Μέρα με τη μέρα επιδεινώνεται η κατάσταση όσον αφορά στις σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, ενώ βαθαίνει η κρίση στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Γερμανίας. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να επιμένει στην εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης που υπέγραψε με την Τουρκία, υποχρεώνοντας την Ελλάδα να επιστρέφει πρόσφυγες πίσω σε μία χώρα την οποία επισήμως ακόμα χαρακτηρίζει ως «ασφαλή».
Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η παραβίαση των βασικών δικαιωμάτων των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία αλλά και τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά βασανισμού Συρίων από τούρκους στρατιώτες. Σοκαριστικές είναι οι σκηνές σε βίντεο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από διεθνή μέσα και δείχνει Τούρκους στρατιώτες να βασανίζουν, να κακοποιούν και να εξευτελίζουν πρόσφυγες από τη Συρία, που μόλις είχαν διασχίσει τα σύνορα. Αναφορικά με τις απελάσεις Σύριων, η τούρκικη κυβέρνηση ελπίζει στο μέλλον να αυξηθούν, όταν θα έχουν δημιουργηθεί ασφαλείς τρίτες ζώνες στην Συρία. Προς το παρόν αρκείται να διαφημίζει τα όσα έως τώρα έχουν επιτευχτεί: «Από την αρχή της προσφυγικής κρίσης, περίπου 450.000 Σύριοι, συμπεριλαμβανομένων 23.215 που εκδόθηκαν από εμάς [την τουρκική κυβέρνηση] λόγω των εγκλημάτων τους στην Τουρκία, επέστρεψαν στη Συρία», τόνισε πρόσφατα ο Τούρκος Υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού.
Απέλαση Σύριων ανά πάσα στιγμή αν θεωρηθούν ως απειλή
Τόσο η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες όσο και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) σιωπούν για το γεγονός ότι η απέλαση σύριων προσφύγων είναι δυνατόν πλέον βάση νόμου να διαταχθεί ανά πάσα στιγμή μετά από την τροποποίηση των άρθρων 53 και 54 του υπ’αριθμ. 6458/4.4.2013 Νόμου για την Προστασία Αλλοδαπών και Διεθνούς Προστασίας τον Οκτώβριο του 2016. Σύμφωνα με την ως άνω τροποποίηση της νομοθεσίας, η απέλαση αλλοδαπών ακόμη και αιτούντων άσυλο, προσφύγων ή κατόχων προσωρινής προστασίας, όπως οι Σύριοι, οι οποίοι θεωρούνται ότι συνιστούν απειλή για τη δημόσια τάξη, την ασφάλεια και την δημόσια υγεία ή που έχουν αξιολογηθεί ότι σχετίζονται με τρομοκρατικές οργανώσεις είναι εφικτή χωρίς να έχει ανασταλτική ισχύ η κατάθεση του προβλεπόμενου ένδικου μέσου ή βοηθήματος κατά της απέλασης ενώπιον των αρμόδιων αρχών.
Αυθαίρετες διαδικασίες
Λαμβάνοντας υπόψη την παρούσα πολιτική κατάσταση στην Τουρκία και τον αυθαίρετα διευρυμένο τρόπο εφαρμογής του αντιτρομοκρατικού νόμου και της έννοιας της δημόσιας τάξης και εθνικής ασφάλειας, είναι σαφές ότι τα ως άνω άρθρα μπορεί να εφαρμοστούν αυθαίρετα και καταχρηστικά στους πρόσφυγες. Η συμμετοχή σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας ή σε φιλοκουρδικές πορείες ή η καταδίκη ακόμη και για ελάσσονα αδικήματα που σχετίζονται με την προσφυγική τους ιδιότητα, όπως η απόπειρα εξόδου από την χώρα με πλαστά έγγραφα μπορεί να οδηγήσουν στον χαρακτηρισμό των Σύριων προσφύγων ως σχετιζόμενων με τρομοκρατικές οργανώσεις ή επικίνδυνων για τη εθνική ασφάλεια ή δημόσια τάξη ή και στη συνέχεια στη άμεση απέλαση τους στη Συρία. Και αυτό χωρίς να τους δίνεται καμία δυνατότητα να ζητήσουν αποτελεσματική δικαστική προστασία κατά της απέλασης. Η ως άνω τροποποίηση εντάσσεται στο πλαίσιο συρρίκνωσης των δικαιωμάτων υπό το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης και αποδεικνύει ότι δεν ισχύει ούτε εκ του νόμου πλέον η αρχή της «μη επαναπρόωθησης».
Το νομοθετικό πλαίσιο του Κανονισμού του Προσωρινού Καθεστώτος των Σύριων (Υπουργικό διάταγμα 6883/2014) είναι ελλιπές, αφού δεν έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια και μπορεί να τερματιστεί ή ανακληθεί ακόμη και για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων κατόπιν απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου χωρίς να διασφαλίζεται η δυνατότητα των Σύριων προσφύγων να υποβάλουν αίτημα για χορήγηση διεθνούς προστασία. Την ανησυχία του για τα άνω έχει εκφράσει ρητά και ο ειδικός απεσταλμένος του Συμβουλίου της Ευρώπης Τόμας Μποτσέκ σε έκθεση του κατόπιν επιτόπιας έρευνας.
Στοχοποίηση οργανώσεων υποστήριξης προσφύγων
Παράλληλα το τελευταίο διάστημα κάνουν την εμφάνισή τους στον τουρκικό τύπο ολοένα και περισσότερα δημοσιεύματα τα οποία κατακρίνουν τις οργανώσεις υποστήριξης προσφύγων στη χώρα. Συγκεκριμένα, σε πρωτοσέλιδα των φιλοκυβερνητικών εφημερίδων Güneş και Akşam στοχοποιούνται κάποιες από τις σημαντικότερες οργανώσεις όπως η ASAM, βασικός εταίρος υλοποίησης των προγραμμάτων της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία αλλά και τις «Mülteci -Der» και «Refugee Rights Turkey» μέλη του ECRE, ως ύποπτες για υλοποίηση στόχων εναντίον της Τουρκίας, υποκινούμενες από τη Γερμανία. Η στοχοποίηση των οργανώσεων υποστήριξης προσφύγων ουσιαστικά τερματίζει την οποιαδήποτε δυνατότητα παρακολούθησης και υποστήριξης των επιστραφέντων από την Ελλάδα στη Τουρκία προσφύγων και προαναγγέλλει νέες συλλήψεις ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ολοένα περισσότεροι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οδηγούνται πίσω από τα κάγκελα, με τις φυλακές της γείτονας χώρας να έχουν γεμίσει από επικριτές του Ερντογάν. Στις 5 Ιουλίου η Τουρκική Αστυνομία συνέλαβε τη διευθύντρια του γραφείου της Διεθνούς Αμνηστίας στην Τουρκία Ιντίλ Εζέρ μαζί με εννέα ακόμη ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ώρα που παρακολουθούσαν ένα σεμινάριο για την ψηφιακή ασφάλεια και την διαχείριση πληροφοριών σε ξενοδοχείο κοντά στην Κωνσταντινούπολη.
«Η ποινική δίωξη των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τέτοιους ισχυρισμούς αποτελούν μια κατάφωρη παρέμβαση στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και της έκφρασης τα οποία προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα», δήλωσε ο επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου, Νιλς Μουίζνιεκ αναφορικά με αυτές τις συλλήψεις και κάλεσε τις τουρκικές αρχές να απελευθερώσουν άμεσα τους συλληφθέντες. Είχε προηγηθεί στις αρχές Ιουνίου η σύλληψη του προέδρου της Διεθνούς Αμνηστίας στην Τουρκία, γνωστού δικηγόρου υπερασπιστή των δικαιωμάτων των προσφύγων και ιδρυτικό μέλος του Mülteci- Der, Τανέρ Κιλίτς και άλλων 22 δικηγόρων με την κατηγορία της εμπλοκής στο πραξικόπημα. Ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης Τουρμπγέρν Γιάγκλαντ εξέφρασε επίσης τη βαθύτατη ανησυχία του σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις. Η Τουρκία, η οποία προκαλεί ισχυρές ανησυχίες όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, απομακρύνεται «με γιγάντια βήματα» από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δήλωσε την Τρίτη ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, στη διάρκεια ομιλίας του ενώπιον των πρεσβευτών της Ε.Ε. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών στα τέλη Ιουλίου με ανακοίνωση του είχε καταδικάσει την συνεχιζόμενη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία και τόνισε ότι μετά την καταστολή του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία οι δημοκρατικές ελευθερίες και το κράτος δικαίου τελούν υπo ανελέητο διωγμό.
Στο κόκκινο οι σχέσεις Γερμανίας-Τουρκίας
Η γερμανική κυβέρνηση, ο θερμότερος υποστηρικτής της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε-Τουρκίας, έχει έρθει το τελευταίο διάστημα σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση μετά τις παρεμβάσεις του Ερντογάν στα εσωτερικά της Γερμανίας, όταν προέτρεψε τους Τούρκους της Γερμανίας να μην ψηφίσουν στις εκλογές στις 24 Σεπτεμβρίου Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινους, χαρακτηρίζοντας τα τρία κόμματα “εχθρούς της Τουρκίας”. Επίσης, νέα ένταση στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών προκάλεσε η πρόσφατη σύλληψη του τουρκογερμανού αντικαθεστωτικού συγγραφέα Ντόγκαν Ακάνλι στην Ισπανία, έπειτα από ένταλμα σύλληψης της Τουρκίας στην Ιντερπόλ. Μπορεί ο Ακάνλι τελικά να απελευθερώθηκε, όμως η ένταση παραμένει.
Το Βερολίνο τους τελευταίους μήνες έχει αποφασίσει να σκληρύνει τη στάση του απέναντι στην Άγκυρα. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στα τέλη Ιουλίου, ο οποίος μεταξύ άλλων είπε ότι η Τουρκία πλέον συλλαμβάνει αυθαίρετα και δεν εφαρμόζει τα ελάχιστα όρια προξενικής προστασίας. «Όποιος ταξιδεύει εκεί, πρέπει να του είναι σαφές ότι εάν του συμβεί κάτι, δεν πρέπει να περιμένει από κανένα βοήθεια», δήλωσε. Να υπενθυμίσουμε ότι η γερμανική κυβέρνηση εξαιτίας της διένεξης των δύο χωρών αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αποφάσισε να παγώσει τις εν εξελίξει και μελλοντικές αποστολές όπλων προς την Τουρκία. Το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέδωσε πριν ένα μήνα- εν μέσω μάλιστα περιόδου διακοπών- ταξιδιωτική σύσταση προειδοποιώντας για τους κίνδυνους που αντιμετωπίζουν οι Γερμανοί πολίτες στην Τουρκία. Η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα πριν ένα χρόνο και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν φυλακιστεί, ενώ δεκάδες χιλιάδες στρατιωτικοί, αστυνομικοί, πανεπιστημιακοί, και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν τεθεί σε διαθεσιμότητα. Στα όρια του τραγελαφικού είναι επίσης το γεγονός ότι πρόσφατα είχαν συλληφθεί άτομα επειδή φορούσαν μπλουζάκια που ανέγραφαν το σύνθημα «ήρωας» στα αγγλικά, κάτι που για τις αρχές αποτελεί μια ένδειξη υποστήριξης προς τους δράστες του πραξικοπήματος.
Συνεχίζονται οι επιχειρήσεις εκκαθάρισης
Παράλληλα κλιμακώνεται η ένταση μεταξύ Τουρκίας και Κούρδων ενόψει του δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία στο Βόρειο Ιράκ τέλη Σεπτεμβρίου. Αναλυτές θεωρούν επίσης μεγάλη πιθανότητα να εκδηλωθεί μια ανοικτή, σφοδρή σύγκρουση με τον τουρκικό στρατό στη βορειοδυτική Συρία, ενώ ιδιαίτερα ανησυχητικός είναι ο πόλεμος που μαίνεται πλέον σε περιοχές της Τουρκίας όπου κατοικούν Κούρδοι. Οι συλλήψεις και οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι καθημερινό φαινόμενο, ενώ με σφοδρούς βομβαρδισμούς σε κουρδικές περιοχές συνεχίζει η Άγκυρα τις επιχειρήσεις εκκαθάρισης.
