Η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» εφαρμόζεται ως λόγος απαράδεκτου των αιτήσεων ασύλου. Ως αποτέλεσμα της ΚΥΑ, η Υπηρεσία Ασύλου απορρίπτει τις αιτήσεις διεθνούς προστασίας των αιτούντων που προέρχονται από αυτές τις πέντε χώρες χωρίς να εξετάσει την ουσία τους, δηλαδή τους λόγους για τους οποίους έφυγαν από τις χώρες τους.

Η ΚΥΑ εισάγει την απόρριψη των αιτήσεων ασύλου ως απαραδέκτων και μετατρέπει πρόσωπα τα οποία προέρχονται από τις παραπάνω πέντε χώρες από άτομα που έχουν ανάγκη προστασίας σε «επιστρεφόμενους» στην Τουρκία. Οι αιτούντες άσυλο από αυτές τις εθνικότητες αποτελούν περισσότερο από το 67% των αιτούντων άσυλο στη χώρα. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, οικογένειες, άνδρες, γυναίκες και ασυνόδευτα παιδιά θα καταλήξουν σε κίνδυνο επιστροφής, εγκλωβισμένοι ξανά στην κράτηση, χωρίς έγγραφα ή δικαιώματα

Η ΚΥΑ ισχύει για όλους τους αιτούντες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές που δεν έχουν κάνει ακόμη συνέντευξη στην Υπηρεσία Ασύλου, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που διαμένουν στη χώρα εδώ και αρκετά χρόνια. Κατά συνέπεια, για τρεις στους πέντε αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, η Υπηρεσία Ασύλου δεν θα εξετάσει την υπόθεσή τους επί της ουσίας.

Από το 2016 έως σήμερα, οι αρχές ασύλου έχουν εφαρμόσει την έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» σε υπηκόους της Συρίας στην κατά παρέκκλιση διαδικασία των συνόρων. Ωστόσο, μετά την ΚΥΑ, η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» εφαρμόζεται σε όλη τη επικράτεια - τόσο στα νησιά όσο και στην ενδοχώρα - ανεξάρτητα από τη διαδικασία που ακολουθείται. Επομένως, επηρεάζονται πλέον και άτομα που δεν βρίσκονται υπό την  διαδικασία των συνόρων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων ατόμων. Περιλαμβάνει επίσης άτομα των οποίων η οικογενειακή επανένωση με μέλη οικογένειας σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ δεν έγινε δεκτή, καθώς και αιτούντες άσυλο που επεστράφησαν από κράτη μέλη της ΕΕ. Μόνο τα ασυνόδευτα παιδιά κάτω των 15 ετών εξαιρούνται από την εφαρμογή της ΚΥΑ.

Η Υπηρεσία Ασύλου διεξάγει συνεντεύξεις με τους αιτούντες άσυλο για τους οποίους ισχύει η ΚΥΑ αποκλειστικά επί τη βάσει της «ασφαλούς τρίτης χώρας». Οι χειριστές έχουν οδηγίες να υποβάλλουν ερωτήσεις μόνο ως προς τη μεταχείριση των αιτούντων στην Τουρκία και να μη συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με τους λόγους για τους οποίους εγκατέλειψαν τη χώρα τους. Κατά συνέπεια, κατά την διαδικασία εξέτασης της αίτησης του ασύλου, παραβλέπονται κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με τις προσωπικές συνθήκες των αιτούντων άσυλο.

Η διαδικασία διεξάγεται πολύ γρήγορα: οι συνεντεύξεις για νέους αιτούντες άσυλο προγραμματίζονται αμέσως μετά την άφιξή τους και οι αποφάσεις εκδίδονται λίγες μόνο ημέρες ή εβδομάδες μετά τη συνέντευξη. Η πλειοψηφία των αποφάσεων σε πρώτο βαθμό μέχρι σήμερα είναι απορριπτικές.

Η ΚΥΑ δεν πληροί τα πρότυπα που καθορίζονται από το διεθνές και το ενωσιακό δίκαιο, δηλαδή τη συμμόρφωση με την αρχή της μη επαναπροώθησης. Επιπλέον, δεν πληροί καν τους απαιτούμενους κανόνες μεθοδολογίας που καθορίζουν τη διαδικασία και τα κριτήρια βάσει των οποίων αξιολογείται εάν μια χώρα πληροί πράγματι τις προϋποθέσεις ως «ασφαλής τρίτη χώρα» για έναν αιτούντα άσυλο. Η ΚΥΑ αναφέρεται μόνο σε μία εισήγηση της Υπηρεσίας Ασύλου, η οποία δεν έχει δημοσιοποιηθεί επίσημα μέχρι σήμερα.* Αυτή η εισήγηση συγκεντρώνει μόνο πηγές πληροφοριών και εκθέσεις για την Τουρκία χωρίς καμία περαιτέρω ανάλυση ή εκτίμηση του τρόπου με τον οποίο πληρούνται τα κριτήρια ασφάλειας.

Για τους λόγους αυτούς, είναι παράνομη η ΚΥΑ.

*Η εισήγηση ελήφθη από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας.

Η ΚΥΑ καθορίζει την Τουρκία ως ασφαλή για τους πρόσφυγες, ενώ προφανώς δεν είναι:

• Η Τουρκία δεν δεσμεύεται πλήρως από τη Σύμβαση του 1951 και το Πρωτόκολλο του 1967 για τους Πρόσφυγες: Οι μη Ευρωπαίοι πρόσφυγες - στην προκειμένη περίπτωση υπήκοοι της Συρίας, του Αφγανιστάν, της Σομαλίας, του Πακιστάν και του Μπαγκλαντές, που στην ελληνική ΚΥΑ ορίζονται ως «επιστρεφόμενοι», δεν εμπίπτουν σε καθεστώς διεθνούς προστασίας σύμφωνα με την εφαρμογή της Σύμβασης της Γενεύης στην Τουρκία.
• Οι επίσημες εκθέσεις και η πάγια νομολογία διεθνών δικαστηρίων και φορέων καταδεικνύουν συστηματικές και μακροχρόνιες κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στην Τουρκία.
• Η Τουρκία διώκει τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει ανοιχτά στρατιωτικά μέτωπα με μειονότητες, έχει εισβάλει στη Συρία και έχει συμβάλει στον αναγκαστικό εκτοπισμό πληθυσμών.

Για τους λόγους αυτούς, η Τουρκία δεν είναι «ασφαλής τρίτη χώρα».