Στατιστικά διαδικασίας ασύλου 2024: Δεκτές τέσσερις στις πέντε αιτήσεις ασύλου στη χώρα
Στατιστικά διαδικασίας ασύλου 2024: Στο παρόν σημείωμα αναλύεται η λειτουργία της διαδικασίας ασύλου στην Ελλάδα το περασμένο έτος, με βάση τα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύονται μηνιαία από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, σε συνδυασμό με τα στοιχεία που διατέθηκαν στον κοινοβουλευτικό έλεγχο.
Κύρια στοιχεία
Αιτήσεις ασύλου
69.000 αρχικές αιτήσεις ασύλου, κατατεθείσες κυρίως στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου
4.688 μεταγενέστερες αιτήσεις ασύλου, εκ των οποίων 867 μετά από απαράδεκτο αρχικό αίτημα λόγω «ασφαλούς τρίτης χώρας»
1.223 μεταγενέστερες αιτήσεις με παράβολο 100 ευρώ ανά άτομο
Διαδικασία α΄ βαθμού στην Υπηρεσία Ασύλου
79% ποσοστό αναγνώρισης, σχεδόν αποκλειστικά με προσφυγικό καθεστώς, με θετικές αποφάσεις ιδίως για Συρία και Αφγανιστάν
91,4% ποσοστό αναγνώρισης στη διαδικασία συνόρων
7.050 αποφάσεις πρόδηλης αβασιμότητας, εκ των οποίων οι 6.986 λόγω «ασφαλούς χώρας καταγωγής»
2.143 αποφάσεις απαραδέκτου λόγω «ασφαλούς τρίτης χώρας», εκ των οποίων οι 2.090 σε σχέση με την Τουρκία, εκ των οποίων 1.256 στη διαδικασία συνόρων
3.037 αποφάσεις απαραδέκτου για μεταγενέστερες αιτήσεις χωρίς νέα ουσιώδη στοιχεία, εκ των οποίων οι 235 σε αρχικά αιτήματα που απορρίφθηκαν λόγω «ασφαλούς τρίτης χώρας»
29.885 εκκρεμείς αιτήσεις σε α΄ βαθμό, εκ των οποίων 14.142 σε αναμονή συνέντευξης
Διαδικασία β΄ βαθμού στις Επιτροπές Προσφυγών
12.039 προσφυγές, εκ των οποίων 7.902 έλαβαν δωρεάν νομική συνδρομή από το Μητρώο Δικηγόρων της Υπηρεσίας Ασύλου
1.588 απορρίψεις προσφυγών λόγω μη αυτοπρόσωπης εμφάνισης
1.526 απορρίψεις προσφυγών ως εκπροθέσμων
310 προφορικές ακροάσεις στο στάδιο της προσφυγής
10,1% ποσοστό αναγνώρισης σε β΄ βαθμό, με θετικές αποφάσεις ιδίως για Συρία, Σομαλία και Αφγανιστάν
Ακυρωτικός έλεγχος στα διοικητικά δικαστήρια
1.520 εκκρεμείς αιτήσεις ακύρωσης στα Διοικητικά Πρωτοδικεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης
30,5% ποσοστό αποδοχής των αιτήσεων ακύρωσης
Στη συνέχεια, παρουσιάζουμε μια επιλογή βασικών στατιστικών στοιχείων για τη διαδικασία ασύλου στην Ελλάδα το 2024, από το σύνολο όσων περιλαμβάνονται στο σημείωμα.
Πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των ελληνικών αρχών, το περασμένο έτος καταγράφηκαν συνολικά 62.053 αφίξεις ανθρώπων στη χώρα χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Εξ αυτών, 7.587 από τα χερσαία σύνορα του Έβρου, 39.016 από την Ανατολική Μεσόγειο στα νησιά του Αιγαίου και 5.987 από την Κεντρική Μεσόγειο με σημείο εισόδου ιδίως την Κρήτη και τη Γαύδο.
Η ΥπΥΤ κατέγραψε συνολικά 65.072 άτομα σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, εκ των οποίων 8.228 στον Έβρο, 43.697 στις Κλειστές Ελεγχόμενες Δομές (ΚΕΔ) των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και 13.147 στην ενδοχώρα. Οι περισσότερες καταγραφές της ΥπΥΤ έλαβαν χώρα στις ΚΕΔ Λέσβου και Σάμου.
Η Υπηρεσία Ασύλου και η ΥπΥΤ, ως Αρμόδιες Αρχές Παραλαβής αιτήσεων ασύλου, κατέγραψαν συνολικά 73.688 αιτούσες/ούντες άσυλο το περασμένο έτος, σημειώνοντας σταθερή αύξηση σε σχέση με 64.084 το 2023 και 37.362 το 2022.
Οι κυριότερες εθνικότητες αιτουσών/ούντων άσυλο που καταγράφηκαν πέρυσι είχαν ως εξής:
Στις κυριότερες χώρες καταγωγής των αιτουσών/ούντων άσυλο συγκαταλέγονται η Συρία και το Αφγανιστάν, για τους πολίτες των οποίων η Ελληνική Κυβέρνηση είχε χαρακτηρίσει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα» (ΑΤΧ) από το 2021, βάσει εθνικού καταλόγου ασφαλών τρίτων χωρών. Ο κατάλογος ακυρώθηκε τον Μάρτιο του 2025 από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), ως ανεπαρκώς αιτιολογημένος. Στον ίδιο κατάλογο περιλαμβάνεται το Πακιστάν, το οποίο, όπως και η Αίγυπτος, χαρακτηρίζεται και ως «ασφαλής χώρα καταγωγής» (ΑΧΚ) σε έτερο εθνικό κατάλογο.
Μεταγενέστερες αιτήσεις
Οι μεταγενέστερες αιτήσεις ασύλου κατατίθενται στα ΠΓΑ και ΑΚΑ της Υπηρεσίας Ασύλου. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου, το περασμένο έτος κατατέθηκαν συνολικά 4.688 μεταγενέστερες αιτήσεις ασύλου, μετά από τελεσίδικη απόφαση επί του αρχικού αιτήματος, αριθμός κατάτι μειωμένος σε σχέση με 6.326 το 2023. Οι κυριότερες εθνικότητες των ατόμων που κατέθεσαν μεταγενέστερες αιτήσεις το 2024 ήταν οι εξής:
Από το σύνολο των 4.688 μεταγενέστερων αιτήσεων ασύλου που κατατέθηκαν πέρυσι, 1.223 ήταν δεύτερες ή περαιτέρω μεταγενέστερες αιτήσεις, οι οποίες από το 2022 και έπειτα υπόκεινται σε παράβολο ύψους 100 ευρώ ανά άτομο, σύμφωνα με νομοθετική ρύθμιση της Ελλάδας, που δεν προβλέπεται σε κανένα άλλο κράτος της ΕΕ. Επομένως, το 2024 καταβλήθηκαν παραπάνω από 120.000 ευρώ υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου για την πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου βάσει της ρύθμισης. Η νομιμότητα αυτού του κανόνα ελέγχεται από το ΣτΕ, η απόφαση του οποίου εκκρεμεί μέχρι σήμερα.
Δεύτερες ή περαιτέρω μεταγενέστερες αιτήσεις, με παράβολο 100 ευρώ ανά άτομο, κατατέθηκαν κατά πλειοψηφία από πολίτες Πακιστάν (464). Ακολουθούν η Αλβανία (154) και το Αφγανιστάν (133).
Διαδικασία α' βαθμού στην Υπηρεσία Ασύλου
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 2024 διεξήχθησαν 44.498 προσωπικές συνεντεύξεις αιτουσών/ούντων άσυλο. Η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε 77.392 αποφάσεις α΄ βαθμού το περασμένο έτος, εκ των οποίων 50.117 ήταν αποφάσεις επί της ουσίας των αιτήσεων ασύλου, δηλαδή έκριναν αν πληρούνται οι προϋποθέσεις του καθεστώτος του πρόσφυγα ή της επικουρικής προστασίας.
Σχεδόν τα 4/5 των αιτήσεων ασύλου που εξετάστηκαν στην ουσία τους από την Υπηρεσία Ασύλου έγιναν δεκτές, με το γενικό ποσοστό αναγνώρισης σε α΄ βαθμό να φτάνει το 79%, από 76,6% το 2023 και 62,3% το 2022. Συγκεκριμένα, το περασμένο έτος, 39.271 αποφάσεις χορήγησαν προσφυγικό καθεστώς και 296 χορήγησαν επικουρική προστασία, ενώ 10.550 ήταν απορριπτικές επί της ουσίας.
Εξαιρετικά υψηλά παρέμειναν τα ποσοστά αναγνώρισης για τις κυριότερες χώρες καταγωγής των ανθρώπων που ζητούν προστασία στην Ελλάδα και δη άνω του 99% για τη Συρία, το Αφγανιστάν, την Παλαιστίνη και την Υεμένη, άνω του 98% για το Σουδάν και άνω του 80% για το Ιράκ και τη τη Σομαλία. Εξακολουθεί, λοιπόν, να προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία των αρχών ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που ζητούν άσυλο στη χώρα έχουν την ιδιότητα του πρόσφυγα και δικαιούνται προστασία στην Ελλάδα.
Η, δε, πλειοψηφία των απορριπτικών αποφάσεων αφορά προδήλως αβάσιμες αιτήσεις (5.164), οι οποίες απορρίφθηκαν με την ταχύρρυθμη διαδικασία, σχεδόν αποκλειστικά κατ’ εφαρμογή του εθνικού καταλόγου «ασφαλών χωρών καταγωγής».
Διαδικασία συνόρων
Και το 2024 συνεχίστηκε η συστηματική, αυθαίρετη χρήση της διαδικασίας συνόρων στις περιπτώσεις των ανθρώπων που υποβάλλουν αίτηση ασύλου εντός των ΚΕΔ στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, κατά παράβαση της απαγόρευσης εφαρμογής της σε αιτήσεις που δεν υποβάλλονται σε «σύνορα» ή «ζώνες διέλευσης».
Περαιτέρω, όπως έχουμε επανειλημμένα επισημάνει, στη διαδικασία συνόρων επιτρέπεται να εξετάζονται οι αιτήσεις ασύλου μόνο επί του παραδεκτού ή εφόσον συντρέχει μία ή περισσότερες από τις περιπτώσεις του νόμου για την ταχύρρυθμη διαδικασία στην ουσία. Δεν επιτρέπεται, επομένως, η διαδικασία συνόρων να υποκαθιστά την κανονική διαδικασία για την ουσιαστική αξιολόγηση των αιτήσεων που δεν θεωρούνται προδήλως αβάσιμες. Το ζήτημα αυτό έχει επισημανθεί στις ελληνικές αρχές και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε 34.122 αποφάσεις στη διαδικασία συνόρων το 2024, αριθμό υπερτετραπλάσιο των 7.662 που εκδόθηκαν το 2023. Από αυτές, 1.446 ήταν αποφάσεις πρόδηλης αβασιμότητας και 1.609 ήταν αποφάσεις απαραδέκτου. Επομένως, η συντριπτική πλειοψηφία των αποφάσεων που ελήφθησαν στη διαδικασία συνόρων εκφεύγουν των ορίων του νόμου και έπρεπε να έχουν υπαχθεί στην κανονική διαδικασία, ιδίως οι 1.354 αποφάσεις «απλής» αβασιμότητας που εξέδωσε παρανόμως στη διαδικασία συνόρων η Υπηρεσία Ασύλου.
Καμία αίτηση δεν εξαιρέθηκε από τη διαδικασία συνόρων για λόγους όπως η ευαλωτότητα και ανάγκη ειδικών διαδικαστικών εγγυήσεων, εγείροντας και πάλι σοβαρούς προβληματισμούς για τη συμμόρφωση της χώρας με την υποχρέωση παροχής ειδικών διαδικαστικών εγγυήσεων σε όσες/ους αιτούσες/ούντες τις έχουν ανάγκη για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της διαδικασίας ασύλου.
Η συντριπτική πλειοψηφία των αποφάσεων που εκδόθηκαν στη διαδικασία συνόρων ήταν θετικές, διαμορφώνοντας εξαιρετικά υψηλό ποσοστό αναγνώρισης στο 91,4%, κατά πολύ μεγαλύτερο του ήδη αυξημένου ποσοστού 79% στο σύνολο της διαδικασίας ασύλου. Οι 20.695 από τις συνολικά 29.566 αποφάσεις χορήγησης προσφυγικού καθεστώτος που εκδόθηκαν στη διαδικασία συνόρων αφορούσαν πολίτες Συρίας και Αφγανιστάν.
Διαδικασία β΄ βαθμού στις Επιτροπές Προσφυγών
Το περασμένο έτος, ασκήθηκαν 12.039 προσφυγές στην Αρχή Προσφυγών κατά αποφάσεων της Υπηρεσίας Ασύλου, σε σχέση με 10.973 το 2023. Στις κυριότερες χώρες καταγωγής των προσφευγουσών/όντων εκπροσωπούνται χώρες που συγκαταλέγονται στον κατάλογο «ασφαλών χωρών καταγωγής» και ιδίως η Αίγυπτος και το Πακιστάν, καθώς και χώρες για τις/τους πολίτες των οποίων είχε χαρακτηριστεί η Τουρκία ως «ασφαλής τρίτη χώρα», όπως η Συρία και η Σομαλία:
Οι Επιτροπές Προσφυγών εξέδωσαν συνολικά 12.909 αποφάσεις β΄ βαθμού κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Από το σύνολο αυτών, 6.645 ήταν αποφάσεις επί της ουσίας των αιτήσεων ασύλου.
Από τα στοιχεία διαμορφώνεται για το περασμένο έτος γενικό ποσοστό αναγνώρισης 10,1% σε β΄ βαθμό, μειωμένο σε σχέση με 14,8% το 2023 και 11,8% το 2022.
Συμπεράσματα
Από τα επίσημα στοιχεία των ελληνικών αρχών για τη διαδικασία ασύλου, εξάγονται τα παρακάτω συμπεράσματα:
- Παραμένει χαρακτηριστικό του συστήματος ασύλου της χώρας ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που καταγράφονται από την ΥπΥΤ και ζητούν άσυλο στην Ελλάδα έχουν προσφυγική ιδιότητα και λαμβάνουν διεθνή προστασία ήδη σε α΄ βαθμό.
- Πολιτικές όπως η «ασφαλής τρίτη χώρα» εξακολουθούν να οδηγούν σε αυθαίρετη άρνηση παροχής προστασίας σε χιλιάδες πρόσφυγες που τη δικαιούνται, με σοβαρές παραβιάσεις του νόμου τόσο στον χαρακτηρισμό χωρών ως ασφαλών όσο και στην απόρριψη ατομικών αιτημάτων ασύλου ως απαράδεκτων.
- Η διαδικασία συνόρων εξακολουθεί να εφαρμόζεται καταχρηστικά στο σύνολο των ανθρώπων που φτάνουν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, παρότι οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου γίνονται δεκτές. Είναι αναγκαία η έμφαση στην τήρηση των ορίων της διαδικασίας συνόρων, δεδομένου ότι η πλειοψηφία των αφίξεων και καταγραφών σημειώνεται στις ΚΕΔ των νησιών.
- Συνεχίζει να αυξάνεται ο αριθμός των αποφάσεων Επιτροπών Προσφυγών που ακυρώνονται στα διοικητικά δικαστήρια, καίτοι με σημαντική καθυστέρηση. Αυτό εγείρει προβληματισμούς για την ποιότητα του β΄ βαθμού της διαδικασίας ασύλου. Κρίσιμα ζητήματα στις Επιτροπές Προσφυγών αποτελούν, ενδεικτικά, η γενικευμένη απόρριψη – χωρίς εξέταση – των προσφυγών λόγω εκπρόθεσμης κατάθεσης ή μη αυτοπρόσωπης εμφάνισης, όπως και η εξαιρετικά περιορισμένη χρήση της προφορικής ακρόασης.
Τέλος, επαναλαμβάνουμε ότι απολύτως κρίσιμα στοιχεία για την ορθή αποτύπωση της διαδικασίας ασύλου της χώρας διατίθενται μόνο κατόπιν αιτημάτων στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Επαναφέρουμε, επομένως, το πάγιο αίτημά μας για τακτική δημοσίευση του συνόλου των στατιστικών στοιχείων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, με σκοπό την παροχή πλήρους ενημέρωσης για το σύστημα ασύλου και τεκμηρίωσης της λειτουργίας του.
