ΛΕΣΒΟΣ

Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Κ.Ε.Δ. Λέσβου, Καρά Τεπές, Μαυροβούνι

Στη Λέσβο εισήλθε το 27% του συνολικού αριθμού των αφίξεων το 2022. Η δομή στο νησί βρίσκεται στη θέση Μαυροβούνι, 5 περίπου χιλιόμετρα απόσταση από το κέντρο της Μυτιλήνης. Ξεκίνησε τη λειτουργία του ως Προσωρινή Δομή Φιλοξενίας αιτούντων άσυλο μετά την καταστροφή του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) της Μόριας από φωτιά τον Σεπτέμβριο του 2020, και έκτοτε λειτούργησε ως Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Μυτιλήνης (ΚΥΤ Λέσβου). Το Νοέμβριο του 2022 η δομή μετατράπηκε από Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) σε Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ). Στεγάζεται σε ένα πρώην πεδίο βολής και βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα, εκτεθειμένη στις καιρικές συνθήκες, κυρίως στον βόρειο άνεμο και τη σκόνη, γεγονός που δυσχεραίνει σοβαρά τη διαβίωση.

H δομή έχει φτάσει στο ανώτατο όριο της πραγματικής χωρητικότητάς της

(Lesvos Inter-agency coordination meeting, 27 Μαρτίου 2023)​

Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου[1], στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Λέσβου υπήρχαν 95 ασυνόδευτα ανήλικα, 55 εκ των οποίων διέμεναν μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area) με χωρητικότητα για 100 παιδιά.

Ανησυχητικές είναι οι αναφορές ότι ασυνόδευτα ανήλικα, ανάμεσά τους και ασυνόδευτα κορίτσια, παραμένουν μετά την άφιξη τους μέσα στην ΚΕΔ πολλές φορές για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, σε περιόδους που οι δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων είναι πλήρεις. Επίσης, η RSA επισημαίνει ότι οι επιζήσαντες ναυαγίων που ανήκουν σε ευάλωτη ομάδα λόγω της κατάστασης κινδύνου που έχουν βιώσει και που συχνά έχουν απωλέσει μέλη της οικογένειας τους, οδηγούνται στην ΚΕΔ αμέσως μετά τη διάσωσή τους χωρίς παροχή ειδικών συνθηκών υποδοχής.

Όσον αφορά τις εναλλακτικές μορφές στέγασης που υπάρχουν στο νησί, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[2], η τοπική ΜΚΟ Ηλιαχτίδα διατηρεί δομή για ασυνόδευτα ανήλικα και ο ΔΟΜ λειτουργεί την «ασφαλή περιοχή» (safe area) για ασυνόδευτα ανήλικα. Επιπλέον, η Διοτίμα λειτουργεί ένα πρόγραμμα για την επείγουσα στέγαση επιζώντων έμφυλης βίας, ενώ η τοπική ΜΚΟ Αλληλεγγύη Λέσβος λειτουργεί ένα πρόγραμμα στέγασης για γυναίκες μόνες ή/και με πολύ μικρά παιδιά. Τέλος, υπάρχουν περισσότερα από 220 άτομα που έχουν βρει μόνα τους στέγαση.

Μέσα στην ΚΕΔ, η ΜΚΟ ΜΕΤΑδραση παρέχει μαθήματα μη τυπικής εκπαίδευσης για ανήλικους και ενήλικες, ενώ κάποιοι ελάχιστοι/ες φοιτούν σε εσπερινά σχολεία του νησιού.

Δύσκολες συνθήκες διαβίωσης

Οι νεοαφιχθέντες στη Λέσβο, πριν την επίσημη καταγραφή τους, διέμεναν σε καραντίνα μέσα σε rubhall[3] στην ΚΕΔ Λέσβου τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2023, με εξαίρεση όσους μεταφέρονται στην Ελεγχόμενη Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου. Σύμφωνα με μαρτυρίες από υποθέσεις που χειρίστηκε νομικά η RSA, υπήρχαν περιπτώσεις στο προηγούμενο χρονικό διάστημα όπου οι νεοαφιχθέντες έπρεπε να κοιμηθούν σε παλέτες χωρίς στρώματα και σε ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες.

Καταγράφονται ελλείψεις σε ζεστό νερό, παιδικά γάλατα και κλινοσκεπάσματα, κακή ποιότητα των στρωμάτων, καθώς και παράπονα για την ποιότητα του φαγητού. Εργαζόμενοι/ες στη δομή αλλά και διαμένοντες κάνουν λόγο για πολύ συχνές διακοπές ρεύματος, επιπρόσθετα των γενικών προβλημάτων. Αναφέρουν επίσης οικονομική δυσχέρεια λόγω αδυναμίας εύρεσης εργασίας. Η Sabira*, μία γυναίκα από το Αφγανιστάν η οποία μένει μαζί με τον άντρα της και τα τρία τους παιδιά εδώ και 5 μήνες μέσα σε ένα κοντέινερ αναφέρει στην RSA[4]: «Δεν έχουμε καμία βοήθεια. Παλιά μας έδιναν σαμπουάν και υγρό πιάτων, τώρα τίποτα. Δεν υπάρχει καμία οργάνωση να βοηθάει εδώ μέσα. (…) Έχουμε πάρει το επίδομα μόνο για 2 μήνες. Με αυτό αγοράσαμε σαμπουάν και πρόσβαση στο ίντερνετ. Τα χρήματα δεν φτάνουν. (…) Τα παιδιά χρειάζονται να πάρουν κάτι στο σχολείο για φαγητό, και δεν έχουμε τίποτα να τους δώσουμε. Ούτε αρκετό νερό δε μας δίνουν, μας δίνουν μόνο ένα μπουκάλι την ημέρα για κάθε άτομο.» Σημαντικές ελλείψεις παρατηρούνται σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης και υποδοχής για ενήλικες μέσα στη δομή επιβαρύνοντας την ψυχική κατάσταση των διαμενόντων. «Η μία μέρα περνάει σαν ένας χρόνος» προσθέτει η γυναίκα.

Στη Λέσβο, όπως σε όλες τις ΚΕΔΝ, επικρατούν συνθήκες διαρκούς ελέγχου, επιτήρησης και καταστολής, ενώ φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της προστασίας αναφέρουν αύξηση των περιστατικών βιας και ενδοοικογενειακής βίας. Ιδιαίτερα επιβαρυμένη είναι η ψυχική κατάσταση πολλών διαμενόντων: «Υπάρχουν άνθρωποι τους οποίους με το που φτάνουν στο νησί τους κυνηγούν κουκουλοφόροι [σ.σ. στα πλαίσια επιχειρήσεων άτυπων αναγκαστικών επιστροφών[5]]. Είναι πολύ τραυματισμένοι ψυχικά. Ζουν διαρκώς με φόβο και ανασφάλεια» μας τονίζει εργαζόμενη με την οποία συνομίλησε η RSA.

Σημαντικές ελλείψεις προσωπικού υγείας και διερμηνείας

Παρά την σχετική βελτίωση των στεγαστικών συνθηκών σε σχέση με την διαβόητη δομή στην Μόρια, η κατάσταση μέσα στην ΚΕΔ Λέσβου είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, κυρίως λόγω της έλλειψης ιατρικού προσωπικού, ψυχολόγων και διερμηνέων. Στα τέλη Μαρτίου υπήρχαν μόνο δύο γιατροί του ΕΟΔΥ μέσα στην ΚΕΔ και ήταν πολύ προβληματική η διαδικασία αναγνώρισης της ευαλωτότητας. Επίσης γίνεται αναφορά για τεράστια κενά στην διερμηνεία και ελλείψεις σε προσωπικό στην Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης.

«Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν λάβει προσφυγικό καθεστώς και έχουν το χαρτί στο χέρι, και δεν ξέρουν τι γράφει και ότι έχουν πάρει άσυλο» μας λέει χαρακτηριστικά η εργαζόμενη. Να σημειωθεί ότι ο ΕΟΔΥ ενημέρωνε ότι από τις 11 Ιανουαρίου 2023 και μέχρι νεοτέρας το Ψυχοκοινωνικό Κλιμάκιο του δε θα δέχεται αιτήματα για παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, λόγω έλλειψης διερμηνέων. Έως τα τέλη Μαρτίου δεν είχε αποκατασταθεί πλήρως η παροχή διερμηνείας προς το Κλιμάκιο με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικά κενά. Τα προβλήματα εντείνονται από τη σημαντική επιβάρυνση, λόγω της έλλειψης προσωπικού, του ήδη υποστελεχωμένου γενικού νοσοκομείου του νησιού, κατάσταση που προκαλεί και τις αντιδράσεις των κατοίκων. Εκτός της δομής, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρικές υπηρεσίες και η οργάνωση INTERSOS HELLAS με πρόγραμμα ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Σχετικά με τις επιπτώσεις του καθεστώτος ασφαλείας και επιτήρησης μέσα στην ΚΕΔ στη σωματική και ψυχική υγεία των διαμενόντων, ο γιατρός, γενικός διευθυντής της ΜΚΟ INTERSOS HELLAS Απόστολος Βεΐζης αναφέρει στην RSA: «Η αβεβαιότητα, η έλλειψη υποστήριξής τους, η έλλειψη υπηρεσιών υγείας, η γενικότερη έλλειψη υπηρεσιών στήριξης σε αυτούς τους ανθρώπους, έχει σοβαρές επιπτώσεις. Έχουμε παρατηρήσει σε ανθρώπους που είχαν τραύματα, τα τραύματα αυτά να μεγαλώνουν, ενώ έχουμε δει ανθρώπους που ήταν υγιείς να νοσούν σωματικά και ψυχικά κάτω από αυτές τις συνθήκες. Μετά τις συνεδρίες στο κέντρο μας μας οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να ξαναγυρίσουν στην ΚΕΔ, στο ίδιο σημείο που “παράγεται” ο πόνος.»

Προβλήματα στην πρόσβαση δικηγόρων

Από το καλοκαίρι του 2022 έως τα τέλη του χρόνου σημειώθηκαν σημαντικά προβλήματα στην πρόσβαση δικηγόρων μέσα στη δομή. Όπως έχει επισημάνει η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) σε κοινό υπόμνημα με την οργάνωση HIAS προς την Ευρωπαία Συνήγορο, οι δικηγόροι που επιθυμούσαν να εισέλθουν στη δομή, έπρεπε να υποβάλλουν «αίτηση εισόδου» για κάθε επωφελούμενο/η που επιθυμούσαν να επισκεφθούν, τουλάχιστον μία ημέρα νωρίτερα από την επίσκεψη τους, ώστε να λάβουν την «απαραίτητη έγκριση» από την Διοίκηση της ΚΕΔ. Απαιτούνταν επίσης θεωρημένη υπογεγραμμένη εξουσιοδότηση από τους ωφελούμενους πριν εγκριθεί η είσοδος των δικηγόρων – ακόμη και για την αρχική επαφή μαζί τους. Τα προβλήματα αυτά φαίνεται να έχουν επιλυθεί προς ώρας μετά την αντίδραση των δραστηριοποιούμενων οργανώσεων και την επίκληση σχετικής γνωμοδότησης του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών προς το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Στην παρούσα φάση, η είσοδος των δικηγόρων γίνεται μόνο με την επίδειξη της δικηγορικής τους ταυτότητας.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες[6], δωρεάν νομικές υπηρεσίες εντός της ΚΕΔ παρείχαν στα μέσα Μαρτίου σε καθημερινή βάση εκ περιτροπής στο Κέντρο Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας, από τις 10 π.μ. έως τις 5 μ.μ., το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) με έναν Έλληνα δικηγόρο και η ΜΕΤΑδραση με δύο Έλληνες δικηγόρους, καθώς και οι Ευρωπαίοι Δικηγόροι στη Λέσβο (ELIL) με δύο Έλληνες δικηγόρους. Επίσης, όπως επισημαίνει η Ύπατη Αρμοστεία, πέραν της συνήθους παρουσίας των προαναφερθέντων φορέων, όλες οι οργανώσεις νομικής βοήθειας στη Λέσβο συμφώνησαν να μοιραστούν τα στοιχεία επικοινωνίας τους σε ένα «φυλλάδιο οργανώσεων νομικής βοήθειας», το οποίο διατίθεται σε οκτώ γλώσσες και διανέμεται από την Ύπατη Αρμοστεία σε όλους τους νεοαφιχθέντες στο νησί, πριν από την καταγραφή τους από τις ελληνικές αρχές, καθώς και σε κάθε άλλη στιγμή που οι κάτοικοι της ΚΕΔ ζητούν πληροφορίες για νομική βοήθεια από αυτήν. Ανάμεσα στις οργανώσεις που προσφέρουν σε σταθερή βάση δωρεάν νομική βοήθεια σε διαμένοντες της ΚΕΔ είναι και η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA).

Η μαύρη τρύπα της Ελεγχόμενης Δομής Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου

Η μαύρη τρύπα της Ελεγχόμενης Δομής Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου

Συμπληρωματική προς την ΚΕΔ Λέσβου (Μαυροβούνι) είναι η Ελεγχόμενη Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου (θέση Μεγάλα Θέρμα ή Καστέλια)[7], όπου μεταφέρονται οι νεοαφιχθέντες στα όρια του Δήμου της Δυτικής Λέσβου. Παρά το γεγονός ότι πλέον ανήκει επίσημα στην αρμοδιότητα και ευθύνη της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου[8], στη συγκεκριμένη δομή δεν τηρείται η προβλεπόμενη διαδικασία καταγραφής και ταυτοποίησης, του εντοπισμού των ευάλωτων περιπτώσεων, ούτε παρέχονται οι αρμόζουσες συνθήκες υποδοχής, με τους διαμένοντες να παραμένουν σε συνθήκες απομόνωσης από τον έξω κόσμο. Η δομή βρίσκεται σε μισθωμένο χώρο σε απομακρυσμένη περιοχή και υποδέχεται ανθρώπους που μόλις έχουν φθάσει στο νησί. Πρόσφατα διορίσθηκε αναπληρώτρια διοικήτρια, όμως δεν υπάρχει διοικητικό προσωπικό της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης επί 24ωρου βάσης[9]. Στα τέλη του 2022, προβλέφθηκαν δύο θέσεις εξειδικευμένου προσωπικού ασφαλείας 24/7 καθώς και μία θέση γενικών καθηκόντων καθαριότητας και απολύμανσης, 14 ωρης απασχόλησης καθημερινά[10]. Η διάρκεια των υπηρεσιών αυτών ορίστηκε από 01-01-2023 και έληξε την 31-03-2023. Τις υπόλοιπες ώρες και σε απόσταση από τον χώρο βρίσκεται προσωπικό της ΕΛΑΣ, που δεν μπορεί ωστόσο, εκ των πραγμάτων, να ανταποκριθεί στις τυχόν επείγουσες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης.

Στη συγκεκριμένη δομή δεν υπάρχει ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό, παρά το γεγονός ότι απέχει πάνω από 50 χλμ από το Γενικό Νοσοκομείο «Βοστάνειο» Λέσβου και περί τα 30 χλμ από το Κέντρο Υγείας Καλλονής. Κλιμάκιο του ΕΟΔΥ μεταβαίνει για τον έλεγχο σχετικά με τον Covid-19 και η κινητή μονάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα επισκέπτεται τους διαμένοντες δύο φορές την εβδομάδα.

Η συγκεκριμένη δομή αρχικά προβλεπόταν για την ολιγοήμερη παραμονή των ανθρώπων. Ακόμη και σήμερα δεν παρέχονται οι απαραίτητες υλικές συνθήκες διαβίωσης καθώς πρόκειται για έναν περιφραγμένο υπαίθριο χώρο, σε κοντινή απόσταση από τη θάλασσα και εκτεθειμένες στις εκάστοτε καιρικές συνθήκες. Τα επιμέρους τμήματα εντός της δομής χωρίζονται μεταξύ τους με συρματοπλέγματα και δεν είναι δυνατή η κίνηση ούτε καν εντός της δομής καθώς οι διαμένοντες δεν έχουν δυνατότητα εξόδου από τον περιφραγμένο χώρο που τους έχει ορισθεί. Εντός κάθε διακριτού περιφραγμένου τμήματος έχουν τοποθετηθεί πλαστικοί οικίσκοι (RHUs) χωρίς κρεβάτια όπου οι διαμένοντες παραμένουν σε συνθήκες συνωστισμού και χωρίς να πληρούνται οι ελάχιστες προδιαγραφές ασφαλούς διαμονής. Υπάρχουν πρόχειρες βρύσες/ντουζιέρες/τουαλέτες, ενώ εντοπίζεται ελλιπής πρόσβαση σε βασικά μέσα υγιεινής. Η πρόσβαση στο ζεστό νερό είναι επίσης εξαιρετικά περιορισμένη δεδομένου του συχνά μεγάλου αριθμού των ανθρώπων που παραμένουν εκεί. Το ηλεκτρικό ρεύμα παρέχεται από γεννήτρια για ελάχιστες ώρες την ημέρα, χωρίς πρόβλεψη για παροχή θέρμανσης ή ψύξης.

Οι νεοαφιχθέντες στην πραγματικότητα κρατούνται στη δομή αυθαίρετα χωρίς παροχή ενημέρωσης, χωρίς την ύπαρξη σχετικής απόφασης και την τήρηση των αυστηρών εγγυήσεων της νομοθεσίας για την επιβολή της διοικητικής κράτησης ή έστω του περιορισμού ελευθερίας εντός της δομής που εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας υποδοχής και ταυτοποίησης, χωρίς να εκκινούν οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης και χωρίς να τους κοινοποιούνται έγγραφα ώστε να γνωρίζουν τη νομική κατάσταση τους. Αυτή η άτυπη κράτηση από τον Νοέμβριο του 2022 διαρκεί συνήθως για πέντε ημέρες και τουλάχιστον μέχρι να διενεργηθεί τεστ για Covid-19. Ο πραγματικός χρόνος παραμονής τους εκεί ωστόσο είναι απροσδιόριστος και παρατείνεται όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις για την μεταφορά τους στην ΚΕΔ, φαινόμενο που παρατηρήθηκε στα τέλη Μαρτίου σε υποθέσεις που υποστηρίζει νομικά η RSA. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι κρατούνται αυθαίρετα άνευ τυπικής αιτιολογίας, χωρίς νόμιμη διαδικασία, για χρονικό διάστημα το οποίο δεν προσμετράται, αν και θα έπρεπε, στον ανώτατο αριθμό των 25 ημερών “περιορισμού ελευθερίας” τους, όπως προβλέπεται από τον Κώδικα Ασύλου.

Προσωρινό φρένο από το ΣτΕ για την χρηματοδοτούμενη από την Ε.Ε υπερδομή στη Βάστρια

H υπό κατασκευή νέα ΚΕΔ στη Βάστρια

Η ελληνική κυβέρνηση είχε ως στόχο να εγκαινιάσει πριν από το Πάσχα 2023 τη νέα ΚΕΔ στην περιοχή Βάστρια και να κλείσει τη δομή στο Μαυροβούνι. Η νέα δομή, παρά τις έντονες αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας, χωροθετήθηκε σε έκταση περίπου 240 στρεμμάτων, σε απομακρυσμένη περιοχή στη Βόρεια Λέσβο δίπλα ακριβώς στον ΧΥΤΑ, και έχει προϋπολογισμό 76 εκ. € πλέον ΦΠΑ. Γειτνιάζει με προστατευόμενη περιοχή Natura και χρηματοδοτείται απευθείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Έκτακτου Μηχανισμού Στήριξης, με 100% χρηματοδότηση. Οι εργασίες γίνονταν το περασμένο φθινόπωρο με εντατικούς ρυθμούς, παρά το γεγονός ότι είχε κατατεθεί αίτηση αναστολής από την Περιφέρεια Β. Αιγαίου και τις όμορες κοινότητες Κώμης και Ν. Κυδωνιών στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) και ενώ εκκρεμεί η έκδοση της απαραίτητης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) αλλά και η έγκριση της μελέτης αντιπυρικής προστασίας. Το Δημοτικό Συμβούλιο Μυτιλήνης στις αρχές Φεβρουαρίου γνωμοδότησε ομόφωνα αρνητικά για την ετεροχρονισμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τη Βάστρια και εισηγήθηκε στην Περιφέρεια την απόρριψή της για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Έντονες είναι και οι αντιδράσεις τοπικών παραγόντων που κατηγορούν τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου ότι ψεύδεται.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με προσωρινή απόφαση του (199/19.12.2022), έκανε δεκτή την αίτηση στο σκέλος που εξετάστηκε και αφορούσε την οδό πρόσβασης στην δομή της Βάστριας, απαγορεύοντας την κατασκευή της μέχρι την οριστική εκδίκαση/ απόφαση του δικαστηρίου επί της αίτησης ακυρώσεως. Το δικαστήριο έκρινε ότι η κατασκευή της οδού θα οδηγούσε σε μη αναστρέψιμη καταστροφή του δασικού πλούτου και της σπάνιας ορνιθοπανίδας της προστατευόμενης περιοχής. Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης δήλωνε ότι το έργο έχει φτάσει στο 50% της τεχνικής ολοκλήρωσης και είναι στη φάση της ολοκλήρωσης εντός του 2023. Στα τέλη Μαρτίου και παρά τα νομικά κωλύματα οι εργασίες συνεχίζονταν ακόμα και μη εργάσιμες ημέρες.

Αποτύπωση της αλλαγής του φυσικού τοπίου εξαιτίας της κατασκευής της νέας ΚΕΔ Λέσβου στη Βάστρια μέσα από δορυφορικές εικόνες

Η δομή σχεδιάζεται για να έχει ονομαστική δύναμη 3.000 ατόμων, με προοπτική οι υποδομές να αυξηθούν σε ονομαστική χωρητικότητα 5.000 ή και περισσότερων ατόμων, ενώ σχεδιάζεται εντός της ίδιας περιοχής και Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ) που θα έχει αρχική ονομαστική χωρητικότητα για 2.000 άτομα που επίσης μπορεί να φτάσει τις 5.000. Ως αποτέλεσμα, η συνολική ονομαστική χωρητικότητα των δύο δομών να μπορεί εύκολα να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 10.000 άτομα. Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι, λόγω της απομακρυσμένης τοποθεσίας, δεν θα υπάρχει καμία πληροφορία και έλεγχος για το τι θα συμβαίνει εκεί, και φυσικά δεν θα υπάρχουν δυνατότητες για κοινωνική προένταξη των προσφύγων. Σοβαρότατες είναι και οι ανησυχίες αναφορικά με την ασφάλεια και τις δασικές πυρκαγιές. «Είμαστε αντίθετοι σε αυτήν την κατασκευή στην καρδιά του μεγαλύτερου πευκοδάσους του Αιγαίου, καθώς ο κίνδυνος πυρκαγιάς, όπως όλοι ξέρουμε, σε αυτές τις δομές είναι πάρα πολύ υψηλός και εάν το καλοκαίρι ξεκινήσει μια φωτιά από εκεί θα κάψει χιλιάδες στρέμματα παρθένου δάσους και θα κινδυνέψουν ανθρώπινες ζωές, καθώς οι δρόμοι διαφυγής για τόσες χιλιάδες ανθρώπους είναι προβληματικοί» τονίζει στην RSA ο Μιχάλης Μπάκας, περιβαλλοντολόγος και συντονιστής ΠΚ Λέσβου των Οικολόγων Πράσινων.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και ασφάλειας.

Σημειώσεις

  1. Γραπτή απάντηση προς την RSA στις 16 Μαρτίου 2023, με τη διευκρίνιση ότι στην Λέσβο, παράλληλα με την ασφαλή περιοχή εντός της δομής, λειτουργεί χώρος διαμονής ασυνόδευτων ανηλίκων. Ο εν λόγω χώρος δυναμικότητας 40 ατόμων, λειτουργεί υπό το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου με τη συνεργασία του ΔΟΜ. Στην παρούσα φάση φιλοξενούνται 40 ασυνόδευτα ανήλικα. Η απόκλιση μεταξύ του συνόλου των ασυνόδευτων ανηλίκων και των διαμενόντων εντός ασφαλούς περιοχής αφορά σε χωρισμένους ανήλικους με πράξη ανάθεσης προσωρινής επιμέλειας. ↑
  2. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑
  3. Ιδιαίτερα μεγάλη, μετατοπιζόμενη δομή σαν σκηνή, που χρησιμοποιείται συχνά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. ↑
  4. Τηλεφωνική επικοινωνία, 7 Μαρτίου 2023. ↑
  5. Σύμφωνα με αναφορές, εκτός από περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων στη θάλασσα, στη Λέσβο έχουν καταγραφεί άτυπες αναγκαστικές επιστροφές ακόμα και ατόμων που είχαν ήδη φτάσει στη Λέσβο και διέμεναν στο χώρο καραντίνας Δυτικής Λέσβου. Βλ. εδώ και εδώ (σ. 21-22). ↑
  6. Ό.π υποσημ. 2. ↑
  7. Που ιδρύθηκε με το αρ. 34 παρ. 1 περ. γ’ ΠΔ 106/2020. ↑
  8. Αρ. 12  ΠΔ. 77/17.11.2022 (ΦΕΚ Α΄212/2022) που τροποποίησε το άρθρο 34 ΠΔ 106/2020. ↑
  9. Σχετική είναι η υπ. αρ. πρωτ. 747752/12.12.2022 απόφαση του Γενικού Γραμματέα υποδοχής αιτούντων άσυλο, διαθέσιμη εδώ. ↑
  10. Βλ. σχετικά την με αριθμ. πρωτ.: 750660 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Μεταναστευτικής Πολιτικής. ↑

Επιστροφή στην κεντρική δημοσίευση:
Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Διαβάστε αναλυτικά για τις συνθήκες που επικρατούν σε:
Χίο, Σάμο, Κω, Λέρο

Here you can find the publication in english

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

  Τηλέφωνο: +30 22711 03721
   Fax: +30 22711 00466
 Τύπος: [email protected]
 Email: [email protected]

Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) 2023

Όροι χρήσης – πολιτική απορρήτου – Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Έντυπο παραπόνων (pdf) 

ΧΙΟΣ

Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Κ.Ε.Δ. Χίου, ΒΙΑΛ

Και στη Χίο τους τελευταίους μήνες του 2022 παρατηρήθηκε αύξηση των αφίξεων σε σύγκριση με το 2021. To πρώην Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) της Βιάλ που λειτουργεί από το 2016, μετονομάστηκε τον Νοέμβριο του 2022 σε Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) Χίου. Βρίσκεται 8 χλμ. από την πόλη της Χίου όμορο στο χωριό Χαλκειός. Η δομή έχει κατασκευαστεί σε ένα παλαιότερο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο αλουμινίου, όπου το μισό τμήμα του εργοστασίου χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια ως κέντρο διαχωρισμού και ανάκτησης αποβλήτων, με αποτέλεσμα τους καλοκαιρινούς μήνες να υπάρχει έντονη δυσοσμία. Έως τον Νοέμβριο του 2022, οι νεοαφιχθέντες μεταφέρονταν στη δομή καραντίνας στη περιοχή Λευκωνιά για περίοδο 14 ημερών, στο πλαίσιο των προστατευτικών μέτρων για τη μη εξάπλωση της Covid-19. Η δομή καραντίνας στη Λευκωνιά έκλεισε οριστικά στις 31 Δεκεμβρίου 2022.

Distance of Chios refugee camp

Το τελευταίο διάστημα, ο αριθμός των διαμενόντων έχει μειωθεί αισθητά[1].

Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου[2], στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Χίου υπήρχαν 39 ασυνόδευτα ανήλικα, όπου όλα διέμεναν μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area) με χωρητικότητα για 72 παιδιά. Στα μέσα Μαρτίου δεν υπήρχε στο νησί πλέον Επίτροπος για τα ασυνόδευτα ανήλικα, καθώς έληξε η σύμβασή της δικηγόρου που είχε το συγκεκριμένο καθήκον. Το ίδιο χρονικό διάστημα δήλωσε την παραίτησή του και ο διοικητής της ΚΕΔ, του οποίου η θητεία λήγει επίσημα τέλη Απριλίου. Και στην Χίο έχει μειωθεί ο αριθμός των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο, με σημαντικές επιπτώσεις στην παροχή υπηρεσιών και αγαθών πρώτης ανάγκης.

Εναλλακτικές μορφές στέγασης για ευάλωτους ενήλικες και οικογένειες δεν υπάρχουν πλέον στο νησί. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[3], η ΜΕΤΑδραση λειτουργεί μια μεταβατική δομή φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, η Κιβωτός του Κόσμου διαθέτει ένα καταφύγιο για παιδιά των οποίων η γονική μέριμνα έχει αφαιρεθεί κατόπιν εισαγγελικής εντολής, ενώ υπάρχουν επίσης, ορισμένα άτομα τα οποία έχουν βρει με δικούς τους πόρους στέγαση (self-accommodated people).

Μαθήματα μη τυπικής εκπαίδευσης για ανηλίκους και ενηλίκους που διαμένουν στην ΚΕΔ παρέχονται από τη ΜΚΟ ΜΕΤΑδραση.

Χωρίς γιατρό και κοινωνικό λειτουργό

Το σημαντικότερο πρόβλημα την περίοδο της έρευνας της RSA στη Χίο ήταν η έλλειψη γιατρού μέσα στη δομή, όπως επίσης οι ελλείψεις στην ψυχοκοινωνική στήριξη, ακόμα και για τα ασυνόδευτα ανήλικα. Από τον Απρίλιο του 2021 δεν υπάρχει σταθερή παρουσία γιατρού μέσα στη δομή. Επίσης, εδώ και ένα χρόνο δεν υπάρχει κοινωνικός λειτουργός, συνεπώς όταν πρέπει να γίνει διερεύνηση ενός περιστατικού που κανονικά μπορεί να πραγματοποιήσει μόνο κοινωνική λειτουργός, αναλαμβάνουν τη διαδικασία ψυχολόγοι. Η διαδικασία κρίσης για την ευαλωτότητα φαίνεται να πάσχει επάρκειας, καθώς σε μία προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στο σοβαρό έλλειμμα ιατρικού προσωπικού, το κενό καλείται να καλύψει νοσηλευτικό προσωπικό υποβάλλοντας ερωτήσεις στους αιτούντες άσυλο και στη συνέχεια τα σχετικά έγγραφα υπογράφονται από γιατρό που μεταβαίνει στη δομή από το Νοσοκομείο της Χίου ή από κλιμάκιο του ΕΟΔΥ. Αυτό αποκλείει από την ιατρική εξέταση όσους έχουν θεωρηθεί ότι δεν πληρούν τα κριτήρια ευαλωτότητας, καθώς μόνο στην περίπτωση αμφιβολίας, τους δίνεται ραντεβού για ιατρική εξέταση και έκδοση της ιατρικής τους κάρτας.

Στα μέσα Φεβρουαρίου, η οργάνωση Salvamento Maritimo Humanitario (SmH) που κάλυπτε σοβαρές ελλείψεις στην ιατρική περίθαλψη εντός της ΚΕΔ, και είχε εγγραφεί στο προηγούμενο μητρώο της Διοίκησης, αναγκάστηκε να παύσει τη λειτουργία της λόγω μη εγγραφής της στο μητρώο ΜΚΟ του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Η SmH βρισκόταν από το 2015 στο νησί παρέχοντας γιατρούς και νοσηλευτές, και τη δυνατότητα στους διαμένοντες να κάνουν υπερήχους. Λόγω της αποχώρησης της SmH, η οποία συνεργαζόταν με την γερμανική οργάνωση Offene Arme για τη μεταφορά με ταξί εκτάκτων περιστατικών στο νοσοκομείο και την εξυπηρέτηση προγραμματισμένων ραντεβού, δημιουργήθηκε μεγάλο κενό, το οποίο δεν έχει μέχρι σήμερα καλυφθεί. Τα επείγοντα περιστατικά που προκύπτουν στη δομή θα πρέπει να εξυπηρετούνται από το ένα και μοναδικό όχημα του ΕΚΑΒ που υπάρχει στο νησί, το οποίο ήδη δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις υπάρχουσες ανάγκες του τοπικού πληθυσμού, με αποτέλεσμα να χάνονται ανθρώπινες ζωές. Μετά την αποχώρηση της SmH οι διαμένοντες –ακόμα και έγκυες γυναίκες- πρέπει επίσης, να απευθύνονται σε ιδιώτες ιατρούς ή το νοσοκομείο (με σημαντικές καθυστερήσεις) για να κάνουν υπέρηχο.

Ελλείψεις σε βασικά αγαθά

Υπάρχει σημαντική βελτίωση όσον αφορά το θέμα της αίσθησης ασφάλειας σε σύγκριση με το παρελθόν. Ωστόσο, εργαζόμενοι/ες μέσα στη δομή κάνουν λόγο για κοντέινερ σε πολύ άσχημη κατάσταση, τα οποία χρειάζονται εκτεταμένη συντήρηση για να είναι κατοικήσιμα, και όπου στα περισσότερα δεν λειτουργεί ο κλιματισμός, με αποτέλεσμα οι διαμένοντες το χειμώνα να αγοράζουν σόμπες αλογόνου για να ζεσταθούν. Επίσης γίνονται απεντομώσεις γιατί υπάρχουν πολλές κατσαρίδες μέσα στους χώρους. Το φαγητό είναι χαμηλής ποιότητας, ενώ υπάρχουν αναφορές για περιπτώσεις τροφικών δηλητηριάσεων.

Επίσης, δημιουργούνται σοβαρές δυσχέρειες με τα δρομολόγια μεταφοράς των μαθητών από τη Βιάλ στο δημόσιο σχολείο. Ρούχα και παπούτσια παρέχονται από πολύ λίγες οργανώσεις που βρίσκονται εκτός δομής, όπως η Offene Arme. Εργαζόμενοι/ες αναφέρουν ότι κατά καιρούς υπάρχουν ελλείψεις σε βασικά αγαθά, ακόμα και για τα ασυνόδευτα ανήλικα που διαμένουν μέσα στη δομή.

Διερμηνεία και νομική στήριξη

Στα μέσα Μαρτίου μέσα στη δομή υπήρχαν τρεις αραβόφωνοι, μία γαλλόφωνη και ένας διερμηνέας για σομαλικά, που καλούνταν να καλύψουν ανάγκες και σε άλλες υπηρεσίες, καθώς αυτό το διάστημα καμία άλλη υπηρεσία δεν διέθετε διερμηνείς. Το Γενικό Νοσοκομείο Χίου «Σκυλίτσειο» δεν διαθέτει πλέον διερμηνείς, κάτι που καθιστά πολλές φορές εξαιρετικά δυσχερή την επικοινωνία των ασθενών με το προσωπικό. Όταν προκύπτει επείγουσα ανάγκη, γίνεται τηλεφωνική διερμηνεία με διαθέσιμους διερμηνείς από την ΚΕΔ.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[4], μέσα στην ΚΕΔ παρέχεται νομική βοήθεια από τη ΜΕΤΑδραση, με έναν δικηγόρο πλήρους απασχόλησης, καθώς και από την PRAKSIS για νομικές διαδικασίες παιδιών σε οικογένειες, με έναν δικηγόρο μερικής απασχόλησης. Οι οργανώσεις Equal Rights Beyond Borders, A.Ss.i.S.T. αλλά και η RSA, παρέχουν επίσης νομική στήριξη, χωρίς ωστόσο να έχουν παρουσία μέσα στην ΚΕΔ.

Εμπόδια στην κατασκευή της νέας υπερδομής στην τοποθεσία Θόλος

Ο στόχος του υπουργείου ήταν η λειτουργία της νέας κλειστής δομής στην τοποθεσία Άκρα Παχύ, Θόλος, Χίου να επιτευχθεί τον Απρίλιο του 2023, ωστόσο έχει δοθεί νέα προθεσμία για τον Σεπτέμβριο του 2023. Εικόνα Δορυφόρου: 9/7/2021

Παρά το γεγονός ότι η τοπική κοινωνία έχει εκφράσει ποικιλοτρόπως και επανειλημμένα την καθολική αντίθεσή της στην κατασκευή κάθε υπερδομής στη Χίο και ειδικότερα στην περιοχή Θόλος, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου επιμένει στην κατασκευή της. Ο στόχος του υπουργείου ήταν η λειτουργία της νέας κλειστής δομής να επιτευχθεί τον Απρίλιο του 2023, ωστόσο έχει δοθεί νέα προθεσμία για τον Σεπτέμβριο του 2023. Η κατασκευή της 100% χρηματοδοτούμενης απευθείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση κλειστής δομής στην περιοχή του Θόλους δεν προχωρά στη βάση της αποδοχής της τοπικής κοινωνίας, ούτε και σύννομα, με το αίτημα του Υπουργείου για πρόσβαση των μηχανημάτων στην επίμαχη έκταση να έχει προσκρούσει σε τέσσερις αλλεπάλληλες δικαστικές αποφάσεις. Τον περασμένο Δεκέμβριο, το μονομελές πρωτοδικείο Χίου, στο οποίο συζητήθηκε η αίτηση ασφαλιστικών μέτρων του υπουργείου προκειμένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στην επίμαχη περιοχή του Θόλου, απέρριψε για τέταρτη φορά την έκδοση προσωρινής διαταγής. Η εκ νέου συζήτηση για τα ασφαλιστικά μέτρα αναμένεται να γίνει στις 5 Ιουλίου 2023, ενώπιον του μονομελούς πρωτοδικείου Χίου. Ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου παράτεινε με τροπολογία την κατοχή του δημοτικού ακινήτου της ΒΙΑΛ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 για την χρήση του ως Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης[5].

Σημειώσεις

  1. Σύμφωνα με το weekly snapshot για τη Χίο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, από 2 Απριλίου 2023. ↑

  2.  Γραπτή απάντηση προς την RSA στις 16 Μαρτίου 2023. Η απόκλιση μεταξύ του συνόλου των ασυνόδευτων ανηλίκων και των διαμενόντων εντός ασφαλούς περιοχής αφορά σε χωρισμένους ανήλικους με πράξη ανάθεσης προσωρινής επιμέλειας. ↑

  3. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑

  4. Ό.π. υποσημ. 3. ↑

  5. Ν. 5003/2022 ΦΕΚ 230/Α΄/14.12.2022, άρθρο 136. ↑

Επιστροφή στην κεντρική δημοσίευση:
Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Διαβάστε αναλυτικά για τις συνθήκες που επικρατούν σε:
Λέσβο, Σάμο, Κω, Λέρο

Here you can find the publication in english

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

  Τηλέφωνο: +30 22711 03721
   Fax: +30 22711 00466
 Τύπος: [email protected]
 Email: [email protected]

Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) 2023

Όροι χρήσης – πολιτική απορρήτου – Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Έντυπο παραπόνων (pdf) 

ΣΑΜΟΣ

Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Κ.Ε.Δ. Σάμου

Τους τελευταίους μήνες του 2022 καταγράφηκαν αυξημένες ροές στη Σάμο, όπως επίσης και τους πρώτους μήνες του 2023.

Η Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) της Σάμου εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 μετά το κλείσιμο του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) στο Βαθύ και παρά τις αντιδράσεις τοπικών φορέων και της κοινωνίας των πολιτών. Βρίσκεται στη θέση «Ζερβού» του Δήμου Ανατολικής Σάμου, σε ορεινό σημείο, στην περιοχή των παλιών σφαγείων, 9 περίπου χιλιόμετρα από το Βαθύ (πρωτεύουσα του νησιού). Εντός της δομής έχουν υλοποιηθεί γραφειακές υποδομές για περίπου 400 θέσεις εργασίας, ώστε να καλύψουν τις ανάγκες του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, της Ελληνικής Αστυνομίας και των λοιπών εμπλεκόμενων φορέων.  Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου[1], στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Σάμου διέμεναν 50 ασυνόδευτα ανήλικα, 44 εκ των οποίων μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area), η οποία έχει ονομαστική χωρητικότητα για 320 παιδιά.

Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο νησί παρέχουν στέγαση εκτός της δομής σε πολύ περιορισμένο αριθμό ατόμων. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[2], όσον αφορά εναλλακτικές μορφές στέγασης, υπάρχει μόνο η μεταβατική δομή φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων από τη ΜΕΤΑδραση και ένας περιορισμένος αριθμός αυτοεξυπηρετούμενων ατόμων, ο οποίος υποστηρίζεται από τη ΜΚΟ Space Eye για τη μίσθωση διαμερισμάτων σε αστικό περιβάλλον.

Η ΜΕΤΑδραση προσφέρει μαθήματα μη τυπικής εκπαίδευσης για ενήλικες μέσα στην ΚΕΔ, ενώ εκτός ΚΕΔ μαθήματα Ελληνικών γίνονται από εθελόντες/ριες. Από την έρευνα της RSA προέκυψε ότι στα μέσα Μαρτίου, ένα σημαντικό ποσοστό των παιδιών που διέμεναν μέσα στην ΚΕΔ φοιτούσαν στα δημόσια σχολεία. Παρατηρείται ωστόσο στενότητα χώρου στην αίθουσα της τάξης υποδοχής του Γυμνασίου και Λυκείου, λόγω έλλειψης αιθουσών. Στη Σάμο λειτουργεί το Κέντρο Μελέτης και Δημιουργικής απασχόλησης από την ΑΡΣΙΣ που παρέχει υπηρεσίες απογευματινής ενισχυτικής διδασκαλίας για τα παιδιά προσφύγων που φοιτούν στα δημόσια σχολεία του νησιού, πρόγραμμα διδασκαλίας ελληνικών, αγγλικών και μαθηματικών για ασυνόδευτα ανήλικα, όπως επίσης και παροχή μαθημάτων δεξιοτήτων ζωής (life skills) για όλα τα παιδιά[3]. Στα τέλη Μαρτίου φοιτούσαν εκεί συνολικά 98 παιδιά.

Συνθήκες απομόνωσης και αυστηρής φύλαξης

Η δομή φυλάσσεται από την Ελληνική Αστυνομία και από ιδιωτική εταιρεία φύλαξης όλο το 24ωρο, με παρουσία τουλάχιστον 50 ένστολων σε κάθε βάρδια. Όπως μας είπαν πρόσφυγες και δικηγόροι, κάποια από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι διαμένοντες είναι η απομόνωση από την τοπική κοινωνία, η δυσανάλογα αυστηρή φύλαξη, ακόμα και η χρήση βίας από τις αρχές. Σε δημοσίευμα στις αρχές του χρόνου, πρόσφυγες κατήγγειλαν ότι αστυνομικοί – συνοριοφύλακες τους ξυλοκόπησαν άγρια και αναίτια αφού τους μετέφεραν σε σκοτεινό σημείο της δομής. Η Αστυνομική Διεύθυνση Βορείου Αιγαίου ενημέρωσε ότι έχει ξεκινήσει Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) για τα περιστατικά. Όσον αφορά τις συνθήκες αυστηρής φύλαξης και επιτήρησης, ήδη από τις αρχές του 2022 οι εργαζόμενοι/ες διαμαρτύρονταν για την παραβίαση της ιδιωτικότητας που βιώνουν οι διαμένοντες αλλά και οι ίδιοι[4]. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ακόμα και τα παιδιά είναι αναγκασμένα καθημερινά να υποστούν αυστηρούς ελέγχους π.χ. στα σχολικά τους σακίδια.

Η ΚΕΔ Σάμου ήταν η πρώτη δομή στην οποία εφαρμόστηκαν τόσο αυστηρά μέτρα ελέγχου και επιτήρησης. Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) είχε προειδοποιήσει ήδη από το 2021 ότι με αυτό το καθεστώς «παραβιάζεται το δικαίωμα των διαμενόντων στην ιδιωτική ατομική και οικογενειακή ζωή» και ότι «η επιβολή διεξαγωγής όλων των εκδηλώσεων της ζωής των ανθρώπων αυτών εντός μίας κλειστής δομής, στο πλαίσιο αυστηρού προγραμματισμού και ελέγχου, συνεπάγεται την απουσία ιδιωτικής ζωής, την καταστροφή της ταυτότητας και της αξιοπρέπειάς τους». Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν χαρακτηρίσει τη νέα δομή ως έναν «δυστοπικό εφιάλτη που θα συμβάλει στην απομόνωση και στον περαιτέρω επανατραυματισμό» και έχουν επισημάνει ότι οι υποδομές υψίστης ασφαλείας επηρεάζουν την ψυχική υγεία των ανθρώπων.

Σε συνομιλία με διαμένοντες προκύπτει ότι σε κάποιους δημιουργείται ένα αίσθημα ασφάλειας με την παρουσία των μέτρων ασφαλείας και επιτήρησης. Άλλοι ωστόσο τα θεωρούν υπερβολικά και ότι στερούνται νοήματος: «Είναι αυστηρά και δεν αισθανόμαστε τη σκοπιμότητα της αποτελεσματικότητάς τους, γιατί εξακολουθούν να υπάρχουν απώλειες περιουσιακών στοιχείων, φθορές και τσακωμοί» τονίζει o Mohamed*, Παλαιστίνιος αιτών άσυλο[5]. Επίσης είναι αμφίβολο εάν τα στοιχεία που συλλέγονται από τις κάμερες μπορούν να χρησιμοποιηθούν και όταν οι ίδιοι οι διαμένοντες τα χρειαστούν, π.χ για νομικούς λόγους. «Ως δικηγόροι της οργάνωσης HRLP έχουμε γίνει δέκτες δεκάδων καταγγελιών αστυνομικής βίας εντός της ΚΕΔ Σάμου και έχουμε προχωρήσει και σε μηνυτήρια αναφορά για έναν εντολέα μας. Εξ’ όσων γνωρίζουμε, δεν έχει αξιοποιηθεί ακόμη υλικό από τις κάμερες CCTV για τη διερεύνηση των καταγγελιών. Γνωρίζουμε ακόμη από εντολείς που καταδικάστηκαν από το Πλημμελειοδικείο Σάμου για την υποτιθέμενη συμμετοχή τους σε επεισόδια εντός της Δομής, ότι ζητούσαν τόσο από τις αστυνομικές αρχές όσο και από το Δικαστήριο τη χρήση του βιντεοληπτικού υλικού των καμερών CCTV για την απόδειξη της αθωότητας τους, η οποία ωστόσο δεν έγινε ποτέ. Έχοντας αναλάβει τώρα την υπεράσπιση τους, θα αιτηθούμε τη λήψη του υλικού για το Εφετείο» τονίζουν στην RSA οι δικηγόροι Ιωάννα Μπεγιάζη και Δημήτρης Χούλης από την οργάνωση Human Rights Legal Project (HRLP).

Πρέπει να σημειωθεί ότι στη Σάμο έχει καταγραφεί περιστατικό παράνομης και αυθαίρετης κράτησης οκτώ αιτούντων ασύλου παλαιστινιακής καταγωγής σε Αστυνομικό Τμήμα του νησιού για ένα μήνα όταν προσήλθαν αυτοβούλως για την καταγραφή του αιτήματος ασύλου τους. Ανάμεσα τους και μία 20χρονη γυναίκα, η οποία για 26 ημέρες ήταν κρατούμενη σε κελί περιφραγμένο με κάγκελα – όμοιο με κλουβί – το οποίο βρισκόταν στο εσωτερικό του κελιού όπου διέμεναν οι επτά άνδρες.

Ελλείψεις σε παροχές υπηρεσιών

Πρόσφυγες με τους οποίους συνομίλησε η RSA, αναφέρουν σημαντικές ελλείψεις σε βασικά αγαθά. «Υπάρχει έλλειψη παπουτσιών και σαπουνιού. Πριν υπήρχαν εθελοντές που μας έδιναν. Τώρα μας δίνουν εθελοντές στο Βαθύ, αλλά και πάλι δεν είναι αρκετά» τονίζει ο Samuel* από τη Σιέρα Λεόνε, ο οποίος διαμένει αρκετούς μήνες μέσα στην ΚΕΔ και περιμένει την απάντηση σε μεταγενέστερο αίτημα ασύλου που έχει κάνει[6]. «Η απόφαση είναι έτοιμη (…) αλλά δεν μου λένε κάτι. Ούτε ο δικηγόρος δεν με ενημερώνει. Είμαι πολύ αγχωμένος. Δεν ξέρω τι θα γίνει» προσθέτει.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η πληροφορία ότι είχε προγραμματιστεί από τις αρχές του χρόνου να περιοριστεί η διαθεσιμότητα πρόσβασης Wi-Fi στη δομή μόνο σε άτομα με έγκυρο δελτίο Αιτούντος Διεθνή Προστασία. Αυτό πρακτικά θα σήμαινε ότι η πρόσβαση στο διαδίκτυο δεν θα παρέχεται σε άλλες ομάδες προσώπων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που υποβάλλονται σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, τους αιτούντες που αναμένουν την προκαταρκτική αξιολόγηση μιας μεταγενέστερης αίτησης και τους απορριφθέντες. Το μέτρο αυτό δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί, αλλά σε περίπτωση που εφαρμοστεί θα σημαίνει ακόμα μεγαλύτερη απομόνωση για αυτές τις ομάδες των διαμενόντων στην ΚΕΔ. «Είναι ουσιαστικά ένα σχέδιο [ψυχικής] εξόντωσης των ανθρώπων αυτών» μας ανέφερε χαρακτηριστικά μέλος ομάδας αλληλέγγυων πολιτών.

Προβλήματα στη νομική υποστήριξη και την ιατρική περίθαλψη

Και στη Σάμο είχαν παρατηρηθεί από το καλοκαίρι έως και πρόσφατα, προβλήματα στην πρόσβαση δικηγόρων μέσα στη δομή, παρόμοια με εκείνα στη Λέσβο. Οι δικηγόροι των οργανώσεων Avocats Sans Frontières, HΡLP και I Have Rights που δεν εργάζονται μέσα στην ΚΕΔ, υπέγραψαν μια αναφορά στον Συνήγορο του Πολίτη σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με την πρόσβαση στη δομή. Όπως ανέφεραν στην RSA οι δικηγόροι Ιωάννα Μπεγιάζη και Δημήτρης Χούλης από την οργάνωση HRLP, οι δικηγόροι αυτών των οργανώσεων πρέπει να ζητήσουν άδεια και να αναφέρουν για ποιο λόγο θέλουν να μπουν στη δομή και με ποιον θέλουν να μιλήσουν, και να έχουν επίσης εξουσιοδότηση από αυτό το άτομο. Κατά την είσοδο στην ΚΕΔ κρατούν τις (πολιτικές) ταυτότητες τους, ενώ μέχρι πρότινος ήταν αρκετή η επίδειξη της δικηγορικής τους ταυτότητας, η οποία κανονικά τους επιτρέπει την είσοδο σε οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία[7]. Επίσης από τον Νοέμβρη 2022 έως και σήμερα τους συνοδεύει παντού ένας υπάλληλος ιδιωτικής ασφαλείας (G4S).

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[8], νομική υποστήριξη μέσα στη δομή παρέχεται από τη ΜΕΤΑδραση με έναν δικηγόρο, και από την PRAKSIS για τα ασυνόδευτα ανήλικα με έναν δικηγόρο μερικής απασχόλησης. Πέραν αυτών, υπάρχουν και άλλοι φορείς παροχής νομικής βοήθειας που παρέχουν νομική βοήθεια χωρίς σταθερή φυσική παρουσία στην ΚΕΔ, και συγκεκριμένα οι Avocats Sans Frontières, η HRLP και η οργάνωση I Have Rights.

Στην ΚΕΔ Σάμου δεν υπήρχε κανένας γιατρός του ΕΟΔΥ στα μέσα Μαρτίου. Έξω από τη δομή υπάρχει κινητό ιατρείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Το νοσοκομείο του νησιού δεν διαθέτει διερμηνείς. Ένας αραβόφωνος διερμηνέας του ΕΟΔΥ από την ΚΕΔ και διερμηνείς οργανώσεων συνδράμουν το νοσοκομείο όταν παραστεί ανάγκη για να εξυπηρετηθούν τα περιστατικά. Επίσης, σύμφωνα με αναφορές, ιατρικά μηχανήματα που έχουν παραχωρηθεί από δωρεές, δεν έχουν τεθεί σε λειτουργία. Όπως αναφέρουν δημοσιεύματα, εργαζόμενοι του ΕΟΔΥ έφτασαν στο σημείο να δώσουν χρήματα από τις τσέπη τους προκειμένου να πάρουν φάρμακα διαμένοντες που τα είχαν ανάγκη.

Σημαντικές ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό παρατηρούνται και στο νοσοκομείο της Σάμου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους κατοίκους του νησιού και τους διαμένοντες στην ΚΕΔ. Υπάρχουν οργανώσεις που δραστηριοποιούνταν μέσα στη δομή, αλλά λόγω μη εγγραφής στο Μητρώο πλέον δεν έχουν πρόσβαση, και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε χώρους εκτός της ΚΕΔ, παρέχοντας μεταξύ άλλων τρόφιμα και ρουχισμό.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και ασφάλειας.

Σημειώσεις

  1. Γραπτή απάντηση προς την RSA στις 16 Μαρτίου 2023. Η απόκλιση μεταξύ του συνόλου των ασυνόδευτων ανηλίκων και των διαμενόντων εντός ασφαλούς περιοχής αφορά σε χωρισμένους ανήλικους με πράξη ανάθεσης προσωρινής επιμέλειας. ↑

  2. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑

  3. Το Κέντρο Μελέτης και Δημιουργικής Απασχόλησης λειτουργεί στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλα τα Παιδιά στην Εκπαίδευση», το οποίο είναι μια πρωτοβουλία της UNICEF που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποιείται από σειρά εταίρων, μεταξύ των οποίων και η ΑΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων. ↑

  4. Δείτε εδώ και εδώ. ↑

  5. Τηλεφωνική επικοινωνία, 17 Μαρτίου 2023. ↑

  6. Τηλεφωνική επικοινωνία, 17 Μαρτίου 2023. ↑

  7. Aρ. 34 N. 4914/2013, ΦΕΚ A’ 208/27.09.2013. ↑

  8. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑

Επιστροφή στην κεντρική δημοσίευση:
Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Διαβάστε αναλυτικά για τις συνθήκες που επικρατούν σε:
Λέσβο, Χίο, Κω, Λέρο

Here you can find the publication in english

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

  Τηλέφωνο: +30 22711 03721
   Fax: +30 22711 00466
 Τύπος: [email protected]
 Email: [email protected]

Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) 2023

Όροι χρήσης – πολιτική απορρήτου – Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Έντυπο παραπόνων (pdf) 

ΚΩΣ

Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Κ.Ε.Δ. Κω

Στο νησί της Κω υπήρχαν αυξημένες αφίξεις συγκριτικά με το 2021 από τα τέλη της περασμένης χρονιάς[1]. Η Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) της Κω βρίσκεται σε έκταση περίπου 90 στρεμμάτων, στην τοποθεσία του πρώην στρατοπέδου «Μακρυγιάννη», σε έναν λόφο στο χωριό Πυλί, 15 χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Κω. Η ΚΕΔ εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2021, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων και τοπικών παραγόντων για την επέκταση της υπάρχουσας τότε δομής. Για τη λειτουργία της έχει προβλεφθεί η δημιουργία γραφειακής υποδομής για περίπου 270 θέσεις εργασίας.

Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου[2], στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Κω υπήρχαν 53 ασυνόδευτα ανήλικα, 34 εκ των οποίων διέμεναν μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area), που έχει ονομαστική χωρητικότητα για 170 παιδιά.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση των οργανώσεων Equal Rights Beyond Borders και Terre des Hommes, οι συνθήκες στην «ασφαλή περιοχή» (safe area) για τα ασυνόδευτα ανήλικα είναι άθλιες και εξαιρετικά ανεπαρκείς, καθώς τα ασυνόδευτα ανήλικα έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε σχολεία, ψυχαγωγικές ή φιλικές προς τα παιδιά δραστηριότητες και φυλάσσονται από προσωπικό ασφαλείας συνεχώς. Στη safe area έχουν μεταφερθεί ακόμα και πολύ μικρής ηλικίας παιδιά και μωρά που είχαν χωριστεί από τις μητέρες τους. Σύμφωνα με τη δημοσίευση, τα ασυνόδευτα ανήλικα δεν επιτρέπεται να βγουν από τη safe area και παραμένουν περιορισμένα εκεί για την διάρκεια της νομικής διαδικασίας, η οποία μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Παρόλο που υπάρχει γήπεδο μπάσκετ και δίχτυ, τα παιδιά μερικές φορές δεν μπορούν καν να τα χρησιμοποιήσουν, όπως αναφέρουν οι οργανώσεις. «Ήμουν δύο μήνες μέσα στη safe area μαζί με άλλα ασυνόδευτα ανήλικα. Δεν επιτρέπονταν να βγούμε από εκεί. Δεν υπήρχαν δραστηριότητες και το φαγητό ήταν κακής ποιότητας. Αισθανόμασταν σαν να είμαστε σε φυλακή» λέει ο 17χρονος Khaled* που πλέον είναι μαζί με τον ενήλικα ξάδελφο του, που έχει αναλάβει την κηδεμονία του, και διαμένει σε χώρο για ενήλικες[3].

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[4], δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική επιλογή στέγασης εκτός από την αυτοστέγαση σε αστικό περιβάλλον στο νησί.

Εθελοντές/τριες παρέχουν μαθήματα ελληνικών σε χώρους εκτός της δομής. Επίσης εθελοντές/τριες παρέχουν ρουχισμό και άλλα είδη πρώτης ανάγκης και προσπαθούν να συνδράμουν με φάρμακα όταν υπάρχει ανάγκη.

Όσον αφορά την άτυπη εκπαίδευση των παιδιών, με βάση τα στοιχεία της ΑΡΣΙΣ[5], στα μέσα Μαρτίου 70 παιδιά φοιτούσαν στο Κέντρο Μελέτης και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων – KEDU, στην Κω, το οποίο αποτελεί μέρος του προγράμματος «Όλα τα Παιδιά στην Εκπαίδευση». Οι ηλικίες των παιδιών που εξυπηρετούνται στο KEDU είναι από τεσσάρων μέχρι δεκαεπτά ετών. Παρέχονται μαθήματα ελληνικών, αγγλικών, φυσικών επιστημών, καλλιτεχνικών, καθώς και εργαστήρια ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[6], με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία που διέθεταν στα τέλη Μαρτίου (ενδέχεται να υπάρχουν αποκλίσεις), σε τάξεις ΔΥΕΠ βρίσκονταν περίπου 40 παιδιά (νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο). Οι διαδικασίες εγγραφής έχουν ομαλοποιηθεί, ενώ ο αριθμός των παιδιών που παρακολουθούν μαθήματα σε τάξεις ΔΥΕΠ έχει αυξηθεί.

Μικρές ποσότητες φαγητού και προβλήματα διαβίωσης

Οι πρόσφυγες αναφέρουν κακή ποιότητα φαγητού και πολύ μικρές ποσότητες φαγητού αλλά και πόσιμου νερού[7]. «Μας έδιναν μία φορά την ημέρα φαγητό και κάποιες φορές το πρωί μόνο ένα πορτοκάλι. Είχαμε φτάσει στο σημείο να πεινάμε» αναφέρει ο Karim*, ενας 21χρονος Παλαιστίνιος που έχει λάβει καθεστώς ασύλου[8]. Σύμφωνα με πληροφορίες που μας δόθηκαν από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο νησί, η εταιρία catering δίνει τα δύο γεύματα της ημέρας και το πρωινό της επόμενης σε μία διανομή το μεσημέρι. Σημαντικές ελλείψεις αναφέρονται και στην παροχή απαραίτητου φαγητού για παιδιά. «Το προηγούμενο διάστημα έδιναν ένα λίτρο γάλα την ημέρα για κάθε παιδί, τώρα δίνουν ένα ποτήρι γάλα για κάθε παιδί. Δεν έχουμε πάρει μηνιαίο επίδομα και δεν έχουμε χρήματα να αγοράσουμε τρόφιμα» τονίζει ο Mahmoud* από την Παλαιστίνη, πατέρας ενός μικρού παιδιού[9].

Κοινόχρηστη τραπεζαρία, που ενώ είναι έτοιμη, δεν έχει δοθεί σε λειτουργία

Επίσης, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των διαμενόντων αλλά και τις οργανώσεις με τους οποίους συνομίλησε η RSA, τα πλυντήρια και οι κοινόχρηστες κουζίνες, ενώ υπάρχουν, δεν έχουν τεθεί σε λειτουργία. Αναφορές γίνονται επίσης για ελλείψεις σε ρούχα και παπούτσια. «Ήρθα τον Σεπτέμβριο και φοράω ακόμα τα ίδια ρούχα με τα οποία έφτασα. Όταν φτάσαμε μας έδωσαν μόνο σαπούνι και έναν υπνόσακο» μας είπε ο Ahmed*, ένας νεαρός Παλαιστίνιος.

Τέλος, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες προσφύγων και αλληλέγγυων ομάδων, ένα εξαιρετικά επείγον πρόβλημα στέγασης προκύπτει για όσους λαμβάνουν καθεστώς διεθνούς προστασίας και υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν άμεσα την δομή. Πρόκειται κυρίως για μόνους άνδρες που στην ουσία μένουν άστεγοι, και προσπαθούν είτε να βρουν μία λύση ανάγκης συγκατοικώντας με πολλά άτομα στα δυσεύρετα διαμερίσματα της Κω και αναζητώντας εργασία, είτε να μεταβούν σε άλλη πόλη της Ελλάδας με τον ίδιο σκοπό. «Οι περισσότεροι καταφέρνουν να βρουν εργασία στα ξενοδοχεία όταν ξεκινήσει η [τουριστική] σεζόν τέλη Απριλίου, αρχές Μαΐου, σε δυσμενείς εργασιακές συνθήκες όπως άλλωστε ισχύει και για τους ντόπιους εργαζόμενους, κυρίως λόγω των εξαντλητικών ωραρίων. Έως τότε είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση και σε συνθήκες αστεγίας, εάν δεν βρουν κάποια λύση μέσω γνωστών και φίλων» μας τονίζει εθελόντρια στο νησί.

Αναφερόμενοι αυστηροί έλεγχοι που παραπέμπουν σε καθεστώς φυλάκισης

Τα αυξημένα μέτρα επιτήρησης επικρατούν και στην Κω. Συγκεκριμένα, τα τουρνικέ με καρταναγνώστες που έχουν τοποθετηθεί και στις διακριτές ενότητες της δομής έχουν ως αποτέλεσμα κάποιες κατηγορίες διαμενόντων (όπως π.χ όσοι και όσες δεν έχουν καταγραφεί ή όσοι έχουν λάβει απορριπτική απάντηση στο αίτημα ασύλου τους) να υφίστανται περιορισμό ελευθερίας ακόμα και μέσα στην ΚΕΔ, όπως μας καταγγέλθηκε. Καταγράφονται επίσης άσχημες και απαξιωτικές συμπεριφορές προς τους διαμένοντες και σημαντική έλλειψη σε διερμηνείς, κάτι που δυσχεραίνει σημαντικά την επικοινωνία μεταξύ εργαζομένων και διαμενόντων και οδηγεί σε εντάσεις. Λόγω των εξαντλητικών ελέγχων πολλοί διαμένοντες αποφεύγουν να βγαίνουν από τη δομή. Μάλιστα διαμένοντες ανέφεραν στην RSA ότι έχουν υποστεί ενδοσωματικό έλεγχο κατά την επιστροφή τους τα απογεύματα στη δομή στο πλαίσιο αναζήτησης ναρκωτικών ουσιών. Μάλιστα, μας είπαν ότι αυτός ο έλεγχος έχει γίνει και σε γυναίκες διαμένουσες με παρουσία γυναικών αστυνομικών. «Εμείς δεν έχουμε χρήματα να αγοράσουμε φαγητό και θα αγοράσουμε ναρκωτικά;» αναφέρει ο Karim*[10]. Τον συναντήσαμε στο κέντρο της πόλης της Κω την ώρα που περίμενε την οικογένεια του από τη Γάζα να του στείλει χρήματα ώστε να αγοράσει ακτοπλοϊκό εισιτήριο για να μεταβεί στην ενδοχώρα. Ιδιαίτερα έντονη είναι η παρουσία της αστυνομίας γύρω από την ΚΕΔ αλλά και μέσα στην πόλη της Κω.

Επίσης, ιδιαίτερη ένταση επικρατεί στην περιοχή όπου βρίσκεται η δομή, με τμήμα των κατοίκων και επίσημων εκπροσώπων να εκδηλώνει επιθετικά αντανακλαστικά. Στα τέλη Μαρτίου ο Πρόεδρος της Κοινότητας Πυλίου, δήλωνε σε δημοσίευμα ότι η οργή των κατοίκων για την όλη κατάσταση είναι τόσο μεγάλη, που του λένε ότι, εάν δεν αλλάξει σύντομα, θα πάρουν οι ίδιοι τα όπλα και τον νόμο στα χέρια τους.

Δίπλα στην ΚΕΔ βρίσκεται το Προαναχωρησιακό Κέντρο Αλλοδαπών (ΠΡΟΚΕΚΑ). Πρόκειται για το μοναδικό ΠΡΟΚΕΚΑ που λειτουργεί στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ γίνονται μεταφορές εκεί από τις ΚΕΔ της Κω και της Λέρου. Σύμφωνα με μαρτυρίες που συλλέξαμε, οι αρχές ζητούν από τους νεοαφιχθέντες να καταστρέψουν τις κάμερες στα κινητά τους τηλέφωνα κατά την άφιξή τους στην ΚΕΔ προκειμένου να αποτραπεί η βιντεοσκόπηση εντός του ΠΡΟΚΕΚΑ.

Ελλείψεις στην ιατρική περίθαλψη και τη νομική υποστήριξη

Στα τέλη Μαρτίου δεν υπήρχε ούτε γιατρός ούτε ψυχολόγος μέσα στη δομή. Παλαιστίνιοι πρόσφυγες ανέφεραν στην RSA ότι υπάρχουν γυναίκες ακόμα και σε προχωρημένη εγκυμοσύνη που δεν έχουν λάβει την απαραίτητη ιατρική βοήθεια. «Η γυναίκα μου είναι έγκυος. (…) Πήγαμε στο νοσοκομείο και έκανε εξέταση αίματος, όταν ρώτησε για υπέρηχο της είπαν να πάει σε ιδιώτη γιατρό. Αυτό που θέλουμε είναι να την δει ένας γυναικολόγος (…). Δεν θέλω να γεννήσει εδώ μέσα (…) Επειδή δεν έχει κάνει υπέρηχο δεν ξέρουμε ακριβώς σε ποιο μήνα είναι, υπολογίζουμε μόνοι μας» μας είπε διαμένων στη δομή[11].

Σημαντικές είναι οι ελλείψεις σε προσωπικό του νοσοκομείου του νησιού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον τοπικό πληθυσμό και τους πρόσφυγες που χρήζουν ιατρικής περίθαλψης. Το γεγονός ότι το νοσοκομείο της Κω δεν διαθέτει διερμηνέα δυσχεραίνει σημαντικά την επικοινωνία με τους ασθενείς. Η διερμηνεία είναι εξαιρετικά ανεπαρκής καθώς γίνεται είτε από ομοεθνή που συνοδεύει τον ασθενή, είτε με άλλη λύση έκτακτης ανάγκης. Λόγω έλλειψης ψυχιάτρου στο νοσοκομείο της Κω, ψυχιατρικά περιστατικά που αφορούν διοικητικά κρατούμενους μεταφέρονται, με τη συνοδεία αστυνομίας ακόμη και με χειροπέδες, στο Ψυχιατρείο της Λέρου. Επιπλέον, έχουν σημειωθεί περιπτώσεις όπου βαριά ψυχιατρικά περιστατικά στις διαδικασίες υποδοχής στην ΚΕΔ, αντί να παραπεμφθούν, γίνεται άρση «γεωγραφικού περιορισμού» και πρέπει μόνα τους να αναζητήσουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε άλλο μέρος.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[12], οι ΜΕΤΑδραση, Ελληνικό Συμβούλιο Προσφύγων (ΕΣΠ) και PRAKSIS παρέχουν νομική συνδρομή μέσα στην ΚΕΔ: η ΜΕΤΑδραση με δύο δικηγόρους (μία θέση είναι επί του παρόντος κενή), το ΕΣΠ με μια δικηγόρο και η PRAKSIS (που παρέχει νομική συνδρομή σε ασυνόδευτα ανήλικα στην «ασφαλή περιοχή») με άλλη μια. Επιπλέον, η οργάνωση Equal Rights Beyond Borders δραστηριοποιείται στην ΚΕΔ με τέσσερα μέλη.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και ασφάλειας.

Σημειώσεις

  1. Κατά τη διάρκεια του 2022, ποσοστό 30% των συνολικών αφίξεων έφτασε στα Δωδεκάνησα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό σε σύγκριση με τα υπόλοιπα νησιά. ↑

  2. Γραπτή απάντηση προς την RSA στις 16 Μαρτίου 2023. Η απόκλιση μεταξύ του συνόλου των ασυνόδευτων ανηλίκων και των διαμενόντων εντός ασφαλούς περιοχής αφορά σε χωρισμένους ανήλικους με πράξη ανάθεσης προσωρινής επιμέλειας. ↑

  3. Συνέντευξη στην Κω, 21 Μαρτίου 2023. ↑

  4. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑

  5. Γραπτή απάντηση της ΑΡΣΙΣ στην RSA στις 15 Μαρτίου 2023. Το πρόγραμμα ‘Όλα τα Παιδιά στην Εκπαίδευση’ (All Children in Education – ACE) αποτελεί μια πρωτοβουλία της UNICEF, που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποιείται από σειρά εταίρων, μεταξύ των οποίων και η ΑΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων. ↑

  6. Γραπτή απάντηση προς την RSA, 23 Μαρτίου 2023. ↑

  7. Η πληροφορία για τη μικρή ποσότητα φαγητού και νερού επιβεβαιώνεται και από αναφορές που έχει λάβει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από τους διαμένοντες της ΚΕΔ Κω. ↑

  8. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

  9. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

  10. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

  11. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

  12. Ό.π., υποσημ. 4. ↑

Επιστροφή στην κεντρική δημοσίευση:
Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Διαβάστε αναλυτικά για τις συνθήκες που επικρατούν σε:
Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο

Here you can find the publication in english

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

  Τηλέφωνο: +30 22711 03721
   Fax: +30 22711 00466
 Τύπος: [email protected]
 Email: [email protected]

Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) 2023

Όροι χρήσης – πολιτική απορρήτου – Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Έντυπο παραπόνων (pdf) 

ΛΕΡΟΣ

Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Κ.Ε.Δ. Λέρου

Η Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) στη Λέρο βρίσκεται σε έκταση περίπου 60 στρεμμάτων σε απομακρυσμένη περιοχή πάνω σε μια βουνοπλαγιά, 6 περίπου χιλιόμετρα μακριά από την Αγία Μαρίνα, την πρωτεύουσα του νησιού. Η δομή εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2021, παρά τις έντονες αντιδράσεις των τοπικών αρχών για την κατασκευή της. Για τη λειτουργία της έχει προβλεφθεί η δημιουργία γραφειακής υποδομής για περίπου 300 θέσεις εργασίας. Υπάρχουν απευθείας αφίξεις αλλά και μεταφορές από άλλα νησιά (Ρόδο και Σύμη), που μεταφέρονται κατά αποκλειστικότητα στην Λέρο.

Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου[1], στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Λέρου υπήρχαν 19 ασυνόδευτα ανήλικα, 18 εκ των οποίων διέμεναν μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area), η οποία έχει ονομαστική χωρητικότητα για 100 παιδιά.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[2], δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική επιλογή στέγασης εκτός από την αυτοστέγαση σε αστικό περιβάλλον στο νησί. Εργαζόμενοι/ες οργανώσεων αναφέρουν, ότι όσοι και όσες λαμβάνουν άσυλο, καλούνται από τις αρχές μέσα σε λίγες ημέρες να φύγουν από την ΚΕΔ χωρίς να υπάρχει εναλλακτική επιλογή ή υποστηρικτικός μηχανισμός, με αποτέλεσμα κατά καιρούς να υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις άστεγων οικογενειών στους δρόμους του νησιού.

Μέσα στην ΚΕΔ παρέχονται μαθήματα μη τυπικής εκπαίδευσης για ενήλικες από την ΜΕΤΑδραση και εκπαιδευτικές δραστηριότητες σε παιδιά και γονείς από την ΑΡΣΙΣ-Κ.Ο.Υ.Ν. Υπάρχει επίσης η Κινητή Μονάδα Εκπαιδευτικής παρέμβασης στην περιοχή Πλάτανος LEDU, της ΑΡΣΙΣ-Κ.Ο.Υ.Ν., η οποία παρέχει μαθήματα Ελληνικής και Αγγλικής γλώσσας, δημιουργικές δραστηριότητες και σχολική υποστήριξη σε παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες/ριες 4-17 ετών[3]. Επιπλέον, γίνονται εργαστήρια κοινωνικών δεξιοτήτων, εξωτερικές δράσεις και παρέχεται ψυχοκοινωνική υποστήριξη, τόσο σε μαθητές/ριες, όσο και σε γονείς/κηδεμόνες. Στις αρχές Μαρτίου, στο LEDU φοιτούσαν 48 παιδιά διαμένοντα στην ΚΕΔ της Λέρου.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[4], στα τέλη Μαρτίου στη Λέρο, δύο παιδιά παρακολουθούσαν μαθήματα σε τάξεις ΔΥΕΠ, καθώς η τοπική Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων έχει αναλάβει καθήκοντα σχετικά πρόσφατα.

Ελλείψεις σε βασικά αγαθά

Και στη Λέρο παρατηρούνται σοβαρές ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης και καθυστερήσεις στην καταβολή των μηνιαίων επιδομάτων. Στον μεικτό τομέα λειτουργούν τα κοινόχρηστα πλυντήρια και οι κοινόχρηστες κουζίνες, αλλά όχι τα καταστήματα, όπως αναφέρουν εργαζόμενοι/ες. Υπάρχει και στη Λέρο το πρόβλημα της κακής ποιότητας και μικρής ποσότητας φαγητού, ενώ η εταιρία catering δίνει μία φορά την ημέρα τα τρία γεύματα της ημέρας μαζί. Υπάρχει έλλειψη σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, ενώ τα ασυνόδευτα ανήλικα παραμένουν περιορισμένα μέσα στην safe area χωρίς να υπάρχει ψυχαγωγική δραστηριότητα και με υποτυπώδη ψυχολογική υποστήριξη. Επίσης, δεν επιτρέπεται η κατανάλωση τροφίμων μέσα στα κοντέινερ και προκρίνεται η κατανάλωση τους μόνο στους κοινόχρηστους χώρους, ενώ δεν υπάρχουν επαρκείς χώροι σκίασης για τους διαμένοντες. Η Συλλογικότητα Πολιτών εξακολουθεί να παρέχει ρούχα, παπούτσια και παιδικά είδη (πάνες, ρούχα).

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία, στα τέλη Μαρτίου υπήρχαν δύο γιατροί και ένας ψυχολόγος μέσα στην ΚΕΔ. Στο τοπικό νοσοκομείο έχουν καταγγελθεί επανειλημμένα ελλείψεις προσωπικού που καθιστούν προβληματική την ιατρική φροντίδα όλων των ασθενών. Το νοσοκομείο του νησιού δεν διαθέτει διερμηνέα. Όταν προκύπτει ανάγκη συνεργάζονται με την ΚΕΔ για την εξεύρεση διερμηνέα που θα κάνει τη διερμηνεία είτε εξ αποστάσεως είτε δια ζώσης.

Σωματικοί έλεγχοι εκτός νομιμότητας

Τα συστήματα ελέγχου και επιτήρησης είναι ίδια με αυτά στις ΚΕΔ Σάμου και Λέρου. Στις αρχές Απριλίου το Σωματείο των εργαζομένων του ΕΟΔΥ σε ανακοίνωση του καταγγέλλει ότι οι εργαζόμενοι καλούνται να εργαστούν σε διαφορετικά περιβάλλοντα από αυτά που προσλήφθηκαν και καλεί τους εργαζόμενους να μην αποδεχτούν τις συνθήκες αυτές ούτε για τους ίδιους ούτε για τους πρόσφυγες. Ανακοίνωση στις αρχές Απριλίου εξέδωσε και ο Πανελλήνιος Σύλλογος Εργαζόμενων της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΥΠΥΤ) καταγγέλλοντας μεταξύ άλλων ότι οι φύλακες της εταιρείας security πραγματοποιούν σωματικό έλεγχο στις/ους εργαζόμενες/ους επειδή αρνούνται να υποβληθούν σε καθημερινή ακτινοβολία φοβούμενοι τις επιπτώσεις στην υγεία τους, ο οποίος όμως σωματικός έλεγχος ξεπερνάει τα εσκαμμένα. Όπως καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι/ες, πραγματοποιείται έλεγχος ακόμη και μέσα από τα εσώρουχα, προσβάλλοντας έτσι βάναυσα την αξιοπρέπεια γυναικών και ανδρών. Στην ανακοίνωση τους κάνουν αναφορά για τραγελαφικές καταστάσεις, καθώς καταγγέλλουν ότι από το σύστημα ελέγχου με ακτίνες Χ, περνάνε ακόμη και είδη τροφίμων όπως γιαούρτια, νερά κ.ά., που έχουν μαζί τους οι εργαζόμενοι, στους οποίους λένε ότι μπορούν να τα καταναλώσουν μετά από μια ώρα, ώστε να μην υπάρξει κίνδυνος για την υγεία τους.

Ακόμα και τα παιδιά είναι αναγκασμένα να υποστούν αυστηρούς ελέγχους κυρίως κατά την είσοδο, όπως ο έλεγχος των σχολικών τους σακιδίων, ενώ παρατηρούνται μη αρμόζουσες συμπεριφορές από μερικά μέλη του προσωπικού της δομής προς τους διαμένοντες.

Ελλείψεις σε νομική βοήθεια

Τους τελευταίους μήνες στη Λέρο η νομική βοήθεια είναι ανεπαρκής, καθώς ο αριθμός των διαθέσιμων δικηγόρων δεν αρκεί για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες από εργαζόμενους, σε κάποιες περιπτώσεις δεν γίνεται καν επαρκής ενημέρωση για την δυνατότητα νομικής στήριξης. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία[5], η ΜΕΤΑδραση ξεκίνησε τον Φεβρουάριο 2023 να παρέχει νομική συνδρομή μέσα στην ΚΕΔ με ένα δικηγόρο. Κλιμάκιο της Ύπατης Αρμοστείας από την Κω επισκέπτεται τη Λέρο τρεις ημέρες κάθε εβδομάδα, μεταξύ άλλων για ενημέρωση σε νεοεισερχόμενους, ενημέρωση στους διαμένοντες και πληροφόρηση για θέματα ένταξης.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και ασφάλειας.

Σημειώσεις

  1. Γραπτή απάντηση προς την RSA στις 16 Μαρτίου 2023. Η απόκλιση μεταξύ του συνόλου των ασυνόδευτων ανηλίκων και των διαμενόντων εντός ασφαλούς περιοχής αφορά σε χωρισμένους ανήλικους με πράξη ανάθεσης προσωρινής επιμέλειας. ↑

  2. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑

  3. Γραπτή απάντηση της ΑΡΣΙΣ στην RSA στις 9 Μαρτίου 2023. Το πρόγραμμα ‘Όλα τα Παιδιά στην Εκπαίδευση’ (All Children in Education – ACE) αποτελεί μια πρωτοβουλία της UNICEF, που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποιείται από σειρά εταίρων, μεταξύ των οποίων και η ΑΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων. ↑

  4. Γραπτή απάντηση προς την RSA, 23 Μαρτίου 2023. ↑

  5. Ό.π., υποσημ. 2. ↑

Επιστροφή στην κεντρική δημοσίευση:
Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Διαβάστε αναλυτικά για τις συνθήκες που επικρατούν σε:
Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο

Here you can find the publication in english

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

  Τηλέφωνο: +30 22711 03721
   Fax: +30 22711 00466
 Τύπος: [email protected]
 Email: [email protected]

Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) 2023

Όροι χρήσης – πολιτική απορρήτου – Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Έντυπο παραπόνων (pdf) 

Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας

Παρουσίαση της Ετήσιας Έκθεσης 2022

Ρατσισμός και στοχοποίηση των υπερασπιστών: Ρωγμές στην ασφάλεια των θυμάτων και το αίσθημα δικαίου

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την καταγραφή περιστατικών βίας με ρατσιστικό κίνητρο κατά τη διάρκεια του 2022 παρουσίασε σήμερα, Πέμπτη, 6 Απριλίου, σε Συνέντευξη Τύπου, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας. Πρόκειται για τη ενδέκατη κατά σειρά Ετήσια Έκθεση που δημοσιεύει το Δίκτυο, αποτυπώνοντας τις ποσοτικές και ποιοτικές τάσεις του τοπίου της ρατσιστικής βίας στην Ελλάδα. 

Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Δεκεμβρίου 2022, το Δίκτυο κατέγραψε, μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα, 74 περιστατικά ρατσιστικής βίας. Συγκεκριμένα:

  • Σε 33 περιστατικά στοχοποιήθηκαν μετανάστες, πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, λόγω εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή χρώματος. Σε ένα εκ των περιστατικών αυτών στοχοποιήθηκε άτομο τόσο λόγω εθνικής καταγωγής, όσο και λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. 
  • Σε 1 περιστατικό στοχοποιήθηκαν Έλληνες πολίτες λόγω εθνοτικής καταγωγής (Ρομά). 
  • Σε 2 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ένα τζαμί και ένα μνημείο του Ολοκαυτώματος. 
  • Σε 38 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ΛΟΑΤKI+ άτομα καθώς και υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγω της σύνδεσής τους με ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Στο εν λόγω πλαίσιο, το Δίκτυο κατέγραψε ενδοοικογενειακά περιστατικά βίας και ενδο-σχολικές ή ενδο-πανεπιστημιακές επιθέσεις κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.

Σε 22 περιστατικά τα θύματα δήλωσαν ότι έχουν βιώσει ξανά βία. Σε 39 επιθέσεις αναφέρθηκαν περισσότεροι θύτες, ενώ σε 28 επιθέσεις αναφέρεται ένας μόνο θύτης.

Αναφορικά με το προφίλ των δραστών και με βάση τη μαρτυρία των θυμάτων, καταγράφηκαν τα εξής:

  • Σε 41 περιστατικά συμμετείχαν πολίτες. 
  • Σε 15 περιστατικά οι θύτες ήταν ένστολοι. Τα μισά σχεδόν περιστατικά, όπως δήλωσαν τα θύματα, έλαβαν χώρα κοντά στα σύνορα της χώρας. 
  • Σε 7 περιστατικά οι δράστες ήταν δημόσιοι λειτουργοί. 
  • Σε 2 περιστατικά οι θύτες ήταν εργοδότες σε αγροτικές εργασίες. 
  • Σε 6 περιστατικά οι θύτες αναγνωρίστηκαν από τα θύματα ως μέλη ομάδων που ασκούν οργανωμένη ρατσιστική βία.
  • Σε 3 περιστατικά οι θύτες προσδιορίστηκαν ως μεικτές ομάδες πολιτών και μελών ομάδων που ασκούν οργανωμένη ρατσιστική βία. 

Σχετικά με την πρόσβαση των θυμάτων στη δυνατότητα καταγγελίας:

  • Στην πλειονότητα των περιστατικών (44) τα θύματα δήλωσαν ότι δεν ήθελαν να προβούν σε περαιτέρω ενέργειες. Βασικός παράγοντας φαίνεται να είναι ο φόβος των θυμάτων για δευτερογενή θυματοποίηση ή επαναθυματοποίηση.
  • Για 14 περιστατικά είχε γίνει καταγγελία στην αστυνομία πριν την καταγραφή. 
  • Σε 5 περιστατικά είχε κινηθεί η ποινική διαδικασία. 
  • Σε 4 περιστατικά το θύμα δήλωσε κατά την καταγραφή ότι δεν είχε καταγγείλει ακόμα το περιστατικό αλλά ότι θα ήθελε να προβεί σε καταγγελία. 

Με βάση τα παραπάνω, για ένα ακόμη έτος διαπιστώνεται η συνέχιση της υποαναφορικότητας περιστατικών ρατσιστικής βίας. Το Δίκτυο επισημαίνει την ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης της δευτερογενούς θυματοποίησης και εν γένει της βίας από εκπροσώπους της Πολιτείας, έτσι ώστε τα θύματα και οι στοχοποιούμενες κοινότητες να έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις αρχές. Επιπλέον, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος υποστήριξης και προστασίας των θυμάτων ρατσιστικής βίας.  

Με βάση τα ευρήματα του Δικτύου για το 2022, οι βασικές τάσεις που
διαπιστώνονται είναι οι εξής:

  • Ύπαρξη ρατσισμού κατά προσφύγων/μεταναστών και ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στο πλαίσιο διαχείρισης της καθημερινότητάς τους (δηλαδή περιστατικά ρατσιστικής βίας ή/και ρατσιστικές συμπεριφορές που βιώνουν τα θύματα στις δραστηριότητες της καθημερινότητάς τους, π.χ. σε ΜΜΜ, στη γειτονιά κτλ. Πρόκειται συνήθως για χαμηλής έντασης περιστατικά που τελούνται από μεμονωμένα άτομα).
  • Εμφάνιση περιστατικών οργανωμένης ρατσιστικής βίας, αν και σε περιορισμένο βαθμό, κατά προσφύγων/μεταναστών και ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
  • Στοχοποίηση υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εντός της ελληνικής επικράτειας, ιδίως όσων δρουν στα σύνορα.

Την εκδήλωση του Δικτύου άνοιξαν η Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Καθηγήτρια Μαρία Γαβουνέλη και η Αντιπρόσωπος του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα, Maria Clara Martin. Τα βασικά συμπεράσματα της Έκθεσης παρουσίασε η Βοηθός Συντονίστρια του Δικτύου, Γαρυφαλιά Αναστασοπούλου, ενώ ακολούθησε συζήτηση σχετικά με το θέμα της στοχοποίησης υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την οποία συντόνισε η δημοσιογράφος Ελευθερία Κουμάντου. 

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι των μελών του Δικτύου — η Χρυσάνθη Ζαχάρωφ από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, η Έλλη Κριωνά-Σαράντη από τη HIAS Greece, η Αλεξάνδρα Παναγιωτακοπούλου από τη Colour Youth | Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας και η Άννα Απέργη από το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών — αναδείχθηκε το πλαίσιο στοχοποίησης υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαχρονικά καταγράφει το Δίκτυο, με έμφαση στην περίοδο του 2020, όταν καταγράφηκε η εντατικοποίηση της βίας κατά υπερασπιστών στα σύνορα της χώρας καθώς και στο έτος αναφοράς της έκθεσης, όπου η στοχοποίηση λαμβάνει χώρα μέσα από εκστρατείες δυσφήμισης ή ποινικοποίηση της δράσης τους, όπως έχει διαπιστωθεί από διεθνείς και ευρωπαϊκούς φορείς.   

Κατεβάστε την Ετήσια Έκθεση του Δικτύου για το 2022

Δείτε το βίντεο της εκδήλωσης εδώ:

Play Video about If you hit the play button, YouTube might store data from your session according to their Terms of Use.

Το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας δημιουργήθηκε το 2011 με πρωτοβουλία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Μέλη του Δικτύου είναι: Αίτημα, Αλληλεγγύη Solidarity Now, Αντιγόνη-Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης, Αντιρατσιστικό Παρατηρητήριο Πανεπιστημίου Αιγαίου, Άρσις-Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων, Γιατροί του Κόσμου, Διεθνής Αμνηστία, Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών, «Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα»– Πλειάδες, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων, Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Δικηγορικού Συλλόγου Ρόδου, Θετική Φωνή, Ιατρική Παρέμβαση, Κάριτας Αθήνας, Κάριτας Ελλάς, Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών «Διοτίμα», Κέντρο Ημέρας «Βαβέλ», ΣΥΝΥΠΑΡΞΙΣ-Οικουμενικό Πρόγραμμα Προσφύγων, Κίνηση Υπεράσπισης των Δικαιωμάτων Προσφύγων και Μεταναστών/-στριών (Πάτρα), Κόσμος χωρίς Πολέμους και Βία, ΛΑΘΡΑ; Επιτροπή αλληλεγγύης στους πρόσφυγες Χίου, ΜETAδραση, Οικογένειες Ουράνιο Τόξο, Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστών, Ομάδα Νομικών για την Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων Προσφύγων και Μεταναστών (Θεσσαλονίκη), Ομοφυλοφιλική και Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας (ΟΛΚΕ), Σύλλογος Ενωμένων Αφγανών, Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας, Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, Φάρος του Κόσμου, Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο, Act Up Hellas, ASANTE, Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας, Generation 2.0 RED, HIAS Ελλάδας, HumanRights360, Melissa Network, PRAKSIS, Α21, Σημείο | για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της ακροδεξιάς, Lesvos Solidarity, Steps, Legal Centre Lesvos, Aegean Migrant Solidarity | Christian Peacemaker Teams, ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, International Rescue Committee (IRC).

Συστημικές ελλείψεις στην πρόσβαση των δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε δικαιολογητικά έγγραφα και κοινωνικά δικαιώματα

Παραμένουν τα δομικά προβλήματα στην πρόσβαση των αναγνωρισμένων προσφύγων σε νομιμοποιητικά έγγραφα και στα δικαιώματά τους, σύμφωνα με τη νέα ετήσια έκθεση που δημοσιεύουν σήμερα η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και το Ίδρυμα PRO ASYL. Τα προβλήματα αυτά αναδεικνύονται στην έκθεση και μέσα από  τις προσωπικές ιστορίες πολλών προσφύγων, τις υποθέσεις των οποίων έχει αναλάβει η RSA.

Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε στις αρχές του 2023 να κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει κατά της χώρας για πλημμελή εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου και χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία έχουν ταχθεί κατά των απελάσεων δικαιούχων διεθνούς προστασίας προς την Ελλάδα, πλην εξαιρετικών περιπτώσεων, εξακολουθούν να επιστρέφονται άνθρωποι στη χώρα χωρίς καμία υποστήριξη, πληροφορία ή έγγραφα σε ισχύ.

Οι περισσότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας αφορούν την πρόσβαση στην Άδεια Διαμονής Ενιαίου Τύπου (ΑΔΕΤ), την οποία παρακωλύει μία σειρά από διοικητικά εμπόδια,  καθώς και σημαντικές καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των διαφορετικών σταδίων της διαδικασίας έκδοσης ή/και ανανέωσης της άδειας, οι οποίες μπορούν να υπερβούν το ένα έτος. Χωρίς έγκυρη ΑΔΕΤ, οι πρόσφυγες δεν δύνανται να έχουν πρόσβαση σε κοινωνικά επιδόματα, σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στην απασχόληση, ακόμη και να εξουσιοδοτήσουν δικηγόρο για τη νομική τους εκπροσώπηση.

Επιπλέον, οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ως προς την πρόσβαση σε κοινωνική πρόνοια, αν και αποτελούν κατ’ εξοχήν μια πληθυσμιακή ομάδα που έχει αυξημένη ανάγκη σε αυτήν. Οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας αποκλείονται εκ των πραγμάτων από την πρόσβαση σε επιδόματα, στα οποία έχουν πρόσβαση οι Έλληνες πολίτες, καθώς τα επιδόματα αυτά υπόκεινται σε προϋποθέσεις μακροχρόνιας διαμονής στη χώρα και δεν λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες περιστάσεις των προσφύγων. Κατά συνέπεια, οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας υφίστανται διακριτική μεταχείριση έναντι των Ελλήνων πολιτών και εκ των πραγμάτων αποκλεισμό από τις περισσότερες μορφές κοινωνικής πρόνοιας, όπως επεσήμανε στην πρόσφατη διαδικασία επί παραβάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Τέλος, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια στην πρόσβαση στη στέγαση, ιδίως λόγω της διακριτικής μεταχείρισης κατά των προσφύγων, των υφιστάμενων προϋποθέσεων της απόδοσης ΑΦΜ και της κατοχής τραπεζικού λογαριασμού και της έλλειψης ακινήτων σε προσιτές τιμές. Ο κίνδυνος αστεγίας και ένδειας παραμένει υψηλός για όσους λαμβάνουν καθεστώς διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα, δεδομένου ότι δεν έχουν πρόσβαση στα απαραίτητα έγγραφα και μέσα για την εξασφάλιση της στέγασης εντός της τριακονθήμερης προθεσμίας που δίνεται στους ανθρώπους από τη χορήγηση του καθεστώτος για να αποχωρήσουν από τις δομές υποδοχής που λειτουργούν για τους αιτούντες άσυλο. Τον κίνδυνο αυτό επέτεινε σημαντικά ο τερματισμός λειτουργίας του προγράμματος ESTIA στα τέλη του 2022, οι επωφελούμενοι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας του οποίου έμειναν άστεγοι.

Κατεβάστε την Έκθεση

Η διαδικασία ασύλου σε αριθμούς το 2022

Ανάλυση των κυριότερων εξελίξεων στην προστασία των προσφύγων

Στο παρόν σημείωμα, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) αναλύει τις κυριότερες εξελίξεις και τάσεις στη διαδικασία ασύλου για το έτος 2022, με βάση τα τελευταία στατιστικά στοιχεία που διατίθενται στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου και των μηνιαίων ενημερωτικών δελτίων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.

Κατεβάστε το Σημείωμα (pdf)

Κύρια στοιχεία

Αιτήσεις ασύλου

    • Με τη νέα διαδικασία καταγραφής στα ΚΥΤ της ενδοχώρας, η ΥπΥΤ πραγματοποίησε 13.230 προκαταγραφές αιτήσεων ασύλου, η Αστυνομία 11.576 και η Υπηρεσία Ασύλου μόλις 1.825.
    • Η ηλεκτρονική πλατφόρμα για τα ραντεβού καταγραφής στην ενδοχώρα έχει χορηγήσει 49.337 ραντεβού στα ΚΥΤ Μαλακάσας και Διαβατών.
    • Καταγράφηκαν 37.362 αιτούντες άσυλο. Παρά την αύξηση στις καταγραφές στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (11.496), η πλειοψηφία καταγράφηκε και φέτος στην Αττική (13.329).
    • Κατατέθηκαν 8.265 μεταγενέστερες αιτήσεις, σχεδόν ένα τέταρτο του συνόλου.  Για 1.187 εξ αυτών, καταβλήθηκε παράβολο 100 ευρώ ανά άτομο.

Διαδικασία α΄ βαθμού στην Υπηρεσία Ασύλου

    • Το ποσοστό αναγνώρισης σε α΄ βαθμό – κατ’ ουσία – ανήλθε στο 62,3%, σχεδόν αποκλειστικά με χορήγηση προσφυγικού καθεστώτος.
    • Οι περισσότερες απορριπτικές α΄ βαθμού αφορούσαν πρόδηλη αβασιμότητα (8.323), κυρίως βάσει του εθνικού καταλόγου «ασφαλών χωρών καταγωγής».
    • Η Υπηρεσία Ασύλου απέρριψε 3.601 αιτήσεις ως απαράδεκτες βάσει της «ασφαλούς τρίτης χώρας» και 4.144 ως απαράδεκτες μεταγενέστερες.
    • Στη διαδικασία συνόρων, εκδόθηκαν 2.286 αποφάσεις και εξαιρέθηκαν μόνο επτά αιτήσεις. Το ποσοστό αναγνώρισης έφτασε το 86,6%.
    • Από τις 17.249 εκκρεμείς αιτήσεις σε α΄ βαθμό, 4.134 εκκρεμούσαν για διάστημα άνω του ενός έτους, ενώ σε 8.407 υποθέσεις δεν είχε διεξαχθεί ακόμη η προσωπική συνέντευξη. Οι περισσότερες εκκρεμείς αιτήσεις αφορούν τη Συρία και το Αφγανιστάν.

Διαδικασία β΄ βαθμού στις Επιτροπές Προσφυγών

    • Κατατέθηκαν 16.830 προσφυγές, μόνο 7.925 εκ των οποίων έλαβαν δωρεάν νομική συνδρομή από το Μητρώο Δικηγόρων της Υπηρεσίας Ασύλου.
    • Απορρίφθηκαν χωρίς εξέταση 1.818 προσφυγές λόγω μη αυτοπρόσωπης εμφάνισης ή προσκόμισης βεβαίωσης διαμονής, και 1.096 ως εκπρόθεσμες.
    • 494 προσφυγές συζητήθηκαν με προφορική ακρόαση στις Επιτροπές Προσφυγών.
    • Το ποσοστό αναγνώρισης στην ουσία ανήλθε στο 11,8%. Οι Επιτροπές Προσφυγών έκαναν ευρύτερη χρήση της επικουρικής προστασίας από την Υπηρεσία Ασύλου, ιδίως για αιτήσεις που αφορούν το Αφγανιστάν.
    • Οι Επιτροπές Προσφυγών απέρριψαν 2.747 αιτήσεις ως απαράδεκτες βάσει της «ασφαλούς τρίτης χώρας» και 2.089 ως απαράδεκτες μεταγενέστερες.

Ακυρωτικός έλεγχος στα διοικητικά δικαστήρια

    • Το ποσοστό αποδοχής αιτήσεων ακύρωσης στα διοικητικά δικαστήρια ανήλθε στο 20%, με 57 δεκτές αιτήσεις και 230 αβάσιμες.
    • Εκκρεμούν 2.050 αιτήσεις ακύρωσης στα διοικητικά δικαστήρια.

Εισαγωγή: Αναγκαία η συνεχής ενίσχυση της στατιστικής πρακτικής της Διοίκησης

Η πλήρης και διαφανής δημοσιοποίηση των στατιστικών ασύλου αποτελεί πάγιο και τακτικό αίτημα του κοινοβουλευτικού ελέγχου και της κοινωνίας των πολιτών από την επανασύσταση του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου μέχρι σήμερα.[1] Τα αιτήματα για στατιστικά, στα οποία η Διοίκηση έχει ανταποκριθεί εγκαίρως και επαρκώς, συνεχίζουν να συμβάλλουν σε σημαντικές βελτιώσεις στην πληρότητα και την ποιότητα των μηνιαίων στατιστικών δελτίων του Υπουργείου, αναδεικνύουν, δε, τα αναγκαία στοιχεία που πρέπει να παρέχονται στο δημόσιο τομέα για μία κατάλληλη βάση συζήτησης για το προσφυγικό.

Διαδικασία ασύλου σε α΄ και β΄ βαθμό

Αξιοσημείωτη θετική εξέλιξη στη στατιστική πρακτική του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου αποτελεί η αναλυτική αποτύπωση των αποφάσεων α΄ και β΄ βαθμού ανά κατηγορία και ανά μήνα, η οποία περιλαμβάνεται σε λεπτομερείς πίνακες στα μηνιαία ενημερωτικά δελτία από τον Οκτώβριο του 2022. Η εν λόγω λεπτομέρεια επιτρέπει την ανάλυση και σε βάθος κατανόηση της λειτουργίας της διαδικασίας ασύλου στη χώρα, με έμφαση, αφενός, στις διαφορές μεταξύ των αβάσιμων και προδήλως αβάσιμων αιτήσεων, αφετέρου, στους διαφορετικούς λόγους απαραδέκτου που προβλέπει η νομοθεσία. Στο σημείο αυτό, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) επαναλαμβάνει την ανάγκη ορθής αποτύπωσης των ποσοστών αναγνώρισης στη διαδικασία ασύλου και δη την αποφυγή της σύγχυσης των κατ’ ουσίαν απορρίψεων λόγω μη υπαγωγής του αιτούντος στο πεδίο της διεθνούς προστασίας με τις αποφάσεις απαραδέκτου που δεν εξετάζουν τη συνδρομή των κριτηρίων διεθνούς προστασίας, για λόγους όπως η «ασφαλής τρίτη χώρα» ή οι μεταγενέστερες αιτήσεις χωρίς νέα ουσιώδη στοιχεία.

Περαιτέρω, υπογραμμίζεται ότι τα μηνιαία δελτία του Υπουργείου δεν παρέχουν επαρκή λεπτομέρεια για τις αποφάσεις α΄ και β΄ βαθμού ανά χώρα καταγωγής των αιτούντων άσυλο. Η παροχή αναλυτικών στοιχείων ανά χώρα και κατηγορία απόφασης έχει καταστεί εφικτή μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου, είναι, δε, σημαντικό να εισαχθεί στη στατιστική πρακτική του Υπουργείου και στα τακτικά δελτία.

Περαιτέρω, τα μηνιαία δελτία δεν παρέχουν στοιχεία για τη λειτουργία της διαδικασίας συνόρων του άρθρου 95 του Κώδικα Ασύλου, τα οποία έχουν επίσης ζητηθεί και διατεθεί στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Η συμπερίληψη και αυτών των στοιχείων θα επέτρεπε την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση της διαδικασίας, καθώς και την άντληση συγκριτικών στοιχείων μεταξύ της διαδικασίας συνόρων και της κανονικής διαδικασίας, ιδίως υπό το φως των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων σε ενωσιακό επίπεδο για τη διευρυμένη χρήση της εν λόγω διαδικασίας στον Κανονισμό για τις διαδικασίες ασύλου.

Έτερα σημαντικά σημεία της διαδικασίας που δεν αποτυπώνονται στα μηνιαία δελτία αλλά δημοσιοποιούνται μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου αποτελούν οι προκαταγραφές αιτήσεων ασύλου ανά αρμόδια αρχή (Υπηρεσία Ασύλου, ΥπΥΤ, Ελληνική Αστυνομία), η δωρεάν νομική συνδρομή στη δευτεροβάθμια διαδικασία ενώπιον των Επιτροπών Προσφυγών, καθώς και οι προφορικές ακροάσεις στις Επιτροπές – η παροχή των τελευταίων επιτάσσεται, δε, από το αρ. 4, παρ. 3 Ν 4375/2016.

Τέλος, η RSA επαναφέρει τις προτάσεις της για την ευθυγράμμιση των στατιστικών στοιχείων που αποστέλλονται στη Eurostat και αυτών που τηρεί το Υπουργείο για την ταχύρρυθμη διαδικασία και τις ανακλήσεις καθεστώτος διεθνούς προστασίας.[2]

Δικαστική προστασία

Σημαντική βελτίωση στην πρακτική της Διοίκησης έχει επέλθει με την ορθή αποτύπωση των στατιστικών του ακυρωτικού ελέγχου των αποφάσεων ασύλου στα μηνιαία δελτία από τον Ιούνιο του 2022, όπου, αφενός, παρατίθενται οι αποφάσεις των διοικητικών δικαστηρίων επί αιτήσεων ακύρωσης αποφάσεων ασύλου ανά έτος έκδοσης απόφασης, αφετέρου, διακρίνονται οι απορρίψεις από τις παραιτήσεις, όπως είχε εισηγηθεί η RSA στις αρχές του 2022.[3]

Περαιτέρω εμπλουτισμός των στοιχείων του ακυρωτικού ελέγχου θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη λεπτομερέστερη παροχή στοιχείων ανά διοικητικό δικαστήριο και ανά χώρα καταγωγής των αιτούντων.

Στο παρόν σημείωμα, η RSA αναλύει τις κυριότερες εξελίξεις και τάσεις στη διαδικασία ασύλου το 2022, με βάση τα τελευταία στατιστικά στοιχεία που διατέθηκαν ιδίως μέσω των μηνιαίων ενημερωτικών δελτίων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου.[4]

Καταγραφή αιτούντων ασύλου

Πρόσβαση στη διαδικασία

Η εκκίνηση της νέας διαδικασίας «ενιαίας καταγραφής» αιτήσεων από την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΥπΥΤ) και στην ενδοχώρα από τον Σεπτέμβριο του 2022,[5] όποτε εκκίνησε η λειτουργία των – πλέον – Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) Μαλακάσας και Διαβατών, οδήγησε σε μείωση των προκαταγραφών αιτήσεων στα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου (ΠΓΑ) και Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου (ΑΚΑ) της Υπηρεσίας Ασύλου, εφόσον ως αποκλειστικό μέσο πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου στην ενδοχώρα προβλέπεται πλέον ο προγραμματισμός ραντεβού καταγραφής στα ΚΥΤ Μαλακάσας και Διαβατών, μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.

Από την έναρξη λειτουργίας της στις 13 Ιουλίου 2022 μέχρι τις 22 Φεβρουαρίου 2023, η ηλεκτρονική πλατφόρμα έχει χορηγήσει 49.337 ραντεβού καταγραφής στα ΚΥΤ Διαβατών και Μαλακάσας:

Το 2022, η ΥπΥΤ πραγματοποίησε 13.230 προκαταγραφές αιτήσεων ασύλου, ενώ 11.576 διεξήχθησαν από την Ελληνική Αστυνομία και μόλις 1.825 από την Υπηρεσία Ασύλου.

Η Υπηρεσία Ασύλου και η ΥπΥΤ, ως Αρμόδιες Αρχές Παραλαβής σύμφωνα με το άρθρο 1, περ. ιζ΄ του Κώδικα Ασύλου,[6] κατέγραψαν συνολικά 37.362 αιτούντες άσυλο το 2022. Ο αριθμός των αιτούντων που κατέθεσαν αιτήσεις ήταν κατά πολύ υψηλότερος αυτού των παράτυπων αφίξεων (17.122) σύμφωνα με τα στοιχεία των αρχών.

Βάσει των συνολικών στοιχείων για το 2022, σημειώθηκε και πάλι αύξηση στον αριθμό των αιτούντων άσυλο (31% του συνόλου) που καταγράφηκαν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (11.496), μολονότι η πλειοψηφία των αιτούντων (36% του συνόλου) καταγράφηκε και φέτος στην Αττική (13.329). Κυριότεροι τόποι καταγραφής ήταν το ΚΥΤ Φυλακίου, το ΠΓΑ Αττικής και η Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) Λέσβου.

Οι κυριότερες εθνικότητες αιτούντων άσυλο που κατέθεσαν αιτήσεις το 2022 ήταν οι ακόλουθες:

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, στις κυριότερες χώρες καταγωγής αιτούντων εκπροσωπούνται άπασες οι εθνικότητες που εμπίπτουν στον εθνικό κατάλογο περί χαρακτηρισμού της Τουρκίας ως «ασφαλούς τρίτης χώρας» (ΚΥΑ 42799/2021), με μαχητό τεκμήριο απαραδέκτου. Τέσσερις, δε, εξ αυτών εμπίπτουν στον εθνικό κατάλογο «ασφαλών χωρών καταγωγής» (ΚΥΑ 708368/2022) και συνακολούθως στην ταχύρρυθμη διαδικασία, με μαχητό τεκμήριο πρόδηλης αβασιμότητας. Οι πολίτες Πακιστάν και Μπανγκλαντές εμπίπτουν σε αμφότερους τους καταλόγους.

Μεταγενέστερες αιτήσεις

p> Το 2022, κατατέθηκαν συνολικά 8.265 μεταγενέστερες αιτήσεις ασύλου, σε συνεχή αύξηση σε σχέση με 5.802 το 2021 και 2.700 το 2020, συνεπεία, μεταξύ άλλων, της εμμονής της Διοίκησης στην αυθαίρετη εφαρμογή της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας». Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, σχεδόν μία στις τέσσερις αιτήσεις ασύλου ήταν μεταγενέστερη αίτηση.

Από τις 8.265 μεταγενέστερες αιτήσεις, 1.187 αφορούν δεύτερα και επέκεινα μεταγενέστερα αιτήματα ασύλου, υποκείμενα στο παράβολο ύψους 100 ευρώ ανά άτομο, σύμφωνα με το άρθρο 94, παρ. 10 του Κώδικα Ασύλου και την ΚΥΑ 472687/2021. Επομένως, το 2022 καταβλήθηκαν τουλάχιστον 118.700 ευρώ υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου για την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου, επί τη βάσει της ως άνω ρύθμισης. Ο έλεγχος νομιμότητας της επιβολής του παραβόλου εκκρεμεί ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), κατόπιν της άσκησης αιτήσεων ακύρωσης, οι οποίες αναμένεται να συζητηθούν τον Ιούνιο του 2023.

Το Υπουργείο επισημαίνει στον κοινοβουλευτικό έλεγχο ότι μόνο 293 μεταγενέστερες αιτήσεις κατατέθηκαν κατόπιν απόρριψης της αρχικής αίτησης βάσει της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας» και ότι μόνο 25 εξ αυτών υπήχθησαν στο παράβολο των 100 ευρώ. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει η Διοίκηση στη Eurostat, το 2022 κατέθεσαν μεταγενέστερες αιτήσεις 1.545 πολίτες Αφγανιστάν, 770 πολίτες Συρίας και 185 πολίτες Σομαλίας, για τους οποίους η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως «ασφαλής τρίτη χώρα» σύμφωνα με την ΚΥΑ 42799/2021.[7] Βάσει των στοιχείων αυτών, εγείρονται αμφιβολίες ως προς την ορθότητα των παρεχόμενων στοιχείων και τον ακριβή αριθμό των μεταγενέστερων αιτήσεων που συνδέονται με την «ασφαλή τρίτη χώρα».

Διαδικασία α΄ βαθμού στην Υπηρεσία Ασύλου

Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε 59.593 αποφάσεις α΄ βαθμού το 2022. Εξ αυτών, μόνο 30.886, ήτοι λίγο παραπάνω από ένα δεύτερο, ήταν αποφάσεις επί της ουσίας αιτήσεων ασύλου:

Από τις 30.886 αποφάσεις ουσίας που εξέδωσε η Υπηρεσία Ασύλου το 2022, 19.243 χορήγησαν καθεστώς και 11.643 ήταν απορριπτικές. Η συντριπτική πλειοψηφία των θετικών αποφάσεων (18.730) χορήγησε προσφυγικό καθεστώς, ενώ μόλις 513 χορήγησαν επικουρική προστασία.

Παρακάτω παρατίθεται μία ενδεικτική σύγκριση των αποφάσεων α΄ βαθμού επί αιτήσεων που αφορούν το Αφγανιστάν, τη Συρία και τη Σομαλία:

Η RSA υπενθυμίζει ότι κακώς συγχέονται στα ποσοστά αναγνώρισης οι κατ’ ουσίαν απορρίψεις λόγω μη υπαγωγής του αιτούντος στο πεδίο της διεθνούς προστασίας με τις αποφάσεις απαραδέκτου που δεν εξετάζουν τη συνδρομή των κριτηρίων διεθνούς προστασίας. Το 2022, το ποσοστό αναγνώρισης σε α΄ βαθμό κυμάνθηκε στο 62,3%. Έγιναν δηλαδή δεκτές τουλάχιστον τρεις στις πέντε αιτήσεις που εξετάστηκαν στην ουσία τους. Ωστόσο, στα δελτία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου εσφαλμένα γίνεται αναφορά σε ποσοστό αναγνώρισης 49,8% σε α΄ βαθμό.

Οι συνέπειες της σύγχυσης των αποφάσεων ουσίας και απαραδέκτου είναι εμφανείς στα ποσοστά αναγνώρισης των ως άνω χωρών καταγωγής, για τις οποίες η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως «ασφαλής τρίτη χώρα» βάσει της ΚΥΑ 42799/2021:

Απαράδεκτες αιτήσεις

Η Υπηρεσία Ασύλου απέρριψε 8.962 αιτήσεις ασύλου ως απαράδεκτες σύμφωνα με τους προβλεπόμενους λόγους απαραδέκτου στο άρθρο 89 του Κώδικα Ασύλου, χωρίς να τις εξετάσει επί της ουσίας και να ελέγξει την υπαγωγή των αιτούντων στο καθεστώς του πρόσφυγα ή της επικουρικής προστασίας:

Ασφαλής τρίτη χώρα

Η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» συνέχισε να εφαρμόζεται συστηματικά και αυθαίρετα βάσει του άρθρου 91 του Κώδικα Ασύλου και του εθνικού καταλόγου «ασφαλών τρίτων χωρών», παρά την πλήρη αδυναμία διεξαγωγής επανεισδοχών προς την Τουρκία ήδη από το 2020, όπως επιβεβαιώνεται και από πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, η οποία διατύπωσε προδικαστικά ερωτήματα προς το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).[8]

Η έννοια αποτέλεσε έρεισμα για την απόρριψη 3.601 αιτήσεων ως απαραδέκτων από την Υπηρεσία Ασύλου, εκ των οποίων 3.445 σε σχέση με την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα», 96 με τη Βόρεια Μακεδονία και 60 με την Αλβανία.

Καίτοι μειωμένος σε σχέση με τα επίπεδα των αποφάσεων «ασφαλούς τρίτης χώρας» το 2021 (6.424), ο αριθμός των απορρίψεων αιτήσεων ως απαραδέκτων βάσει της έννοιας το δεύτερο εξάμηνο του περασμένου έτους (2.468) ήταν υπερδιπλάσιος αυτού του πρώτου εξαμήνου (1.143):

Ειδικότερα σε σχέση με τις πέντε χώρες καταγωγής για τις οποίες χαρακτηρίζεται η Τουρκία ως «ασφαλής τρίτη χώρα», ήτοι το Αφγανιστάν, τη Συρία, τη Σομαλία, το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές, από τις 3.445 αποφάσεις απαραδέκτου σε α΄ βαθμό, οι 3.194 (92,7%) αφορούν την ενδοχώρα εφόσον μόνο 251 εκδόθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας συνόρων για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπου τυγχάνει εφαρμογής η Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, όπως παρασχέθηκαν από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου στον κοινοβουλευτικό έλεγχο, ο εθνικός κατάλογος εφαρμόστηκε ως εξής το 2022:

Μεταγενέστερες αιτήσεις

Η πλειοψηφία των αποφάσεων απαραδέκτου σε α΄ βαθμό (4.144) αφορούσαν μεταγενέστερες αιτήσεις, οι οποίες, κατά την κρίση της Υπηρεσίας στο πλαίσιο της προκαταρκτικής εξέτασης του άρθρου 94 του Κώδικα Ασύλου, δεν παρουσίαζαν νέα ουσιώδη στοιχεία για να τύχουν περαιτέρω εξέτασης.

Η πλειοψηφία των απαράδεκτων μεταγενέστερων αιτήσεων αφορούν πολίτες Πακιστάν. Περαιτέρω, 109 αιτήσεις πολιτών Σομαλίας, 80 αιτήσεις πολιτών Αφγανιστάν και 22 αιτήσεις πολιτών Συρίας, οι οποίες κατά κανόνα κατατέθηκαν κατόπιν απόρριψης της αρχικής αίτησης βάσει της «ασφαλούς τρίτης χώρας», απορρίφθηκαν ως απαράδεκτες μεταγενέστερες:

Ταχύρρυθμη διαδικασία

Και το 2022 εφαρμόστηκε συστηματικά από την Υπηρεσία Ασύλου η ταχύρρυθμη διαδικασία του αρ. 88, παρ. 9 του Κώδικα Ασύλου και η συνακόλουθη απόρριψη αιτήσεων ασύλου ως προδήλως αβάσιμων για έναν από τους αναφερόμενους λόγους της διάταξης. Πράγματι, η συντριπτική πλειοψηφία των απορριπτικών αποφάσεων α΄ βαθμού αφορούν πρόδηλη αβασιμότητα (8.323), αριθμό υπερδιπλάσιο των 3.282 απορρίψεων λόγω απλής αβασιμότητας. Ωστόσο, εσφαλμένα η Διοίκηση εξακολουθεί να υποβάλλει μηδενικά στοιχεία στη Eurostat στο πλαίσιο της συλλογής στατιστικών για την εφαρμογή της ταχύρρυθμης διαδικασίας στα εθνικά συστήματα ασύλου.[9]

Από τα στατιστικά στοιχεία που διατέθηκαν στον κοινοβουλευτικό έλεγχο προκύπτει, δε, ότι οι απορρίψεις αιτήσεων ως προδήλως αβάσιμων αφορούν κυρίως – καίτοι όχι αποκλειστικά – τους πολίτες χωρών που συγκαταλέγονται στον κατάλογο «ασφαλών χωρών καταγωγής». Εκ των 8.323 προδήλως αβάσιμων αιτήσεων το 2022, οι 8.206 (98,6%) αφορούσαν τις χώρες του ως άνω καταλόγου, ιδίως το Πακιστάν (2.691), το Μπανγκλαντές (2.352), την Αίγυπτο (1.052) και την Αλβανία (883).

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα στοιχεία του Υπουργείου, η Υπηρεσία Ασύλου απέρριψε 117 αιτήσεις ασύλου για λόγους πρόδηλης αβασιμότητας σε σχέση με εθνικότητες εκτός του καταλόγου «ασφαλών χωρών καταγωγής».

Διαδικασία συνόρων

Προκύπτει σαφώς από το γράμμα του άρθρου 95 του Κώδικα Ασύλου ότι η διαδικασία συνόρων εφαρμόζεται αποκλειστικά στις περιπτώσεις των αιτήσεων που υποβάλλονται «στα σύνορα» ή σε «ζώνες διέλευσης» λιμένων ή αερολιμένων,[10] κατά παρέκκλιση, δε, και μόνο υπό συνθήκες «μαζικών αφίξεων», επιτρέπεται η εφαρμογή της σε όσους υποβάλλουν αίτηση ασύλου ενόσω παραμένουν σε ΚΥΤ ή ΚΕΔ.[11]

Το 2022, ωστόσο, κατά παράβαση των ορίων της διαδικασίας συνόρων, η Υπηρεσία Ασύλου συνέχισε να εφαρμόζει συστηματικά τη διαδικασία συνόρων στις ΚΕΔ Λέσβου, Χίου, Σάμου, Λέρου και Κω, χωρίς να συντρέχουν «μαζικές αφίξεις» ή να έχει εκδοθεί κανονιστική πράξη προς τούτο μετά τη λήξη ισχύος της ΚΥΑ 15596/2020 στα τέλη του 2021. Σύμφωνα, δε, με αναφορές, η διαδικασία του αρ. 95 του Κώδικα Ασύλου εσφαλμένως εφαρμόζεται και στα ΚΥΤ Διαβατών και Μαλακάσας στην ενδοχώρα.[12]

Περαιτέρω, στη διαδικασία συνόρων επιτρέπεται να εξετάζονται οι αιτήσεις ασύλου μόνο επί του παραδεκτού ή εφόσον συντρέχει μία ή περισσότερες από τις περιπτώσεις του αρ. 88, παρ. 9 του Κώδικα Ασύλου για την ταχύρρυθμη διαδικασία στην ουσία.[13]

Η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε 2.286 αποφάσεις α΄ βαθμού στη διαδικασία συνόρων το 2022. Ωστόσο, μόνο 462 εξ αυτών ήταν αποφάσεις απαραδέκτου και 74 ήταν απορριπτικές λόγω πρόδηλης αβασιμότητας. Επομένως, η πλειοψηφία των εκδοθεισών αποφάσεων (1.750) εκφεύγουν των ορίων του αρ. 95, παρ. 1 του Κώδικα Ασύλου και μη νομίμως εκδόθηκαν στην εν λόγω διαδικασία.

Από τις 1.824 αποφάσεις ουσίας που εκδόθηκαν στη διαδικασία συνόρων, οι 1.580 ήταν θετικές, διαμορφώνοντας υψηλότατο γενικό ποσοστό αναγνώρισης στο 86,6%, έναντι 62,3% στο σύνολο της διαδικασίας ασύλου.

Περαιτέρω, από τη διαδικασία συνόρων εξαιρέθηκαν μόνο επτά περιπτώσεις για λόγους ευαλωτότητας και ανάγκης για ειδικές διαδικαστικές εγγυήσεις.

Τυπικές πράξεις

Σχεδόν 20.000 αποφάσεις α΄ βαθμού που εκδόθηκαν το 2022 αφορούν πράξεις διακοπής (12.559), αρχειοθετήσεις (6.369) και παραιτήσεις από αιτήσεις (817), χωρίς να έχει εξεταστεί η αίτηση ασύλου επί του παραδεκτού ή της ουσίας. Συνεχίζεται, δε, η τάση της μαζικής έκδοσης τέτοιων αποφάσεων σε μεμονωμένες χρονικές περιόδους. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου, η Υπηρεσία έθεσε 2.503 υποθέσεις στο αρχείο τον Ιούνιο του 2022 και 1.930 τον Νοέμβριο, ενώ τον Μάιο εξέδωσε 2.533 πράξεις διακοπής.

Διαδικασία β΄ βαθμού στις Επιτροπές Προσφυγών

Κατά τη διάρκεια του 2022, κατατέθηκαν 16.830 προσφυγές κατά αποφάσεων της Υπηρεσίας Ασύλου. Εξ αυτών, 14.950 κατατέθηκαν στην ενδοχώρα (88,8%) και 1.880 στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (11,2%). Οι κυριότερες χώρες καταγωγής των προσφευγόντων ήταν οι εξής:

Το 2022, κατατέθηκαν αιτήματα για δωρεάν νομική συνδρομή από το Μητρώο Δικηγόρων της Υπηρεσίας Ασύλου σε 7.925 υποθέσεις, ήτοι μόνο στο 47% του συνόλου των κατατεθεισών προσφυγών. 3.529 εκ των αιτημάτων για νομική συνδρομή αφορούν τα ΠΓΑ και ΑΚΑ της Αττικής, ενώ 1.122 τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Συζήτηση προσφυγών

Οι Επιτροπές Προσφυγών εξέδωσαν συνολικά 17.317 αποφάσεις κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Οι Επιτροπές διεξήγαγαν προφορική ακρόαση κατά το αρ. 102, παρ. 3 του Κώδικα Ασύλου μόνο σε 494 περιπτώσεις.

Απορρίφθηκαν 1.818 προσφυγές λόγω της μη αυτοπρόσωπης εμφάνισης του προσφεύγοντος ή της μη έγκαιρης προσκόμισης βεβαίωσης διαμονής σε δομή φιλοξενίας – μολονότι αυτό οφείλεται συχνά σε αδυναμία των αρχών – κατά τη συζήτηση της προσφυγής.[14] Ο αριθμός αυτός, τουλάχιστον τριπλάσιος των 532 αποφάσεων που εκδόθηκαν το 2021 κατ’ εφαρμογή των ίδιων διατάξεων, καταδεικνύει τη συστηματική εφαρμογή των άρθρων 83, παρ. 3 και 102, παρ. 2 του Κώδικα Ασύλου, τα οποία εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για τη διασφάλιση του δικαιώματος σε αποτελεσματική προσφυγή στη διαδικασία ασύλου. Οι κυριότερες χώρες καταγωγής προσφευγόντων, των οποίων οι αιτήσεις απορρίφθηκαν λόγω μη αυτοπρόσωπης εμφάνισης ή μη έγκαιρης προσκόμισης βεβαίωσης διαμονής, ήταν το Πακιστάν (524), η Αλβανία (347), το Μπανγκλαντές (180), η Γεωργία (96), το Ιράκ (85), η ΛΔΚ (82) και το Αφγανιστάν (70).

Παράλληλα, οι Επιτροπές Προσφυγών απέρριψαν 1.096 προσφυγές ως εκπρόθεσμες το 2022. Η πλειοψηφία των εκπρόθεσμων προσφυγών αφορά πολίτες Πακιστάν (383), Μπανγκλαντές (145), ΛΔΚ (73), Αφγανιστάν (70), Γεωργίας (68) και Αλβανίας (66).

Αποφάσεις ουσίας

Από το σύνολο των 17.317 αποφάσεων β΄ βαθμού, 8.939 ήταν αποφάσεις επί της ουσίας αιτήσεων ασύλου:

Το γενικό ποσοστό αναγνώρισης στις Επιτροπές Προσφυγών κυμάνθηκε στο 11,8%, σημειώνοντας μικρή άνοδο από το 10,6% το 2021. Σε αντίθεση με την Υπηρεσία Ασύλου, ωστόσο, οι Επιτροπές Προσφυγών έκαναν συστηματικότερη χρήση της επικουρικής προστασίας, με 394 αποφάσεις επικουρικής προστασίας έναντι 661 προσφυγικού καθεστώτος.

Η πρακτική αυτή ενδεχομένως συνδέεται με τις περιπτώσεις ακύρωσης απόφασης απαραδέκτου π.χ. «ασφαλούς τρίτης χώρας» κατά το στάδιο της προσφυγής και της εξέτασης της υπόθεσης στην ουσία χωρίς να έχει διεξαχθεί προφορική ακρόαση επί των λόγων φυγής από τη χώρα καταγωγής,[15] κατά σφοδρή παράβαση των διατάξεων των αρ. 82, παρ. 1 και 102, παρ. 3 του Κώδικα Ασύλου – υπενθυμίζεται ότι το 2022 διεξήχθησαν μόνο 494 προφορικές ακροάσεις, ήτοι σε λιγότερο από το 3% των υποθέσεων ενώπιον των Επιτροπών Προσφυγών. Η πρακτική αυτή εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς ιδίως ως προς τις αιτήσεις ασύλου που αφορούν του Αφγανιστάν, όπου οι Επιτροπές χορήγησαν προσφυγικό καθεστώς σε 232 περιπτώσεις και επικουρική προστασία σε 181 περιπτώσεις.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, δε, οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των ποσοστών αναγνώρισης σε α΄ και β΄ βαθμό επί αιτήσεων ασύλου που αφορούν τις ίδιες χώρες καταγωγής. Ενδεικτικά, τα ποσοστά θετικών αποφάσεων επί των κατ’ ουσίαν εξετασθέντων αιτημάτων σε επιλεγμένες χώρες είχαν ως εξής:

Απαράδεκτες αιτήσεις

Οι Επιτροπές Προσφυγών απέρριψαν 4.947 αιτήσεις ασύλου ως απαράδεκτες – πέραν των προσφυγών που απορρίφθηκαν ως εκπρόθεσμες ή ως «προδήλως αβάσιμες» λόγω μη αυτοπρόσωπης εμφάνισης ή προσκόμισης βεβαίωσης διαμονής στη συζήτηση.

Εκ των αποφάσεων απαραδέκτου, 2.747 αιτήσεις ασύλου απορρίφθηκαν κατ’ εφαρμογή της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας» και δη 2.709 σε σχέση με την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα», 25 με τη Βόρεια Μακεδονία και 13 με την Αλβανία. Τα στοιχεία του Υπουργείου διευκρινίζουν, ωστόσο, ότι ο εθνικός κατάλογος «ασφαλών τρίτων χωρών» εφαρμόστηκε σε 2.696 περιπτώσεις για την Τουρκία και σε 1 περίπτωση για την Αλβανία.

Κατά ορθή ερμηνεία των στοιχείων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, 597 αιτήσεις ασύλου κρίθηκαν παραδεκτές από τις Επιτροπές Προσφυγών λόγω της μη συνδρομής των κριτηρίων της «ασφαλούς τρίτης χώρας».[16]

Οι Επιτροπές Προσφυγών απέρριψαν 2.089 μεταγενέστερες αιτήσεις ως απαράδεκτες, λόγω έλλειψης νέων και ουσιωδών στοιχείων, με κυριότερες χώρες καταγωγής τις εξής:

Ακυρωτικός έλεγχος στα διοικητικά δικαστήρια

Το 2022 κατατέθηκαν 745 αιτήσεις ακύρωσης αποφάσεων των Επιτροπών Προσφυγών ενώπιον των Διοικητικών Πρωτοδικείων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Λόγω της υποβολής προδικαστικού ερωτήματος στο ΣτΕ, σχετικά με τη συνταγματικότητα της διάταξης του άρθρου 5, παρ. 7 Ν 4375/2016 για τη μονομελή σύνθεση των Επιτροπών Προσφυγών, ο ακυρωτικός έλεγχος των αποφάσεων που εκδόθηκαν από τις Επιτροπές σε μονομελή σύνθεση τελεί υπό προσωρινή αναστολή, μέχρι να διατυπωθεί κρίση επί του ζητήματος από το Ανώτατο Ακυρωτικό. Η πρότυπη δίκη αναμένεται να διεξαχθεί στις 28 Μαρτίου 2023 στο ΣτΕ.

Τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου αποτυπώνουν τον ακυρωτικό έλεγχο των αποφάσεων ασύλου ως εξής:

Από τα ανωτέρω στοιχεία προκύπτει ότι η πλειοψηφία των αιτήσεων ακύρωσης αποφάσεων των Επιτροπών Προσφυγών συνεχίζουν να απορρίπτονται ως απαράδεκτες από τα διοικητικά δικαστήρια, λόγω της μη τήρησης των προϋποθέσεων παραδεκτού του ΠΔ 18/1989, όπως η πληρεξουσιότητα ή η καταβολή παραβόλου.

Ως προς τις εξετασθείσες επί της ουσίας αιτήσεις ακύρωσης, το ποσοστό αποδοχής ενώπιον των δικαστηρίων ανήλθε από 13% το 2021 σε 20% το 2022, με 57 δεκτές αιτήσεις και 230 αβάσιμες.

Εκκρεμείς αιτήσεις

Στις 31 Δεκεμβρίου 2022, εκκρεμούσαν 22.316 αιτήσεις ασύλου, εκ των οποίων 146 καταγραφές αιτήσεων, 17.249 αιτήσεις σε α΄ βαθμό και 4.921 σε β΄ βαθμό. Ωστόσο, η – αδιάκοπη από τον Μάρτιο 2020 – φθίνουσα πορεία του backlog σε α΄ και β΄ βαθμό ανακόπηκε στα τέλη του 2022 με μικρή αύξηση στις εκκρεμείς αιτήσεις. Επίσης, εκκρεμούν 2.050 αιτήσεις ακύρωσης αποφάσεων ασύλου στα διοικητικά δικαστήρια.

Από τις 17.249 εκκρεμείς αιτήσεις στο στάδιο του α΄ βαθμού, οι 4.134 εκκρεμούσαν στην Υπηρεσία Ασύλου για διάστημα άνω του ενός έτους. Περαιτέρω, σε 8.407 υποθέσεις δεν είχε διεξαχθεί ακόμη η προσωπική συνέντευξη, με την πλειοψηφία των εκκρεμών συνεντεύξεων (8.112) να έχουν προγραμματιστεί για το 2023 και 295 για το 2024 και μετά.

Οι κυριότερες εθνικότητες των αιτούντων που αναμένουν την έκδοση απόφασης επί της αίτησής τους αποτυπώνονται ως εξής:

Τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου αποτυπώνουν τον ακυρωτικό έλεγχο των αποφάσεων ασύλου ως εξής:

Κατεβάστε το Σημείωμα (pdf)
Σημειώσεις

  1. Βλ. ιδίως Βουλή των Ελλήνων, Ερώτηση 2277, 14 Φεβρουαρίου 2023, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3ToLQsE, Ερώτηση 6409, 13 Ιουλίου 2022, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3n1OEQq, Ερώτηση 2608, 24 Ιανουαρίου 2022, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3JllmDy, Ερώτηση 7706, 1 Ιουλίου 2021, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3Fz9g95, RSA, Η διαδικασία ασύλου σε αριθμούς: η πλειοψηφία των αιτούντων εξακολουθούν να δικαιούνται διεθνή προστασία το 2021, 10 Μαρτίου 2022, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3JpkrSR, «Στατιστικά στοιχεία για το σύστημα ασύλου το 2020: Αναγκαία η διαφανής και συστηματική επίσημη πληροφόρηση», 12 Φεβρουαρίου 2021, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3JACQwa, «Αναγκαία η δημοσίευση και ερμηνεία των στατιστικών ασύλου για το 2020», 14 Ιουλίου 2020, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3YYlvCT. ↑

  2. RSA, Η διαδικασία ασύλου σε αριθμούς: η πλειοψηφία των αιτούντων εξακολουθούν να δικαιούνται διεθνή προστασία το 2021, 10 Μαρτίου 2022, 10. ↑

  3. Στο ίδιο. ↑

  4. Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, Απάντηση σε κοινοβουλευτική ερώτηση, 156079/2023, 16 Μαρτίου 2023, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3JIy0y6. ↑

  5. RSA, Καταγραφή αιτήσεων ασύλου στα νέα ΚΥΤ της ενδοχώρας, Φεβρουάριος 2023, 14, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/3yLjYWb. ↑

  6. Ν 4939/2022. ↑

  7. Eurostat, migr_asyappctza. ↑

  8. ΣτΕ Ολ 177/2023. Βλ. RSA, «Σημεία της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας για την «ασφαλή τρίτη χώρα»», 17 Φεβρουαρίου 2023, διαθέσιμο στο: https://bit.ly/42scMf1. ↑

  9. Eurostat, migr_asyaccm. ↑

  10. Άρθρο 95, παρ. 1 Ν 4939/2022. ↑

  11. Άρθρο 95, παρ. 3 Ν 4939/2022. ↑

  12. RSA, Καταγραφή αιτήσεων ασύλου στα νέα ΚΥΤ της ενδοχώρας, Φεβρουάριος 2023, 14. ↑

  13. Άρθρο 95, παρ. 1 Ν 4939/2022. ↑

  14. Λόγω της αντινομίας στις διατάξεις του Κώδικα Ασύλου, 1.790 εξ αυτών απορρίφθηκαν ως προδήλως αβάσιμες βάσει του άρθρου 102, παρ. 2 Ν 4939/2022 και 28 ως σιωπηρώς ανακληθείσες βάσει του άρθρου 83, παρ. 3 Ν 4939/2022. ↑

  15. Ενδεικτικά, 19η ΕπΠροσ 761318/2022, 8η ΕπΠροσ 580691/2022, 7η ΕπΠροσ 56018/2022, 15939/2022. Αντιπρβλ. 19η ΕπΠροσ 458446/2022, 3η ΕπΠροσ 345521/2022, 4η ΕπΠροσ 301027/2022, 21η ΕπΠροσ 115975/2022, όπου διατάχθηκε προφορική ακρόαση. ↑

  16. Το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου κάνει λόγο για 597 αποφάσεις στις οποίες εφαρμόστηκε το άρθρο 91, παρ. 5 Ν 4939/2022 λόγω αδυναμίας επανεισδοχής στην τρίτη χώρα. ↑

Γυναίκες πρόσφυγες στο περιθώριο

Γυναίκες πρόσφυγες στο περιθώριο

Η πολιτική εγκλεισμού σε καταυλισμούς και η αποχώρηση από παροχές υπηρεσιών οδηγούν σε απομόνωση και άρνηση προστασίας

Οι απομακρυσμένοι προσφυγικοί καταυλισμοί, που ονομάζονται πλέον «Κέντρα Ελεγχόμενης Πρόσβασης», είναι η μόνη επιλογή διαμονής που είναι διαθέσιμη για τους αιτούντες και τις αιτούσες άσυλο στην Ελλάδα, από τότε που η κυβέρνηση έκλεισε το πρόγραμμα αποκεντρωμένης στέγασης «ESTIA II» στα τέλη του 2022. Η τοποθέτηση σε καταυλισμούς σε όλη την ηπειρωτική χώρα αποφασίζεται από την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΥΠ.Υ.Τ.) με βάση τη διαθέσιμη χωρητικότητα. Η αποδοχή μιας τέτοιας τοποθέτησης αποτελεί προϋπόθεση για τη λήψη παροχών υποδοχής κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ασύλου σύμφωνα με τους εγχώριους και ευρωπαϊκούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένης μιας μηνιαίας οικονομικής αποζημίωσης[1].

Με το δεδομένο σχέδιο της Ελλάδας να μετατρέψει όλες τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις σε Κλειστά Ελεγχόμενα Κέντρα, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου αναλαμβάνει πλέον τις υπηρεσίες που παρέχονται εντός των καταυλισμών. Αυτό οδήγησε στη σταδιακή κατάργηση και αποχώρηση των υπηρεσιών «Συντονισμού/Site Management Support» που παρείχε προηγουμένως ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), που, σύμφωνα με αναφορές, ολοκληρώθηκε στις 20 Μαρτίου 2023[2]. Βασικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της πολύωρης μεταφοράς κατοίκων των καταυλισμών σε αστικά κέντρα για ιατρικά ραντεβού, συνεντεύξεις ασύλου ή άλλους σκοπούς έχουν σταματήσει εντελώς[3].

***

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) μίλησε με γυναίκες πρόσφυγες από το Αφγανιστάν που ζουν σε διαφορετικούς καταυλισμούς στην ηπειρωτική Ελλάδα. Περιγράφουν μια ζωή στο περιθώριο, αποκομμένη από την ελληνική κοινωνία και δομές υποστήριξης που εδρεύουν στα αστικά κέντρα. Νιώθουν μόνες, φοβισμένες, μελαγχολικές και απελπισμένες. Οι περισσότερες από αυτές μόλις πρόσφατα διέφυγαν από τη χώρα τους και το καθεστώς των Ταλιμπάν, τη βία και τις απειλητικές για τη ζωή προσωπικές τους συνθήκες, αλλά δεν έχουν βρει ακόμη τον χρόνο ή το κατάλληλο περιβάλλον για να θεραπευτούν από τον τρόμο.

Είναι μόνες μητέρες, παντρεμένες ή χωρισμένες/διαζευγμένες γυναίκες. Έχουν περάσει τον περισσότερο χρόνο τους στην Ελλάδα μέσα στα κοντέινερ τους, μέσα από τους τοίχους και τους φράχτες των προσφυγικών καταυλισμών. Χρειάζονται εξειδικευμένη ιατρική ή ψυχολογική θεραπεία και νομική υποστήριξη. Στο μεταξύ, οι καθυστερήσεις στην καταγραφή των αιτημάτων ασύλου τους ή οι επαναλαμβανόμενες αιτήσεις, τους στερούν την οικονομική υποστήριξη για μήνες και τις αφήνουν εξαρτημένες από τη δωρεάν κρατική εστίαση για να επιβιώσουν.

Οι γυναίκες περιγράφουν τα οικονομικά και πρακτικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν για να φύγουν από τους καταυλισμούς και να φτάσουν σε υπηρεσίες που εδρεύουν στις πόλεις, την έλλειψη ενημέρωσης και προσανατολισμού και τις αναξιοπρεπείς συνθήκες όταν χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς χωρίς εισιτήρια. Η τρέχουσα ελάττωση/τερματισμός των υπηρεσιών που παρείχε μέχρι πρόσφατα ο ΔΟΜ μέσα στους καταυλισμούς, τους έχει δημιουργήσει περαιτέρω άγχος καθώς ανησυχούν ότι θα κληθούν να αντιμετωπίσουν από εδώ και πέρα πλήρη έλλειψη υποστήριξης σε θέματα νομικών συμβουλών, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, παραπομπών ή μεταφοράς.

«Θα ήθελα να πάω στην Αθήνα κάποιες φορές, για να ψάξω για μαθήματα γλώσσας, να βρω ανθρωπιστική βοήθεια και απλώς να δω κάτι άλλο, αλλά η μετάβαση εκεί είναι ακριβή για ανθρώπους σαν εμάς, που βρισκόμαστε στην Ελλάδα εδώ και μήνες χωρίς καμία κρατική βοήθεια. Δεν έχουμε τα χρήματα να πληρώσουμε 8 ευρώ για το τρένο. Πήγαμε στην Αθήνα μόνο μερικές φορές για να βρούμε δικηγόρο, αλλά έπρεπε να πάμε εκεί χωρίς εισιτήριο. Όταν μας έλεγξαν, τους έδωσα όσα χρήματα είχα σε κέρματα. Πάντα φοβάμαι ότι θα με πετάξουν έξω από το τρένο. Δεν έχουμε λάβει ακόμα την κάρτα με μετρητά γιατί περιμέναμε τρεις μήνες για την καταγραφή της αίτησης ασύλου μας. Για την κάρτα μετρητών των τελευταίων δύο μηνών, μας είπαν ότι πρέπει να περιμένουμε τη μεταφορά μας σε άλλον καταυλισμό. Νιώθω απελπισμένη γιατί μένουμε μέσα στον καταυλισμό όλη την ώρα και απλώς μας λένε να περιμένουμε. Η ζωή είναι δύσκολη σε αυτή την κατάσταση.»

«Περιμένω την καταγραφή μου εδώ και τρεις μήνες. Τους τελευταίους δύο μήνες, δεν μας επιτρέπεται πλέον να βγούμε από τον καταυλισμό γιατί δεν έχουμε ακόμη έγγραφα. Την περασμένη εβδομάδα, μου είπαν ότι δεν μου επιτρεπόταν καν να βγω έξω για το ραντεβού μου για καταγραφή του αιτήματος ασύλου μου. Τώρα μας είπαν ότι θα καταγραφούμε μέσα στον καταυλισμό τις επόμενες 25 ημέρες. Τα παιδιά μου και εγώ αισθανόμαστε χειρότερα από τότε που δεν μπορούμε να βγούμε έξω. Η ασφάλεια ελέγχει τα χαρτιά όλων κατά την είσοδο και την έξοδο. Το ένα μου παιδί είναι το μόνο που μπορεί να βγει έξω, όταν το λεωφορείο την πηγαίνει στο σχολείο. Περνάμε τον περισσότερο χρόνο μας μέσα στο κοντέινερ μας. Φοβάμαι να κυκλοφορώ μέσα στον καταυλισμό, λόγω των πολλών ανδρών. Νιώθω φόβο ακόμα και μέσα στο κοντέινερ μας. Ο καταυλισμός μας παρέχει μια στέγη πάνω από το κεφάλι μας, αλλά δεν είναι το κατάλληλο μέρος για να θεραπευτούμε και να ενταχθούμε.»

«Νιώθω ότι ζω στην κόλαση. Είμαι στην Ελλάδα εδώ και τρεις μήνες, αλλά ο χρόνος μοιάζει σαν να μην περνάει. Είμαι πολύ αγχωμένη για τη συνέντευξη μου για το άσυλο, που θα γίνει σε λίγες μέρες. Τις περισσότερες φορές, απλώς νιώθω απελπισμένη και φοβάμαι. Μένω μέσα στο κοντέινερ με σβηστά τα φώτα. Πήγα στην Αθήνα μόνο για να επισκεφτώ τον ψυχολόγο μου και τον δικηγόρο μου. Πήρα την οικονομική υποστήριξη τον περασμένο μήνα για πρώτη φορά. Στην αρχή δεν είχα καμία βοήθεια. Έπρεπε να πάρω το τρένο για να επισκεφτώ τον ψυχολόγο μου αλλά δεν είχα χρήματα για το εισιτήριο. Μπόρεσα να καταγράψω την αίτησή μου για άσυλο μετά από μερικές εβδομάδες, και μόνο μετά από αυτό έλαβα την κάρτα μετρητών. Στο μεταξύ, ο ΔΟΜ άρχισε να με βοηθάει με τη μεταφορά μου στην Αθήνα. Αλλά τώρα μου είπαν ότι σταμάτησαν να δουλεύουν στον καταυλισμό, και θα έρχονται μόνο για επείγουσες περιπτώσεις. Αυτό με ανησυχεί ακόμα περισσότερο. Έχασα ακόμη και το τελευταίο μου ραντεβού με τον ψυχολόγο στην Αθήνα γιατί κόπηκαν οι συγκοινωνίες και ακόμα δεν υπάρχουν τρένα. Νιώθω μεγάλη πίεση και άγχος.»

«Είμαι τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα. Η αίτηση ασύλου μου απορρίφθηκε δύο φορές, δεν έχω έγκυρα έγγραφα και χρήματα εδώ και τέσσερις μήνες. Είμαι απελπισμένη. Είμαι μόνη με τα παιδιά μου. Προσπάθησα να βρω βοήθεια για καταγράψω εκ νέου και πιο γρήγορα την αίτηση ασύλου μου, γιατί είμαστε σε πολύ κακή κατάσταση, αλλά όπου πήγα μου είπαν ότι δε γίνεται. Το διαδίκτυο δεν λειτουργούσε και, όταν λειτούργησε, μπόρεσα να βρω ραντεβού για πολύ αργότερα. Έχω χάσει κάθε ελπίδα. Η ψυχολογική μου κατάσταση έχει χειροτερέψει. Ένιωθα αόρατη, ότι δεν με ακούει κανένας, και χωρίς καμία βοήθεια, μέχρι που βρήκα έναν δικηγόρο να με βοηθήσει. Δεν έχω λεφτά για να πάω στην Αθήνα, άρα πηγαίνω χωρίς εισιτήριο, αφού δεν έχω άλλη επιλογή και χρειάζομαι νομική βοήθεια. Όταν ελέγχουν τα εισιτήρια στο τρένο νιώθω μεγάλη ντροπή. Μερικές φορές καταλαβαίνουν τα προβλήματά μας, επειδή λέμε ότι μένουμε στον καταυλισμό, και δέχονται να τους δώσουμε 1 ή 2 ευρώ, ό,τι έχουμε. Αλλά μερικές φορές επιμένουν ότι πρέπει να πληρώσουμε ολόκληρο το εισιτήριο ή αλλιώς να κατέβουμε από το τρένο. Μια φορά μάλιστα σταμάτησαν το τρένο, αλλά μια καλή κυρία από την Ελλάδα μου έδωσε τα χρήματα την τελευταία στιγμή. Ήταν ένα πολύ άσχημο συναίσθημα.»

«Πηγαίνω στην Αθήνα και βγαίνω έξω από τον καταυλισμό μόνο μια φορά το μήνα, από όταν φτάσαμε εδώ. Είναι μια ώρα με το λεωφορείο και πρέπει να αγοράσω εισιτήρια για τα παιδιά μου και για μένα. Επειδή σπάνια βγαίνω έξω, δεν ξέρω κανένα μέρος στην Αθήνα και χάνομαι εύκολα. Στην αρχή που δεν είχαμε ακόμα κάρτα μετρητών, πήγα μια φορά με το μετρό σε νοσοκομείο και μου έκοψαν πρόστιμο 72 ευρώ επειδή δεν είχα εισιτήριο. Αυτά ήταν όλα τα λεφτά που είχα τότε, αλλά το πλήρωσα για να αποφύγω περαιτέρω προβλήματα. Έχω διάφορα προβλήματα υγείας, οπότε φεύγω από τον καταυλισμό κυρίως για να πάω σε γιατρούς. Στον καταυλισμό δεν γίνονται καθόλου μαθήματα. Αφιερώνω τον περισσότερο χρόνο μου φροντίζοντας τις δύο μου κόρες, το σχολείο και τα χόμπι τους. Στο Αφγανιστάν δεν είχαν πρόσβαση σε τίποτα. Θέλω τώρα να έχουν ό,τι επιθυμούν. Δεν είναι εύκολο να ζεις με μια οικογένεια σε ένα μικρό κοντέινερ μέσα σε έναν καταυλισμό, αλλά, για να είμαι ειλικρινής, το σημαντικό είναι ότι γλιτώσαμε από τη βία που υποστήκαμε στο Αφγανιστάν.»

«Μας πήρε πέντε μήνες για να μπορέσουμε να καταγράψουμε την αίτηση ασύλου μας. Είχαμε μόνο ένα αστυνομικό χαρτί, αλλά είχε λήξει. Ο άντρας μου μάλιστα συνελήφθη μια φορά, όταν προσπάθησε να φέρει φαγητό από την Αθήνα, και κρατήθηκε για λίγες μέρες. Είμαστε χωρίς χρήματα μέχρι τώρα, αλλά και πάλι έπρεπε να πληρώσουμε για να πάμε στη Μαλακάσα για την καταγραφή μας. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε δωρεάν λεωφορείο από τον καταυλισμό για την Αθήνα αλλά σταμάτησε να λειτουργεί ακριβώς πριν πάμε για την καταγραφή μας. Μας δίνουν φαγητό μέσα στον καταυλισμό, αλλά κάποιες φορές δεν τρώγεται. Παλιότερα, πηγαίναμε μερικές φορές στην Αθήνα με εκείνο το λεωφορείο. Στην Αθήνα βρίσκαμε κάποια ανθρωπιστική βοήθεια από διάφορες οργανώσεις που δίνουν δωρεάν μικρές τσάντες με τρόφιμα και είδη υγιεινής. θα χρειαστεί τουλάχιστον ένας μήνας ακόμα μέχρι να λάβουμε οικονομική βοήθεια από την κυβέρνηση, αυτό μας είπαν. Πρέπει να περπατήσουμε μια ώρα για να πάρουμε το δημόσιο λεωφορείο για την Αθήνα και μετά να πληρώσουμε 16 ευρώ το άτομο για να πάμε και να επιστρέψουμε. Δεν έχουμε αυτά τα χρήματα, οπότε απλά περιμένουμε μέσα στον καταυλισμό. Δεν πάμε πουθενά πια.»

«Έφτασα στην Ελλάδα μαζί τους δύο γιους μου, αλλά τον έναν τον επέστρεψαν πίσω στην Τουρκία. Η ομάδα μας χωρίστηκε στα σύνορα. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Φτάσαμε στην Αθήνα και βρεθήκαμε χωρίς ένα μέρος να κοιμηθούμε και χωρίς κανένα νέο από το παιδί μου. Ανησυχώ πολύ και δεν μπορώ να σκεφτώ καθαρά. Αφού καταγράψαμε την αίτηση ασύλου μας, περιμέναμε στον καταυλισμό της Μαλακάσας μέχρι τη μεταφορά μας στη Θήβα. Μετά από τότε, ήρθα στην Αθήνα μόνο δύο φορές για να συναντήσω τον δικηγόρο μου. Υπήρχε ένα δωρεάν λεωφορείο δύο φορές την εβδομάδα μέχρι πρόσφατα, αλλά τώρα το σταμάτησαν. Ρώτησα τους δικηγόρους μου, πώς θα πηγαίναμε στη συνέντευξη ασύλου μας στην Αθήνα; Πρέπει να είμαστε εκεί νωρίς το πρωί και δεν υπάρχει λεωφορείο. Μου απάντησαν ότι δυστυχώς οι αρχές είπαν ότι πρέπει να καλύψεις μόνη σου το κόστος μεταφοράς.»

Σημειώσεις

  1. Οι κάτοικοι σε προσφυγικούς καταυλισμούς που παρέχουν τροφοδοσία λαμβάνουν 75 ευρώ ανά ενήλικα, 135 ανά ζευγάρι ή μονομελή οικογένεια με ένα παιδί, 160 για τριμελή οικογένεια και 210 για τετραμελείς ή μεγαλύτερες οικογένειες. Βλ.: https://help.unhcr.org/ ↑

  2. Βλ.: https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/67715b2c-ec81-4f0c-ad6a-476a34d732bd/12249704.pdf ↑

  3. Πληροφορία που μας παρείχε το Κέντρο Ελεγχόμενης Πρόσβασης Θήβας, στις 8 Μαρτίου 2023. ↑