Η αποδόμηση του ελληνικού συστήματος ασύλου
6 Ερωτήσεις & Απαντήσεις σχετικά με τον παράνομο εθνικό κατάλογο καθορισμού «ασφαλών τρίτων χωρών»
Η αποδόμηση του ελληνικού συστήματος ασύλου
6 Ερωτήσεις & Απαντήσεις σχετικά με τον παράνομο εθνικό κατάλογο καθορισμού «ασφαλών τρίτων χωρών»
1. Τι είναι ο εθνικός κατάλογος «ασφαλών τρίτων χώρων»;
Στις 7 Ιουνίου 2021, η ελληνική κυβέρνηση εξέδωσε την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) 42799/2021 που χαρακτηριζει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα» για αιτούντες άσυλο που κατάγονται από τη Συρία, το Αφγανιστάν, την Σομαλία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές.
Το μέτρο αυτό καθιστά την Ελλάδα το μοναδικό κράτος μέλος της ΕΕ μαζί με την Ουγγαρία που χαρακτηρίζει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα» σε εθνικό κατάλογο.
2. Ποιες είναι οι συνέπειες της εφαρμογής του καταλόγου «ασφαλών τρίτων χωρών»;
Η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» εφαρμόζεται ως λόγος απαράδεκτου των αιτήσεων ασύλου. Ως αποτέλεσμα της ΚΥΑ, η Υπηρεσία Ασύλου απορρίπτει τις αιτήσεις διεθνούς προστασίας των αιτούντων που προέρχονται από αυτές τις πέντε χώρες χωρίς να εξετάσει την ουσία τους, δηλαδή τους λόγους για τους οποίους έφυγαν από τις χώρες τους.
Η ΚΥΑ εισάγει την απόρριψη των αιτήσεων ασύλου ως απαραδέκτων και μετατρέπει πρόσωπα τα οποία προέρχονται από τις παραπάνω πέντε χώρες από άτομα που έχουν ανάγκη προστασίας σε «επιστρεφόμενους» στην Τουρκία. Οι αιτούντες άσυλο από αυτές τις εθνικότητες αποτελούν περισσότερο από το 67% των αιτούντων άσυλο στη χώρα. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, οικογένειες, άνδρες, γυναίκες και ασυνόδευτα παιδιά θα καταλήξουν σε κίνδυνο επιστροφής, εγκλωβισμένοι ξανά στην κράτηση, χωρίς έγγραφα ή δικαιώματα
3. Ποιον αφορά η ΚΥΑ;
Η ΚΥΑ ισχύει για όλους τους αιτούντες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές που δεν έχουν κάνει ακόμη συνέντευξη στην Υπηρεσία Ασύλου, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που διαμένουν στη χώρα εδώ και αρκετά χρόνια. Κατά συνέπεια, για τρεις στους πέντε αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, η Υπηρεσία Ασύλου δεν θα εξετάσει την υπόθεσή τους επί της ουσίας.
Από το 2016 έως σήμερα, οι αρχές ασύλου έχουν εφαρμόσει την έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» σε υπηκόους της Συρίας στην κατά παρέκκλιση διαδικασία των συνόρων. Ωστόσο, μετά την ΚΥΑ, η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» εφαρμόζεται σε όλη τη επικράτεια - τόσο στα νησιά όσο και στην ενδοχώρα - ανεξάρτητα από τη διαδικασία που ακολουθείται. Επομένως, επηρεάζονται πλέον και άτομα που δεν βρίσκονται υπό την διαδικασία των συνόρων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων ατόμων. Περιλαμβάνει επίσης άτομα των οποίων η οικογενειακή επανένωση με μέλη οικογένειας σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ δεν έγινε δεκτή, καθώς και αιτούντες άσυλο που επεστράφησαν από κράτη μέλη της ΕΕ. Μόνο τα ασυνόδευτα παιδιά κάτω των 15 ετών εξαιρούνται από την εφαρμογή της ΚΥΑ.
4. Πώς εφαρμόζεται η ΚΥΑ;
Η Υπηρεσία Ασύλου διεξάγει συνεντεύξεις με τους αιτούντες άσυλο για τους οποίους ισχύει η ΚΥΑ αποκλειστικά επί τη βάσει της «ασφαλούς τρίτης χώρας». Οι χειριστές έχουν οδηγίες να υποβάλλουν ερωτήσεις μόνο ως προς τη μεταχείριση των αιτούντων στην Τουρκία και να μη συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με τους λόγους για τους οποίους εγκατέλειψαν τη χώρα τους. Κατά συνέπεια, κατά την διαδικασία εξέτασης της αίτησης του ασύλου, παραβλέπονται κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με τις προσωπικές συνθήκες των αιτούντων άσυλο.
Η διαδικασία διεξάγεται πολύ γρήγορα: οι συνεντεύξεις για νέους αιτούντες άσυλο προγραμματίζονται αμέσως μετά την άφιξή τους και οι αποφάσεις εκδίδονται λίγες μόνο ημέρες ή εβδομάδες μετά τη συνέντευξη. Η πλειοψηφία των αποφάσεων σε πρώτο βαθμό μέχρι σήμερα είναι απορριπτικές.
5. Είναι νόμιμη η ΚΥΑ;
Η ΚΥΑ δεν πληροί τα πρότυπα που καθορίζονται από το διεθνές και το ενωσιακό δίκαιο, δηλαδή τη συμμόρφωση με την αρχή της μη επαναπροώθησης. Επιπλέον, δεν πληροί καν τους απαιτούμενους κανόνες μεθοδολογίας που καθορίζουν τη διαδικασία και τα κριτήρια βάσει των οποίων αξιολογείται εάν μια χώρα πληροί πράγματι τις προϋποθέσεις ως «ασφαλής τρίτη χώρα» για έναν αιτούντα άσυλο. Η ΚΥΑ αναφέρεται μόνο σε μία εισήγηση της Υπηρεσίας Ασύλου, η οποία δεν έχει δημοσιοποιηθεί επίσημα μέχρι σήμερα.* Αυτή η εισήγηση συγκεντρώνει μόνο πηγές πληροφοριών και εκθέσεις για την Τουρκία χωρίς καμία περαιτέρω ανάλυση ή εκτίμηση του τρόπου με τον οποίο πληρούνται τα κριτήρια ασφάλειας.
Για τους λόγους αυτούς, είναι παράνομη η ΚΥΑ.
*Η εισήγηση ελήφθη από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας.
6. Είναι όμως η Τουρκία «ασφαλής τρίτη χώρα»;
Η ΚΥΑ καθορίζει την Τουρκία ως ασφαλή για τους πρόσφυγες, ενώ προφανώς δεν είναι:
- Η Τουρκία δεν δεσμεύεται πλήρως από τη Σύμβαση του 1951 και το Πρωτόκολλο του 1967 για τους Πρόσφυγες: Οι μη Ευρωπαίοι πρόσφυγες - στην προκειμένη περίπτωση υπήκοοι της Συρίας, του Αφγανιστάν, της Σομαλίας, του Πακιστάν και του Μπαγκλαντές, που στην ελληνική ΚΥΑ ορίζονται ως «επιστρεφόμενοι», δεν εμπίπτουν σε καθεστώς διεθνούς προστασίας σύμφωνα με την εφαρμογή της Σύμβασης της Γενεύης στην Τουρκία.
- Οι επίσημες εκθέσεις και η πάγια νομολογία διεθνών δικαστηρίων και φορέων καταδεικνύουν συστηματικές και μακροχρόνιες κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στην Τουρκία.
- Η Τουρκία διώκει τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει ανοιχτά στρατιωτικά μέτωπα με μειονότητες, έχει εισβάλει στη Συρία και έχει συμβάλει στον αναγκαστικό εκτοπισμό πληθυσμών.
Για τους λόγους αυτούς, η Τουρκία δεν είναι «ασφαλής τρίτη χώρα».
Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) υποστηρίζει και εκπροσωπεί τους αιτούντες άσυλο κατά την εφαρμογή της νέας πολιτικής σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ασύλου στα νησιά και την ενδοχώρα. Οι δικηγόροι μας συντρέχουν τους πρόσφυγες στην προετοιμασία τους για την συνέντευξή τους με την Υπηρεσία Ασύλου και στην κατάθεση προσφυγών κατά των απορριπτικών αποφάσεων ενώπιον των Επιτροπών Προσφυγών και των δικαστηρίων, αμφισβητώντας τη συμβατότητα της ΚΥΑ με το διεθνές, συνταγματικό και ενωσιακό δίκαιο. Η νομική μας ομάδα διερευνά τη δυνατότητα προσβολής της ίδιας της ΚΥΑ ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Η RSA έχει προγενέστερα καταθέσει προσφυγές σχετικά με τη χρήση της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας» από την Ελλάδα ενώπιον εθνικών και διεθνών δικαστηρίων. Σχετικές υποθέσεις εκκρεμούν ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Περισσότερες πληροφορίες που δημοσιεύονται από την RSA μπορείτε να βρείτε παρακάτω:
- RSA κ.α., Ο αποκλεισμός των προσφύγων στην Ελλάδα: ορισμός της Τουρκίας ως «ασφαλούς τρίτης χώρας» , 12 Ιουλίου 2021
- RSA & PRO ASYL, Η Σύμβαση για τους Πρόσφυγες του 1951 απειλείται:
Η Ευρώπη μετατρέπει την Ελλάδα σε εργαστήριο αντι-προσφυγικής πολιτικής, 18 Ιουνίου 2021 - RSA κ.α., «Ασφαλή» η Τουρκία, ανασφαλείς οι πρόσφυγες, 14 Ιουνίου 2021.