Αναγκαία η ισχυρότερη και διαφανέστερη εποπτεία της τήρησης του ενωσιακού δικαίου για το άσυλο στα νησιά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Την έλλειψη πληροφοριών και διαφάνειας γύρω από τη λειτουργία της Ομάδας Δράσης για τη διαχείριση της μετανάστευσης, που ίδρυσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2020, επισημαίνουν η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η HIAS Ελλάδος, με κοινή συνεισφορά τους σε διαβούλευση στο πλαίσιο έρευνας της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας για τον ρόλο της Επιτροπής στην τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις νέες δομές φιλοξενίας που χρηματοδοτεί η ΕΕ στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Μολονότι παρουσιάζεται από την Επιτροπή ως μηχανισμός επιχειρησιακού συντονισμού, η Ομάδα Δράσης φαίνεται να εμπλέκεται στον έλεγχο της συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο για το άσυλο. Η Ομάδα Δράσης «αντιμετωπίζει» ζητήματα «κακής εφαρμογής» στον διάλογό της με την Ελληνική Κυβέρνηση, όπως δήλωσε η Επιτροπή απορρίπτοντας τέσσερις καταγγελίες παραβιάσεων του ενωσιακού δικαίου που υποστήριξαν οι οργανώσεις μας το περασμένο έτος. Ωστόσο, προκύπτει από έγγραφα που λάβαμε από την Ομάδα Δράσης ότι πολλές από τις παραβιάσεις που τέθηκαν υπόψη της Επιτροπής στις καταγγελίες δεν έχουν συζητηθεί με τις ελληνικές αρχές.

Οι οργανώσεις μας εκφράζουν επιφυλάξεις και ως προς την παρακολούθηση της εφαρμογής του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφηκε μεταξύ ΕΕ και Ελλάδας τον Δεκέμβριο 2020, στο πλαίσιο του σχεδιασμού της νέας Κλειστής Ελεγχόμενης Δομής (ΚΕΔ) στη Λέσβο, εφόσον πολλοί από τους στόχους του Μνημονίου δεν έχουν επιτευχθεί δύο χρόνια αργότερα. Οι συναντήσεις της Ομάδας Δράσης με τις αρχές στο πλαίσιο ειδικής Διευθύνουσας Επιτροπής έχουν σταματήσει από τον Απρίλιο του 2022, ενώ στις συναντήσεις με φορείς της κοινωνίας των πολιτών δεν φαίνεται να τηρούνται πρακτικά.

Η κοινή συνεισφορά μας αναλύει, περαιτέρω, τις συνέπειες των ΚΕΔ για τα ανθρώπινα δικαιώματα των αιτούντων προστασία και δη τις παραβιάσεις:

* του δικαιώματος στο άσυλο, λόγω της αυθαίρετης απόρριψης αιτήσεων με βάση την έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας» και των εμποδίων στις μεταγενέστερες αιτήσεις ασύλου,

* του δικαιώματος στην αξιοπρέπεια, ενόψει της κατάστασης ένδειας και του νομικού κενού στο οποίο περιέρχονται όσοι εμπίπτουν στην έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας»,

* του δικαιώματος στην ελευθερία, μέσω διαφορετικών μορφών αυθαίρετης κράτησης, όπως η προαναχωρησιακή κράτηση χωρίς προοπτική απομάκρυνσης και η απαγόρευση εξόδου από τις ΚΕΔ κατά τη διάρκεια των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης,

* του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή και την προστασία των προσωπικών δεδομένων, λόγω της εφαρμογής συστημάτων παρακολούθησης στις δομές χωρίς κατάλληλες εγγυήσεις, και τέλος

* του δικαιώματος στη νομική συνδρομή, λόγω της επιβολής ανεπίτρεπτων προϋποθέσεων αδειοδότησης για την πρόσβαση των δικηγόρων στις ΚΕΔ, σε συνδυασμό με την παράνομη εφαρμογή διαδικασιών συνόρων με εξαιρετικά σύντομες προθεσμίες.