Παρατηρήσεις επί των στατιστικών για τις επιστροφές από την Ελλάδα το 2020

Στο παρόν σημείωμα συνοψίζονται οι παρατηρήσεις της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) επί των επίσημων στατιστικών στοιχείων για τις επιστροφές από την Ελλάδα, τα οποία δημοσιεύονται από το Αρχηγείο Ελληνικής Αστυνομίας.

1. Κατά τη διάρκεια των δέκα πρώτων μηνών του 2020, σημειώθηκαν 5.793 επιστροφές παράτυπα διαμενόντων προσώπων, συμπεριλαμβανομένων πολιτών τρίτων χωρών και πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Εξ αυτών,

• Το 53,7% των επιστροφών (3.110) που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του έτους ήταν αναγκαστικές απελάσεις βάσει διμερών ή ευρωπαϊκών συμφωνιών επανεισδοχής,
• Το 12,3% (711) αφορά σε οικειοθελείς αναχωρήσεις κατόπιν έκδοσης απόφασης επιστροφής,
• Το 34% (1.971) αφορά σε εθελούσιες επιστροφές, με την υποστήριξη του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ).

2. Η κυβέρνηση φαίνεται να έχει επαναπροσδιορίσει τον αρχικό στόχο της για 10.000 επιστροφές στην Τουρκία έως τα τέλη του 2020 (με ρητή σύγκριση προς 1.806 επιστροφές υπό την προηγούμενη διακυβέρνηση) σε «10.000 «αναχωρήσεις» από την Ελλάδα, όπως συνάγεται από την εμφάνιση σχετικών αναφορών του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου σε «αναχωρήσεις» στο ενημερωτικό σημείωμα του Ιουλίου 2020 και των επόμενων μηνών. Στις «αναχωρήσεις» συγκαταλέγονται από το Υπουργείο οι επιστροφές, οι εξερχόμενες μεταφορές δυνάμει του Κανονισμού του Δουβλίνου και οι μετεγκαταστάσεις σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη.

3. Το μηνιαίο σημείωμα του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου για το σύστημα ασύλου αναφέρεται σε «θετικό ισοζύγιο αναχωρήσεων / αφίξεων» τον μήνα Οκτώβριο. Έως τα τέλη του Οκτωβρίου καταγράφηκαν συνολικά 8.746 αναχωρήσεις από την Ελλάδα, εκ των οποίων 5.793 επιστροφές, 1.502 μεταφορές Δουβλίνου και 1.451 μετεγκαταστάσεις αιτούντων άσυλο και αναγνωρισμένων προσφύγων επί τη βάσει διαφόρων προγραμμάτων εθελοντικής μετεγκατάστασης.

4. Οι μισές σχεδόν επιστροφές (49,7%) που έλαβαν χώρα το 2020 αφορούν πολίτες της Αλβανίας. Από το σύνολο 2.877 επιστροφών Αλβανών πολιτών, οι 651 διεξήχθησαν μέσω της απλουστευμένης διαδικασίας επανεισδοχής από τα βόρεια σύνορα της χώρας.

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης, κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του τρέχοντος έτους, οι κύριες χώρες καταγωγής των αφικνούμενων από την Τουρκία στην Ελλάδα (μέσω του Έβρου και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου) ήταν το Αφγανιστάν (36,8%), η Συρία (19,1%), η Τουρκία (12%) και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (6,7%). Ο αριθμός επιστροφών πολιτών των εν λόγω χωρών τους δέκα πρώτους μήνες του 2020 κυμάνθηκε σε 181 για το Αφγανιστάν (ήτοι 3% του συνόλου επιστροφών), 66 για τη Συρία (1,1%), 161 για την Τουρκία (2,8%) και 12 για τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (0,2%).

Λαμβάνοντας υπόψη τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας για τις επιστροφές, ο συσχετισμός των παράτυπων αφίξεων μέσω του Έβρου και του Ανατολικού Αιγαίου και των επιστροφών, όπως αυτός διαφαίνεται στα σημειώματα του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, δεν προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία.

5. Η πανδημία του κορωνοϊού είχε αντίκτυπο σε όλες τις κατηγορίες επιστροφών, με σημαντική μείωση στον αριθμό τους κατά τη διάρκεια του Απριλίου και του Μαΐου του 2020, καίτοι με λιγότερο σημαντική επιρροή στις οικειοθελείς αναχωρήσεις.

6. Οι επανεισδοχές στην Τουρκία βάσει της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας έχουν ανασταλεί για αόριστο χρονικό διάστημα από τις 5 Μαρτίου 2020, ενώ η αναστολή παραμένει εν ισχύ. Παράλληλα, όπως τονίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η εφαρμογή του διμερούς Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής Ελλάδας-Τουρκίας παραμένει σε αναστολή από την πλευρά της Τουρκίας, ενώ δεν εφαρμόζεται από αυτή η ρήτρα της Συμφωνίας Επανεισδοχής ΕΕ-Τουρκίας για τους πολίτες τρίτων χωρών. Κατά συνέπεια, η συνεχής επιμονή των ελληνικών αρχών στην εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας συνιστά συνειδητή πολιτική επιλογή εγκλωβισμού ανθρώπων σε απάνθρωπες συνθήκες στα νησιά, παρά την κατάφωρη έλλειψη προοπτικής απομάκρυνσής τους προς την Τουρκία.