όμως έως πότε;», λέει η νεαρή Αφγανή.
Σύμφωνα με αναφορές, μέσα στη δομή αυτή τη στιγμή ιατρικές υπηρεσίες παρέχουν, υπό τον συντονισμό του ΕΟΔΥ, οι οργανώσεις Κίτρινος, οι Γιατροί του Κόσμου, ο Ερυθρός Σταυρός και το Norwegian Emergency Medical Team. Έξω από τη δομή βρίσκονται, μεταξύ άλλων, οι δύο κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, η μία στη Μυτιλήνη και η άλλη έξω από το κατεστραμμένο ΚΥΤ της Μόριας, ενώ δραστηριοποιούνται και η International Rescue Commitee (IRC) και οι Medical Volunteers International (MVI). Το Γενικό Νοσοκομείο Μυτιλήνης «Βοστάνειο», που είναι νοσοκομείο αναφοράς για τον COVID-19, έχει μειώσει την πρόσβαση στα εξωτερικά ιατρεία. Σύμφωνα με τις πληροφορίες της Ύπατης Αρμοστείας, την Παρασκευή στο χώρο καραντίνας του νέου καταυλισμού βρίσκονταν 24 άτομα τα 19 εκ των οποίων είχαν διαγνωστεί θετικά.
Χωρις επαρκη προστατευτικα μεσα απο τον COVID-19
Οι πρόσφυγες αναφέρουν ότι δεν τους έχουν δοθεί επαρκή προστατευτικά μέσα προστασίας από τον COVID-19 και ότι το μέτρο της κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι αδύνατο να εφαρμοστεί.
«Απλά φοράμε μάσκα. Δεν μας μοίρασαν τίποτα άλλο. Όταν πρωτομπήκαμε στον καταυλισμό μας έδωσαν οδοντόπαστα και οδοντόβουρτσα, 5 μάσκες και ένα μπιτόνι για να γεμίζουμε νερό», λέει ο Naser από τη Συρία.
Οι πρόσφυγες μπορούν να βγουν από τον καταυλισμό από τις 8 το πρωί έως τις 8 το βράδυ, εκτός Κυριακής, όπως αναφέρουν. Όταν επιστρέφουν είναι αναγκασμένοι να περιμένουν αρκετές ώρες στην ουρά για να μπορέσουν να εισέλθουν, καθώς στις πύλες γίνεται εξονυχιστικός έλεγχος στα πράγματα που έχουν μαζί τους.
«Ακόμα και εάν θες να πάς στο σούπερ μάρκετ, όταν επιστρέψεις πρέπει να περιμένεις σε αυτήν την τεράστια ουρά. Για το λόγο αυτό αποφεύγουμε να βγαίνουμε. Βγαίνουμε μόνο μία φορά την εβδομάδα», λέει η Shafigheh.
Η ευρυτερη υποβαθμιση του συστηματος υποδοχης στη Λεσβο
Οι υπάρχουσες συνθήκες στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ δημιουργούν πολλές ανησυχίες αλλά και ερωτηματικά, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη Σεπτεμβρίου για τη δημιουργία μίας ομάδας δράσης, με αποστολή να βελτιώσει την κατάσταση στην Λέσβο και την συνεπικούριση στην δημιουργία επαρκών συνθηκών διαβίωσης για τους πρόσφυγες.
Σε αυτόν τον ανεπαρκή καταυλισμό η κυβέρνηση, σύμφωνα με αναφορές, θα μεταφέρει ευάλωτους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στον αυτό-οργανωμένο χώρο αλληλεγγύης ΠΙΚΠΑ, του οποίου έχει ζητηθεί η εκκένωση, αλλά και τους πρόσφυγες από τη δημοτική δομή στέγασης στον Καρά Τεπέ, που σχεδιάζεται να κλείσει στα τέλη Δεκεμβρίου. Το επικείμενο κλείσιμο των δύο αυτών χώρων έχει κινητοποιήσει χιλιάδες ανθρώπους στον κόσμο και μεγάλο αριθμό ελληνικών και διεθνών δικαιωματικών οργανώσεων. Την Τετάρτη, ο Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του Υπουργείου Εργασίας ανακοίνωσε προφορικά την προσωρινή αναστολή της απόφασης του κλεισίματος του χώρου, χωρίς να προσδιορίσει για πόσο χρονικό διάστημα.
Σε κινδυνο η ασφαλεια και η υγεια χιλιαδων προσφυγων
Υπενθυμίζεται ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις ανωτέρω συνθήκες, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου υπέδειξε ασφαλιστικά μέτρα στην ελληνική κυβέρνηση για τη διασφάλιση της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας δύο αιτούντων άσυλο, οι οποίοι είχαν προηγουμένως εντοπιστεί ως ευάλωτοι από την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης.
Οι υπάρχουσες ανεπαρκείς συνθήκες στον καινούργιο προσωρινό καταυλισμό , και η έλευση του χειμώνα θα θέσουν σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο τη ζωή, την υγεία και την ασφάλεια των χιλιάδων προσφύγων που διαμένουν εκεί. Ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου ανέφερε ότι η νέα μόνιμη δομή αναμένεται να είναι έτοιμη το ερχόμενο καλοκαίρι, δηλαδή σε περισσότερο από οκτώ μήνες. Μετά τις φωτιές που κατέστρεψαν τη Μόρια μόλις 2.500 άτομα απομακρύνθηκαν από το νησί, ενώ αναμένεται να αποχωρήσουν επιπλέον 1.300 για μετεγκατάσταση στο εξωτερικό.
Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο επαναλαμβάνει το αίτημά της για την άμεση μεταφορά των προσφύγων από τα νησιά σε αξιοπρεπείς δομές στην ενδοχώρα και την μετεγκατάστασή τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και τη διατήρηση των υπάρχουσων δομών στο νησί, όπως το ΠΙΚΠΑ και η δημοτική δομή του Καρά Τεπέ, οι οποίες διασφαλίζουν τις προσήκουσες συνθήκες υποδοχής.
