Ακρόαση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης την Πέμπτη 14 Μαρτίου σχετικά με τα προδικαστικά ερωτήματα του ΣτΕ για την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα»

Αύριο, Πέμπτη 14 Μαρτίου 2024, θα συζητηθούν σε προφορική ακρόαση, ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) στο Λουξεμβούργο, τα προδικαστικά ερωτήματα που απέστειλε η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) με την υπ’ αριθμ. 177/2023 απόφασή του, σχετικά με την συμπερίληψη της Τουρκίας στον εθνικό κατάλογο «ασφαλών τρίτων χωρών» (ΚΥΑ 42799/2021) (δείτε εδώ και εδώ).  Η απόφαση αυτή του ΣτΕ εκδόθηκε επί αίτησης ακύρωσης του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) και της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) κατά της ανωτέρω ΚΥΑ, με την οποία χαρακτηρίστηκε η Τουρκία ως ασφαλής τρίτη χώρα για αιτούντες και αιτούσες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Οι οργανώσεις θα παραστούν ενώπιον του ΔΕΕ στο Λουξεμβούργο, δια των νομικών εκπροσώπων τους.

Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τη γνώμη της πλειοψηφίας του ΣτΕ, η εν λόγω ΚΥΑ πρέπει να ακυρωθεί. Σύμφωνα με αυτήν, το γεγονός ότι η Τουρκία αρνείται την επανεισδοχή των προσφύγων από το 2020, δεν επιτρέπει το χαρακτηρισμό της ως ασφαλούς τρίτης χώρας κατά τρόπο γενικό. Παράλληλα δεν προκύπτει ότι ερευνήθηκε από την Ελλάδα εάν θα αλλάξει αυτή η άρνηση της Τουρκίας στο προσεχές μέλλον.

Επισημαίνεται ότι η εφαρμογή του ανωτέρω χαρακτηρισμού συνεπάγεται την απόρριψη από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές αιτήσεων ασύλου ως απαράδεκτων, θέτοντας έτσι χιλιάδες αιτούντες και αιτούσες άσυλο, που η Τουρκία δεν τους δέχεται, σε καθεστώς επισφάλειας, χωρίς χαρτιά, υπό συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού, οικονομικής εξουθένωσης, αστεγίας, με κίνδυνο ακόμη και παρατεταμένης κράτησης στη χώρα μας (ενδεικτικά, εδώ και εδώ σχετικές τοποθετήσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες). Μάλιστα, όπως προβλέπεται από διάταξη της οικείας οδηγίας, και όπως έχει επισημανθεί σε σχετικές παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, αλλά και από την Επίτροπο Εσωτερικών και Μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η μη επανεισδοχή συνεπάγεται την υποχρέωση επανεξέτασης στην ουσία των αιτημάτων, κατ’ εφαρμογή του ενωσιακού και εθνικού δικαίου.

Επισημαίνουμε ότι, με τη συμπερίληψη της Τουρκίας στον εθνικό κατάλογο «ασφαλών τρίτων χωρών», πρακτικά παγιώνεται η πολιτική αποποίησης της ευθύνης προστασίας των προσφύγων στην Ευρώπη, στο πλαίσιο που τέθηκε ήδη από την εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, το Μάρτιο του 2016.

Αυτή η πολιτική έχει επί χρόνια μετατρέψει τα ελληνικά νησιά σε τόπο εγκλωβισμού χιλιάδων κατατρεγμένων και διωγμένων, με στόχο τη διευκόλυνση της επιστροφής τους σε τρίτες χώρες. Έχει δε γεννήσει ευρωπαϊκά σύμβολα ντροπής, όπως η Μόρια. Ωστόσο η λύση δεν μπορεί να είναι η επιστροφή εκτοπισμένων ατόμων στην Τουρκία. Η Τουρκία δεν παρέχει τη διεθνή προστασία της Σύμβασης της Γενεύης του 1951 σε άτομα που αιτούνται διεθνή προστασία προερχόμενα από μη Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ από το Μάρτιο του 2021 ανακοίνωσε ότι αποχωρεί από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και ως εκ τούτου δεν θα προστατεύει πλέον τα θύματα έμφυλης βίας, που κινδυνεύουν σε περίπτωση επιστροφής, βάσει της  ΚΥΑ. Τονίζεται, δε, πως σειρά αναφορών έχουν ανά τα χρόνια κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για επαναπροωθήσεις προσφύγων από την Τουρκία, ακόμη και προς εμπόλεμες ζώνες της Συρίας (δείτε σχετικό υλικό του ECRE, της Διεθνούς Αμνηστίας και του Human Rights Watch).

Επισημαίνουμε τέλος ότι, η ‘εξωτερικοποίηση’ της διαδικασίας εξέτασης αιτημάτων διεθνούς προστασίας, που επιδιώκεται ήδη με το υπό έγκριση Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Ασυλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της εφαρμογής της έννοιας της ασφαλούς τρίτης χώρας, «μετατοπίζει τις ευθύνες και παρακάμπτει τις διεθνείς υποχρεώσεις» όπως τονίζει και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Καλούμε για μια ακόμη φορά τις ελληνικές και ευρωπαϊκές αρχές να σεβαστούν την ευθύνη προστασίας των προσφύγων, ώστε να αποφευχθεί και η περαιτέρω διολίσθηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου για το άσυλο και των θεμελιωδών αρχών και αξιών προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.