Κρήτη – Γαύδος: 7.336 αφίξεις προσφύγων το πρώτο εξάμηνο του 2025, απουσία διαχειριστικού σχεδίου
Πηγή: Γ. Βαρεμένος, txvs.gr
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Στοιχεία αφίξεων για το πρώτο εξάμηνο του 2025
Παρά το γεγονός ότι ήδη τα στοιχεία από το 2024 υποδεικνύουν ότι έχει παγιωθεί μια νέα προσφυγική διαδρομή, κάτι που επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία που παρουσιάζονται στη συνέχεια για το πρώτο εξάμηνο του 2025, και παρά τις προβλέψεις της νομοθεσίας για τις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης και τις σχετικές υποσχέσεις της κυβέρνησης, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία κεντρική μέριμνα για την κάλυψη των αναγκών των νεοεισερχομένων, ούτε καν υφίστανται οι στοιχειώδεις αξιοπρεπείς συνθήκες για την ολιγοήμερη παραμονή όσων αιτούντων άσυλο φτάνουν σε Γαύδο και Κρήτη.
Δημοσιεύουμε σήμερα στοιχεία σχετικά με τις αφίξεις προσφύγων στην Κρήτη και τη Γαύδο για το πρώτο εξάμηνο του 2025, μετά από δική μας συλλογή και επεξεργασία. Έχουμε συλλέξει τα περιστατικά που έχουν συμβεί στην περιοχή το διάστημα αυτό, διασταυρώνοντας τα στοιχεία από τις επίσημες ανακοινώσεις του Λιμενικού, ανακοινώσεις τοπικών αρχών και δημοσιεύσεις σε τοπικά και πανελλαδικά ΜΜΕ. Όλα τα περιστατικά που παρουσιάζουμε έχει διασταυρωθεί συγκεκριμένα και από ανακοινώσεις του Λιμενικού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά,
πρόσφυγες και προσφύγισσες έφτασαν το πρώτο εξάμηνο του 2025 στην Κρήτη και τη Γαύδο,
διαφορετικά περιστατικά.
Στα γραφήματα, στη συνέχεια, παρουσιάζουμε τις αφίξεις προσφύγων ανά μέρος εντοπισμού και ανά μήνα, τον αριθμό περιστατικών ανά μήνα, καθώς και τις εθνικότητες των νεοαφιχθέντων προσφύγων και προσφυγισσών.
Για την παρούσα δημοσίευση, απευθύναμε ερώτημα προς το Ελληνικό Λιμενικό σχετικά με τα στοιχεία αφίξεων σε Κρήτη και Γαύδο, για το διάστημα από 1/1/2025 έως 15/6/2025 (συνολικοί αριθμοί, εθνικότητες, φύλα, ανηλικότητα). Απευθύναμε αντίστοιχο ερώτημα και προς την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, χωρίς να λάβουμε απάντηση. Σύμφωνα με την απάντηση του Λιμενικού, οι αφίξεις προσφύγων για το διάστημα αυτό ήταν 5.701, έναντι 5.849 που καταγράψαμε εμείς για το ίδιο διάστημα, όλες διασταυρωμένες από ανακοινώσεις του Λιμενικού. Ενδέχεται η διαφορά αυτή να οφείλεται στο γεγονός ότι το Λιμενικό δεν συμπεριλαμβάνει όσους από τους συνεπιβαίνοντες κατηγορούνται ως διακινητές, όπως μας διευκρίνισε σε σχετική μας ερώτηση.
Σε ό,τι αφορά τις εθνικότητες των νεοαφιχθέντων, με βάση την απάντηση του Λιμενικού, οι τρεις κύριες εθνικότητες των ανθρώπων που φτάνουν σε Γαύδο και Κρήτη είναι Αίγυπτος (44,7%), Σουδάν (28,3%), Μπαγκλαντές (19%).
Ανάμεσα στους νεοαφιχθέντες υπάρχουν και προφανώς ευάλωτες περιπτώσεις που χρήζουν αυξημένης προστασίας. Ειδικότερα, σε κάποια περιστατικά συναντάμε έναν σημαντικό αριθμό ασυνόδευτων ανήλικων. Χαρακτηριστική ήταν η άφιξη πλοιαρίου στις 1 Μαρτίου στους Καλούς Λιμένες Ηρακλείου όπου από τους 60 επιβαίνοντες, οι 22 ήταν ανήλικοι. Σε άλλες περιπτώσεις, εντοπίζονται οικογένειες με μικρά παιδιά, συνήθως με καταγωγή από το Σουδάν, ή ακόμα και μόνες γυναίκες. Στις 6 Ιουνίου σε άφιξη νότια της Γαύδου συμπεριλαμβάνονταν μεταξύ άλλων δύο γυναίκες και ένα ανήλικο κορίτσι, οι οποίες όλες διακομίστηκαν σε νοσοκομείο. Στις 21 Ιουνίου, νεογέννητο βρέφος που βρισκόταν στον προσωρινό χώρο διαμονής στον πρώην εκθεσιακό χώρο της Αγυιάς στα Χανιά, μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο στο νοσοκομείο, σύμφωνα με το Κοινωνικό Στέκι – Στέκι Μεταναστών Χανίων.
Επιπλέον, σημειώνουμε ότι στα καταγεγραμμένα περιστατικά περιλαμβάνεται και η διάσωση τεσσάρων Σουδανών προσφύγων από το ιστιοπλοϊκό Madleen του Freedom Flotilla Coalition, στις 5 Ιουνίου. Το Madleen, καθ’ οδόν προς τη Γάζα, ανταποκρίθηκε σε σήμα κινδύνου, άλλαξε πορεία και διέσωσε τους 4 πρόσφυγες που είχαν πέσει στη θάλασσα. Μετέφερε τους διασωθέντες με ασφάλεια κοντά στην Κρήτη, όπου τους παρέλαβε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής Frontex και τους μετέφερε στο νησί.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του Λιμενικού, τα περισσότερα πλοιάρια αναχωρούν από την Ανατολική Λιβύη, συνήθως από το Τομπρούκ. Υπάρχουν ωστόσο και περιστατικά όπου τα πλοιάρια ξεκίνησαν από το Μουσαΐντ και τη Ντέρνα, ενώ το εξάμηνο αυτό καταγράφηκε και βάρκα που είχε ξεκινήσει από την Τουρκία.
Ανύπαρκτες συνθήκες πρώτης υποδοχής και φιλοξενίας
Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) είχε απευθύνει στις 13 Ιανουαρίου ερώτημα προς την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, για το αν υπάρχουν και ποιες προβλέψεις για τη δημιουργία οργανωμένης δομής προσωρινής φιλοξενίας στην Κρήτη, χωρίς να λάβει καμία απάντηση. Οι αφίξεις στην Κρήτη, ήδη εξαπλάσιες το 2024 σε σχέση με το 2023, συνέχισαν τη ραγδαία τους αύξηση και στις αρχές του 2025. Στα τέλη Μαρτίου, η νέα υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Σέβη Βολουδάκη δήλωνε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για νέες δομές φιλοξενίας στην Κρήτη, ενώ στα μέσα Μαΐου, ο πρόσφατα παραιτηθείς Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Μάκης Βορίδης επισκέφτηκε δύο πρώην χώρους στρατοπέδων, σε συνέχεια των δηλώσεών του για δημιουργία κλειστού κέντρου κράτησης.
Οι νεοαφιχθέντες πρόσφυγες σε Κρήτη και Γαύδο εξακολουθούν να διαμένουν σε προσωρινούς, άτυπους και ακατάλληλους χώρους της Κρήτης, υπό απαράδεκτες και αναξιοπρεπείς συνθήκες και χωρίς στοιχειώδεις υποδομές. Είναι χαρακτηριστική η κατάσταση στα τέλη Ιουνίου όταν έφτασαν εκατοντάδες πρόσφυγες και προσφύγισσες με μεγάλα πλοία σε διάφορα σημεία του νησιού. Υπάρχουν αναφορές για ανθρώπους που αναχωρούν ακόμα και ξυπόλητοι για τις οργανωμένες δομές της ενδοχώρας. Στο Ρέθυμνο, τα 501 άτομα που έφτασαν στις 21 Ιουνίου στην Αγία Γαλήνη μεταφέρθηκαν σε ανοιχτό γήπεδο με σκηνές στην περιοχή Τσεσμέ, όπου δέχτηκαν ρατσιστική επίθεση με φωτοβολίδες από συγκεντρωμένο πλήθος. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε άλλο ακατάλληλο χώρο, στις παλιές εγκαταστάσεις της Κιτρένωσης στο Λατζιμά. Στα Χανιά στον προσωρινό χώρο διαμονής στο πρώην εκθεσιακό κέντρο της Αγυιάς, οι συνθήκες παραμένουν αναξιοπρεπείς, παρά τις έντονες επικρίσεις, ενώ μόλις πριν λίγες ημέρες τοποθετήθηκαν λίγες πρόχειρες ντουζιέρες. Στο Ηράκλειο, οι νεοαφιχθέντες πρόσφυγες και προσφύγισσες διαμένουν στο λεγόμενο παλιό Ψυγείο (αίθουσες ΙΘΑΒΙΚ). Πρόκειται για αίθουσες των 15 τ.μ. που δεν διαθέτουν νερό, φυσικό φωτισμό ή κατάλληλο αερισμό, με την Ένωση Λιμενικών Κρήτης να προειδοποιεί για υγειονομική βόμβα. Οργανώσεις και συλλογικότητες πολιτών διεξάγουν κατά καιρούς καμπάνιες για τη συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης και ρουχισμού, τα οποία διαθέτουν στους πρόσφυγες/ισσες που βρίσκονται στους παραπάνω χώρους.
Πλέον όσοι και όσες φτάνουν αρχικά σε Κρήτη και Γαύδο, μεταφέρονται κυρίως στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης στην Μαλακάσα, Διαβατά και Φυλάκιο (Έβρου). Λόγω της πληρότητας των δομών αυτών, συχνά οι πρόσφυγες μένουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στους ακατάλληλους χώρους της Κρήτης.
Την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, εκτός της περιόδου την οποία καλύπτει το παρόν κείμενο (1/1–30/6/2025), και έπειτα από εκατοντάδες αφίξεις στο νησί, σημειώθηκαν σοβαρά περιστατικά: Στις 6 Ιουλίου, 442 πρόσφυγες που έφτασαν στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου, ενώ βρίσκονταν καθ’ οδόν για τα Χανιά, επιστράφηκαν στο Ρέθυμνο (μετά από πολιτική παρέμβαση σύμφωνα με καταγγελία του Δημάρχου Ρεθύμνου) και αναγκάστηκαν να διανυκτερεύσουν στο λιμάνι υπό άθλιες συνθήκες, σε εξωτερικό χώρο και με καύσωνα, με περίπου 15 παιδιά ανάμεσά τους. Στις 7 Ιουλίου, ο αριθμός των προσφύγων που βρίσκονταν στο παλιό εκθεσιακό κέντρο της Αγυιάς έφτασε τους 781, ενώ εκτιμάται ότι συνολικά στην Κρήτη διέμεναν περίπου 1.700 άτομα. Την ίδια ημέρα, μετά από διαδοχικές αφίξεις πλοιαρίων, η άφιξη 150 προσφύγων στην Αγία Γαλήνη συνάντησε την κινητοποίηση κατοίκων, που συγκεντρώθηκαν και εμπόδισαν τη μεταφορά των νεοαφιχθέντων. Το κλίμα στο νησί είναι ιδιαίτερα τεταμένο, με εθελοντές/ριες να απευθύνουν εκκλήσεις για αποκλιμάκωση της ρητορικής μίσους.
Πηγή: Θάλασσα Αλληλεγγύης
Πηγή: Θάλασσα Αλληλεγγύης
Πηγή: neakriti.grr
Πηγή: rethnea.gr
Πηγή: rethnea.gr
Πηγή: zarpanews.gr
Αποτυχία εφαρμογής του νόμου για την υποδοχή και ταυτοποίηση
Σε κάθε περίπτωση είναι σαφές ότι οι αρχές αποτυγχάνουν να εφαρμόσουν τις ρητές προβλέψεις της νομοθεσίας, η οποία υπαγορεύει ότι οι νεοαφιχθέντες/είσες πρέπει άμεσα μετά την άφιξη τους και με ευθύνη των αστυνομικών ή λιμενικών αρχών, να οδηγούνται σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης. Στην Κρήτη δεν λειτουργεί καμία υπηρεσία της αρμόδιας Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης) ούτε και έχει προβλεφθεί κάποιο κινητό κλιμάκιο προκειμένου να διενεργηθούν οι απόλυτα αναγκαίες και επείγουσες διαδικασίες για τους νεοαφιχθέντες. Η έλλειψη διεξαγωγής διαδικασιών πρώτης υποδοχής οδηγεί στην απουσία εντοπισμού και εγείρει σοβαρούς κινδύνους για ευάλωτα άτομα, όπως, για παράδειγμα, τα ασυνόδευτα ανήλικα και όσους/ες αντιμετωπίζουν σοβαρά ιατρικά ζητήματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Επιπλέον, οι άθλιες συνθήκες σε κέντρα κράτησης της Λιβύης, όπου πρόσφυγες/ισσες πέφτουν συχνά θύματα βασανιστηρίων, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης ή ακόμα και μαζικών βιασμών, καθιστούν μεγάλα τμήματα των νεοαφιχθέντων ιδιαίτερα ευάλωτα.
Έντονες αντιδράσεις από τοπική αυτοδιοίκηση και Λιμενικό
Πηγή: ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ.
Για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της εθνικής μεταναστευτικής πολιτικής είναι υπεύθυνο το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Τοπικοί φορείς επισημαίνουν την πλήρη απουσία του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και τονίζουν την ανάγκη να αναλάβει το Υπουργείο τις ευθύνες μεταφοράς, σίτισης και μίσθωσης χώρου προσωρινής παραμονής. Στα τέλη Ιουνίου, οι Δήμαρχοι της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου αποφάσισαν να στείλουν κοινό έγγραφο στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου ζητώντας την υπογραφή σύμβασης, ώστε το Υπουργείο να αναλάβει τα έξοδα μεταφοράς και σίτισης των ανθρώπων που φτάνουν στην Κρήτη και να απεμπλακεί από αυτή τη διαδικασία η τοπική αυτοδιοίκηση. Για τον Δήμο Χανίων, εγκρίθηκε έκτακτη οικονομική ενίσχυση 207.000 ευρώ από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Στις 20 Ιουνίου η αρμόδια Αντιδήμαρχος δήλωνε ότι το κονδύλι δεν είχε ακόμη εκταμιευτεί. Για τον Δήμο Βασιλείου στο Ρέθυμνο εγκρίθηκε τον Απρίλιο χρηματοδότηση ύψους 100.000 ευρώ για την κάλυψη των αναγκών φιλοξενίας του τρέχοντος έτους.
Ο Περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης δήλωσε ότι η Περιφέρεια Κρήτης έχει ζητήσει εδώ και τρία χρόνια από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου τη δημιουργία δύο μικρών δομών προσωρινής φιλοξενίας για διάστημα 2-3 ημερών. Στα μέσα Ιουνίου, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Προσωπικού Λιμενικού Σώματος (Π.Ο.Ε.Π.Λ.Σ.) παρομοίαζε τη διαχείριση στην Κρήτη με «ακυβέρνητο καράβι», τονίζοντας ότι οι Λιμενικοί στην Κρήτη «επιχειρούν ασταμάτητα ξεπερνώντας τα όρια τους», καθώς «εκτός της διάσωσης, της ασφαλούς μεταφοράς και των ανακριτικών διαδικασιών, τα στελέχη του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής έχουν επωμιστεί τη φύλαξη και εν συνεχεία τη συνοδεία των μεταναστών, σε δομές της ηπειρωτικής χώρας καθώς στην Κρήτη δεν λειτουργεί Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης», και ζητώντας, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση των πλωτών μέσων με διπλά πληρώματα. Στην ανακοίνωση επισημαίνεται επίσης ότι «με την κατάσταση στην Κρήτη να είναι πλέον ανεξέλεγκτη, το μόνο που διαπιστώνουμε είναι η αποποίηση ευθυνών, με τους λιμενικούς να επωμίζονται ευθύνες και αρμοδιότητες που δεν τους αναλογούν». Στα μέσα Μαΐου, η Ένωση Προσωπικού Λιμενικού Σώματος Δυτικής Κρήτης ζητούσε, μεταξύ άλλων, την άμεση ενίσχυση των Υπηρεσιών της Περιφέρειας με μετακινήσεις προσωπικού σε μηνιαία βάση, κατά τα πρότυπα των μετακινήσεων που εφαρμόζονται στο Ανατολικό Αιγαίο, λόγω της σημαντικής αύξησης των αφίξεων.
Επίσης, έως τον Αύγουστο αναμένεται να ενισχυθεί η παρουσία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής Frontex νότια της Κρήτης. Ένα φουσκωτό σκάφος του Frontex επιχειρεί στη Γαύδο και ένα σκάφος επιχειρεί στην Αγία Γαλήνη, ενώ ο Frontex έχει διαθέσει δύο drones για την επιτήρηση της περιοχής.
Φρεγάτες απέναντι σε πρόσφυγες
Πηγή: flashnews.gr
Στις αρχές Μαΐου, ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Βασίλης Κικίλιας τόνιζε ότι η αύξηση που καταγράφεται στις αφίξεις από το Λιβυκό πέλαγος είναι «λόγω της αποσταθεροποίησης στο Σουδάν και του εμφύλιου σπαραγμού στη Λιβύη και στις γύρω περιοχές». Στην πραγματικότητα, η δήλωση αυτή αναγνωρίζει το προσφυγικό προφίλ των ανθρώπων που φθάνουν στην Κρήτη αναζητώντας προστασία και άρα την υποχρέωση της χώρας μας για την προστασία τους. Ωστόσο, μετά την άφιξη των πολυάριθμων καραβιών από τις ακτές της Λιβύης στα μέσα Ιουνίου, η κυβέρνηση αποφάσισε την αποστολή δύο ελληνικών φρεγατών και ενός πλοίου γενικής υποστήριξης στην θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης μέχρι τα όρια των χωρικών υδάτων της Λιβύης με στόχο η παρουσία τους να λειτουργήσει «αποτρεπτικά». Σύμφωνα με τοπικά ΜΜΕ, η επιχείρηση αυτή έχει ήδη ξεκινήσει και οι δύο φρεγάτες εντοπίστηκαν να πλέουν στις 29 Ιουνίου νότια των Σφακίων.
Υπενθυμίζουμε ότι οι άτυπες αναγκαστικές επιστροφές (επαναπροωθήσεις και κάθε άλλη μορφή αναγκαστικής απομάκρυνσης) πολιτών τρίτων χωρών είναι απολύτως παράνομες με βάση το διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό δίκαιο. Οι πρακτικές αυτές έχουν ήδη οδηγήσει σε καταδίκες της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).
Επομένως, η μόνη νόμιμη ενέργεια που μπορούν να αναλάβουν οι αρχές είναι η διάσωση ατόμων που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα και η πρόσβαση στο δικαίωμα να εγείρουν τυχόν ζητήματα προστασίας (άσυλο) εξηγώντας τις ατομικές τους περιστάσεις, και όχι η παρεμπόδισή τους.
Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) καλεί τις αρμόδιες αρχές να διασφαλίσουν:
- Τη διάσωση των ατόμων που κινδυνεύουν στα θαλάσσια σύνορα της και στην ελληνική ζώνη έρευνας και διάσωσης (SAR) με την εξασφάλιση των κατάλληλων μέσων.
- Την εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας για τις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης σε αξιοπρεπείς συνθήκες.
- Επαρκείς υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και διερμηνείας.
Διαβάστε περισσότερα για τα στοιχεία αφίξεων για το 2024 και αναλυτικά για τις ακατάλληλες υποδομές και συνθήκες διαμονής στην Κρήτη και τη Γαύδο: https://rsaegean.org/el/kriti-gavdos-exaplasies-afixeis-to-2024/
