Κοινό Δελτίο Τύπου
Οκτώ χρόνια αποτυχίας της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας: Η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» εξετάζεται από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η Δευτέρα 18 Μαρτίου σηματοδοτεί την όγδοη επέτειο από την υπογραφή της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Την ίδια στιγμή, η πρακτική της Ελλάδας, που προκύπτει από τη συμφωνία, να απορρίπτει αυθαίρετα χιλιάδες αιτήσεις ασύλου βάσει της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας» εξετάζεται από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Πρόκειται για την πρώτη ακρόαση του ΔΕΕ για ζητήματα ασύλου στην Ελλάδα, μετά την υποβολή «προδικαστικών ερωτημάτων». Με αφορμή τη σημερινή ακρόαση στο ΔΕΕ, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η PRO ASYL καλούν στην κατάργηση της συμφωνίας που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μπορεί μια χώρα εκτός ΕΕ να χαρακτηριστεί ως «ασφαλής τρίτη χώρα» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμη κι αν αρνείται συστηματικά να δεχτεί πίσω αιτούντες/ούσες άσυλο; Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) στο Λουξεμβούργο καλείται να απαντήσει αυτό το ερώτημα οκτώ χρόνια μετά την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, στην υπόθεση C-134/23 Elliniko Symvoulio gia tous Prosfyges. Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), εταίρος της PRO ASYL, και το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) είχαν καταθέσει αίτημα ακύρωσης κατά του χαρακτηρισμού της Τουρκίας ως «ασφαλούς τρίτης χώρας» από την Ελλάδα. Το Ελληνικό Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Ελλάδας, παρέπεμψε στη συνέχεια το θέμα στο ΔΕΕ. Η ακρόαση έγινε σήμερα, οι δύο οργανώσεις παραστάθηκαν ενώπιον του ΔΕΕ στο Λουξεμβούργο δια των νομικών εκπροσώπων τους και κατέγραψαν τη διαδικασία.
Η Ελένη Σπαθανά, δικηγόρος στην Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), εκπροσώπησε την οργάνωση στη σημερινή ακρόαση ενώπιον του ΔΕΕ. Σύμφωνα με τη δήλωσή της:
«Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας δείχνει τον βαθμό στον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πρόθυμη να παρεκκλίνει από τις βασικές αρχές του κράτους δικαίου. Είναι ντροπή που ακόμη και οκτώ χρόνια μετά την αποτυχημένη συμφωνία και τις ολέθριες συνέπειές της, η ΕΕ εξακολουθεί να επιμένει στην κανονικοποίηση και επέκταση μιας πολιτικής που βασίζεται στην εξωτερικοποίηση της ευθύνης και σε σκληρές διαδικασίες συνόρων. Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΕ θέτει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές και τελικά την ίδια τη δημοκρατία. Αυτή η πολιτική δεν είναι ούτε νόμιμη, ούτε θεμιτή, ούτε βιώσιμη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα και πρέπει να σταματήσει»
O Karl Kopp, Εκτελεστικός Διευθυντής της PRO ASYL, δήλωσε:
Υπόβαθρο: Η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» και η εφαρμογή της στο ΚΕΣΑ
Η έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» βρίσκεται στο επίκεντρο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας του 2016, η οποία επιτρέπει στην Ελλάδα την απόρριψη των αιτήσεων ασύλου ως «απαράδεκτων», χωρίς να εξετάζει την ουσία των λόγων διαφυγής από τη χώρα καταγωγής, και την παραπομπή τους στην Τουρκία. Αν και η Τουρκία δεν έχει πάρει πίσω κανέναν αιτούντα/ούσα άσυλο εδώ και τέσσερα χρόνια, η Ελλάδα εξακολουθεί να χαρακτηρίζει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα» μέχρι σήμερα, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Η ελληνική εφαρμογή της έννοιας είναι σαφώς παράνομη, όπως έδειξε πρόσφατα έκθεση των RSA και PRO ASYL, και έχει καταστροφικές συνέπειες για χιλιάδες πρόσφυγες: χωρίς προοπτική για τη ζωή τους, χωρίς πρόσβαση σε προστασία και δικαιώματα, ορισμένοι/ες από αυτούς/ές παραμένουν σε ελληνικούς καταυλισμούς για χρόνια κάτω από τις πιο δυσμενείς συνθήκες.
Η έννοια των «ασφαλών τρίτων χωρών» αποτελεί κεντρικό στοιχείο της μεταρρύθμισης του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου (ΚΕΣΑ/CEAS) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την επικείμενη υιοθέτησή του, που αναμένεται στα μέσα Απριλίου, τα πρότυπα προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα συρρικνωθούν σημαντικά. Αναμένεται ότι η επέκταση της έννοιας της «ασφαλούς τρίτης χώρας» θα δώσει στα κράτη μέλη της ΕΕ την ευκαιρία να αποσυρθούν σε μεγάλο βαθμό από την προστασία των προσφύγων, θεωρώντας τα γειτονικά ή άλλα κράτη κατά μήκος των προσφυγικών διαδρομών ως «ασφαλή».
Ενώ επίκειται σημαντική αυστηροποίηση της νομοθεσίας για το άσυλο στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης του ΚΕΣΑ, οι συντηρητικές λαϊκιστικές συζητήσεις στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες ζητούν ήδη περαιτέρω διάβρωση της προστασίας των προσφύγων: Κάτω από τη φράση-κλειδί «εξωτερική ανάθεση διαδικασιών ασύλου σε χώρες εκτός ΕΕ», συζητούνται εξαιρετικά αμφισβητήσιμες ιδέες. Αντίθετα, οι υπάρχοντες πόροι θα έπρεπε να διοχετεύονται ενεργητικά στη βελτίωση των συστημάτων υποδοχής και ασύλου και στην επέκταση των ασφαλών οδών διαφυγής.
