Παρά τις επανειλημμένες υποσχέσεις του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα, ο χώρος φιλοξενίας στο Δερβένι (Alexil) δεν έκλεισε την άνοιξη του 2017 [i]. Αντ’ αυτού, δέχεται τακτικά νέους πρόσφυγες από τα νησιά και αλλού. Είναι ο μοναδικός προσφυγικός καταυλισμός στην ηπειρωτική Ελλάδα που εξακολουθεί να «στεγάζει» πρόσφυγες σε σκηνές. Οι πρόσφυγες που ζουν εκεί -συμπεριλαμβανομένων πολλών οικογενειών – καλούν εκ νέου απεγνωσμένα σε βοήθεια και ζητούν να κλείσει αυτό το απάνθρωπο μέρος.
Στα τέλη Μαΐου του 2016, μετά την εκκένωση της Ειδομένης, οι ελληνικές αρχές δημιούργησαν δεκάδες χώρους υποδοχής έκτακτης ανάγκης σε όλη την Ελλάδα με σκοπό την προσωρινή στέγαση χιλιάδων προσφύγων. Ένας από αυτούς ήταν στο «Alexil», μια πρώην αποθήκη ξύλου που βρίσκεται στο Δερβένι, ένα χωριό έξω από τη Θεσσαλονίκη.
Περίπου το 90% των κατοίκων του καταυλισμού είναι ενήλικοι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο από το Αφγανιστάν, την Ερυθραία, την Αιθιοπία, το Πακιστάν και τη Συρία. Μεταξύ αυτών είναι πολλά ευάλωτα άτομα, όπως θύματα βασανιστηρίων, παιδιά και ηλικιωμένοι. Υπάρχουν 100 σκηνές στο χώρο αυτό. Η αρχική του χωρητικότητα ανερχόταν σε 850 άτομα. Ο αριθμός των προσφύγων μειώθηκε από 399 [ii] τον Ιανουάριο του 2017 σε 181 στις αρχές Αυγούστου. Αλλά πρόσφατα αυξήθηκε και πάλι [iii], παρόλο που ο χώρος αυτός ήταν έτοιμος να κλείσει. Στα μέσα Σεπτεμβρίου, υπήρχαν 210 άτομα, μεταξύ των οποίων δέκα οικογένειες με 18 γυναίκες και 23 παιδιά. Οι οικογένειες συνήθως μένουν στο χώρο αυτό μόνο για λίγες μέρες ή εβδομάδες μέχρι να βρεθεί θέση σε άλλα κέντρα φιλοξενίας ή διαμερίσματα.
Οι πρόσφυγες με τους οποίους μιλήσαμε έχουν μεταφερθεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων στο Δερβένι από τα νησιά, αφού πέρασαν αρκετούς μήνες σε πολύ άσχημες συνθήκες, μέσα στα λεγόμενα hotspot. Άλλοι έφτασαν πρόσφατα από τα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα ή επέστρεψαν από τα Βαλκάνια όπου είχαν εγκλωβιστεί για πολλούς μήνες λόγω των κλειστών συνόρων. Οι πρόσφυγες που ζουν σήμερα σ’ αυτό το μέρος φοβούνται ότι ο αυξανόμενος αριθμός των φιλοξενούμενων ενδέχεται σύντομα να τους προκαλέσει περισσότερα προβλήματα, καθώς οι συνθήκες διαβίωσης είναι ήδη άσχημες και πολλοί υποφέρουν από ψυχολογικά προβλήματα.
Ταυτόχρονα, η υγειονομική υποδομή είναι ήδη ανεπαρκής, παρά τις πρόσφατες προσπάθειες για την αποκατάσταση των σπασμένων τουαλετών και την δημιουργία νέων. Οι πρόσφυγες μάς είπαν ότι τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει ζεστό νερό, ένα πρόβλημα μείζονος σημασίας λόγω του χειμώνα που πλησιάζει.
Αντί να τοποθετήσει τους πρόσφυγες σε κατάλληλη στέγαση σε διαμερίσματα εντός αστικών περιοχών, η κυβέρνηση εξακολουθεί να δαπανά 10.000 ευρώ μηνιαίως μόνο για τη μίσθωση των κτιρίων στο Δερβένι, όπου οι αιτούντες προστασία ζουν περιθωριοποιημένοι και υπό αξιοθρήνητες συνθήκες [iv]. Τον χειμώνα του 2016 το υπουργείο ανακοίνωσε ότι το στρατόπεδο θα κλείσει το Πάσχα του 2017. Σύμφωνα με πληροφορίες, προβλέπεται να κλείσει μέχρι το τέλος του έτους.
«Σαν σκουπίδια»
Ακραίες θερμοκρασίες, ακραίες συνθήκες διαβίωσης, σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας είναι οι πληροφορίες που μας έδωσε ένας πρόσφυγας για να περιγράψουμε το Δερβένι. Ο G.* (55 ετών), ένας πρόσφυγας από το Αφγανιστάν ο οποίος περιμένει να ολοκληρωθεί η οικογενειακή επανένωσή του σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, βρίσκεται στο Δερβένι για περισσότερο από πέντε μήνες. Υποφέρει από ψυχολογικά προβλήματα. Πριν από αυτό, ο μεσήλικας άνδρας είχε ήδη περάσει πολλούς μήνες σε μια μικρή σκηνή στο hotspot της Μόριας στη Λέσβο. «Μας έχουμε πετάξει εδώ σαν σκουπίδια», λέει περιγράφοντας πόσο απελπισμένος και εγκαταλελειμμένος αισθάνεται στο χώρο αυτό.
Όλοι φοβούνται τώρα το επερχόμενο κρύο του χειμώνα. Οι σκηνές οι οποίες βρίσκονται τοποθετημένες μέσα στα κτήρια των πρώην αποθηκών ξύλου δεν μπορούν να προστατεύσουν τους πρόσφυγες από τις σκληρές καιρικές συνθήκες. «Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού οι θερμοκρασίες έφτασαν πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου στις σκηνές. Εάν ένα άτομο ήταν άρρωστο, όλοι οι άλλοι αρρώσταιναν. Δημιούργησαν το καλύτερο κλίμα για τις επιδημίες. Πώς θα επιβιώσουμε τώρα το χειμώνα;», λέει ο L.* (28 ετών), ένας ευάλωτος αιτών άσυλο από την Αιθιοπία.
Ανεπαρκής ιατρική φροντίδα
Ένας σημαντικός αριθμός των ανθρώπων που ζουν στο χώρο αυτό είναι αιτούντες άσυλο ή ακόμη και άτομα που έχουν ήδη λάβει καθεστώς προστασίας. Μεταξύ αυτών και ευάλωτα άτομα. Ο L. από την Αιθιοπία, για παράδειγμα, πάσχει από προβλήματα υγείας. «Ήρθαμε εδώ γιατί μας εντόπισαν ως ευάλωτους στο νησί. Οι αρχές μάς κατέγραψαν στο νησί και στη συνέχεια μας μετέφεραν εδώ πριν γίνει η συνέντευξη ασύλου. Άρθηκε ο γεωγραφικός περιορισμός που μας ανάγκαζε να μείνουμε στο νησί, προκειμένου να μας στείλουν πιο γρήγορα σε ένα καλύτερο μέρος. Εξακολουθώ να περιμένω την συνέντευξή μου σήμερα, μετά από τέσσερις μήνες εδώ. Άλλοι που δεν ήταν ευάλωτοι και είχαν ήδη δώσει συνεντεύξεις στο νησί αναγνωρίστηκαν ήδη. Νομίζω ότι είναι σπατάλη χρόνου και ο χρόνος για εμένα είναι σημαντικός », λέει. Μοιάζει να έχει κατάθλιψη και να έχει χάσει την ελπίδα του. «Τα άρρωστα και τραυματισμένα άτομα δεν περιθάλπονται επαρκώς και δεν λαμβάνουν πάντα τα απαιτούμενα φάρμακα. Έχουμε επίσης προβλήματα επειδή το ασθενοφόρο δεν έρχεται πάντα όταν το καλούμε και δεν έχουμε μεταφραστές να έρχονται μαζί μας στο νοσοκομείο. Έτσι καταλήγουμε με ένα παυσίπονο τις περισσότερες φορές», λέει.
Ο Ελληνικός Στρατός έχει αναλάβει τον γενικό συντονισμό στον χώρο, ενώ τις υπηρεσίες διαχείρισης έχει ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM). Οι υγειονομικές υπηρεσίες έχουν περιοριστεί σε όλη την Ελλάδα από την 1η Αυγούστου 2017, όταν είχε προγραμματιστεί να αναλάβει η κρατική υπηρεσία του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ). Ένα χάσμα προέκυψε, μεταξύ άλλων, λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το ΚΕΕΛΠΝΟ στην πρόσληψη επαρκούς αριθμού γιατρών. [Vi] Στο Δερβένι οι πρόσφυγες αναφέρουν ότι στερούνται κυρίως υποστήριξης για θέματα ψυχικής υγείας. Ήδη στα τέλη Ιουλίου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) σταμάτησαν τις δραστηριότητές τους στη Βόρεια Ελλάδα, καθώς το ΚΕΕΛΠΝΟ έπρεπε να αντικαταστήσει τις υπηρεσίες τους, μεταξύ άλλων. Αυτό το γεγονός άφησε επίσης δεκάδες θύματα βασανιστηρίων που ζουν στην περιοχή χωρίς επαρκή ιατρική στήριξη. «Περνάμε όλη τη μέρα μέσα στη σιωπή, συνυπάρχοντας ο ένας δίπλα στον άλλο και κοιτάζοντας τα τηλέφωνά μας. Στην Ελλάδα μάθαμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο. Δεν ξέρουμε τι θα συμβεί στη συνέχεια. Εδώ αισθανόμαστε ότι είμαστε χωρίς μέλλον», λέει ο νεαρός άνδρας από την Αιθιοπία.
Περιθωριοποιημένοι και χωρίς ασφάλεια
Όλοι οι πρόσφυγες με τους οποίους μιλήσαμε για την κατάσταση στο Δερβένι περιγράφουν έντονα αισθήματα απελπισίας. Περισσότεροι από τους μισούς επισκέφθηκαν ψυχολόγο τουλάχιστον μία φορά το τελευταίο έτος ενώ βρίσκονταν στην Ελλάδα και έχουν διαγνωστεί με κατάθλιψη ή και άλλα ψυχολογικά προβλήματα. Αναφέρουν ότι οι συνθήκες διαβίωσης μαζί με την περιθωριοποίησή τους και το άγνωστο μέλλον επηρεάζουν την ψυχική τους υγεία. Καθώς στερούνται δραστηριοτήτων και βρίσκονται μακριά από την τοπική κοινωνία, η ψυχική τους υγεία επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα. «Τι πρέπει να κάνω εδώ; Να κοιτάω τον τοίχο;», ρωτάει ο Ε.*, άνδρας πρόσφυγας από το Ιράκ. «Πρέπει να έχουμε την ευκαιρία να ενσωματωθούμε και να ζούμε με τους ντόπιους. Αλλά δεν είμαστε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Παίρνω 90 ευρώ οικονομική βοήθεια το μήνα και το εισιτήριο για την πόλη είναι 2 ευρώ πήγαινε-έλα», τονίζει. Εν τω μεταξύ, οι κάτοικοι των καταυλισμών στερούνται επίσης ιδιωτικότητας και ασφάλειας, καθώς δεν μπορούν να κλείσουν τις σκηνές τους. «Η σκηνή μας έχει φερμουάρ και αυτό δεν λειτουργεί. Δεν γνωρίζουμε τους άλλους ανθρώπους που μένουν εδώ. Αν είναι καλοί ή αν υπάρχουν και κάποιοι κακοί ανάμεσά τους. Έτσι δεν υπάρχει ασφάλεια. Ούτε για εμάς και ούτε για τα προσωπικά μας αντικείμενα. Υπάρχουν τραυματίες από τον πόλεμο, μερικοί έχουν χάσει τα λογικά τους», λέει ο L.* (28 ετών).
Ο F.* (16) από το Αφγανιστάν είναι ανήλικος ασυνόδευτος. Μετά από τέσσερις μήνες προστατευτικής κράτησης, μεταφέρθηκε από τις ελληνικές αρχές στο Δερβένι. Μας λέει: «Είμαι εδώ περισσότερο από τέσσερις μήνες. Πάντα κοιμάμαι. Δεν πήγα στο σχολείο από τότε που ήρθα στην Ελλάδα πριν από ένα χρόνο. Το ίδιο το Δερβένι είναι το πρόβλημα. Το γεγονός ότι μένω σε μια σκηνή».
Πρόσφατη μελέτη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες κατέγραψε αύξηση της χρήσης ναρκωτικών στον χώρο.[Vii] Άλλες οργανώσεις που επισκέφτηκαν το χώρο μιλούν για αυξημένη κατάχρηση αλκοόλ.«Ξέρετε, για μερικούς ανθρώπους που αναγκάζονται να ζουν εδώ τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ φαίνεται να είναι ένας τρόπος να ξεφύγουν από τη σκληρή πραγματικότητα και από μια ζωή χωρίς προοπτικές», λέει ο G. από το Αφγανιστάν.
«Σαν φυλακισμένοι»
Ο Α.*, ένας αναγνωρισμένος πρόσφυγας από την Ανατολική Αφρική που θέλει να κρατήσει την ανωνυμία του, είναι απελπισμένος και θυμωμένος: «Έχω λάβει καθεστώς ασύλου. Θέλω να φέρω την οικογένειά μου, αλλά πώς θα επιβιώσει στην Ελλάδα; Τώρα είμαι εδώ, στο Δερβένι, και η οικογένεια μου στη χώρα μου. Δεν υπάρχει διαφορά μετά την παροχή καθεστώτος ασύλου όσον αφορά στις συνθήκες διαβίωσής μας. Είμαστε σαν φυλακισμένοι. Πριν από μερικούς μήνες έμενα στο hotspot της Μόριας και τώρα μένω εδώ για περισσότερο από τρεις μήνες. Όταν φύγαμε από την Μόρια, μας είπαν ότι θα μας φέρουν σε ένα καλύτερο μέρος …».
Καλύτερες συνθήκες για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες στην Ελλάδα μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν. Θεωρητικά έχουν ισότιμη πρόσβαση στα κοινωνικά δικαιώματα όπως οι Έλληνες πολίτες και, συνεπώς, πρέπει να φροντίσουν για τη στέγαση και το φαγητό τους ή να απευθυνθούν σε ένα από τους λίγους ξενώνες που υπάρχουν για τους άστεγους. Υπάρχουν επίσης πολλά εμπόδια για την εξεύρεση εργασίας σε μια χώρα που είναι πάνω από επτά χρόνια σε βαθιά οικονομική κρίση, όταν μάλιστα δεν μιλούν την ελληνική γλώσσα. Επιπλέον, δεν υπάρχει ταχύς σύστημα οικογενειακής επανένωσης με τους στενούς συγγενείς τους που βρίσκονται ακόμα στις περιοχές κρίσης και δεν υπάρχει το κατάλληλο περιβάλλον για την αντιμετώπιση και θεραπεία πιθανού τραύματος, εξαιτίας της έλλειψης εμπειρογνωμόνων στον τομέα αυτό στη Βόρεια Ελλάδα.
Συνεχείς διαμαρτυρίες χωρίς αποτέλεσμα
Οι πρόσφυγες διαμαρτύρονται για τις συνθήκες που επικρατούν στο Δερβένι από την έναρξή λειτουργίας του ως χώρο φιλοξενίας τον Μάιο του 2017[viii] αλλά μας είπαν ότι είναι κουρασμένοι και έχουν χάσει την ελπίδα τους, καθώς ακόμα βρίσκονται εκεί και αυτός ο χώρος ακόμα υπάρχει. Στις 13 Ιουλίου 2017, πρόσφυγες από την Ερυθραία που έχουν λάβει καθεστώς διεθνούς προστασίας και μεταφέρθηκαν από τα νησιά του Αιγαίου στο Δερβένι, είχαν απευθύνει έκκληση προς την κοινωνία των πολιτών με ανοιχτή επιστολή[ix] διαμαρτυρόμενοι για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης στο χώρο αυτό.
Στην επιστολή τους έγραφαν μεταξύ άλλων: «Ποιο είναι το μέλλον μας; Μέχρι τώρα είμαστε σε παράλυση, σαν τυφλοί, μπλοκαρισμένοι και σε άθλια ψυχολογική κατάσταση».
Μετά την επίσκεψή μας στη Βόρεια Ελλάδα, λάβαμε μια άλλη επιστολή από έναν από τους πρόσφυγες με τους οποίους είχαμε μιλήσει, με το αίτημα να τη δημοσιεύσουμε. «Έρχομαι από μια χώρα του τρίτου κόσμου και ακόμη και για μένα όταν ήρθα εδώ εξεπλάγη. Είναι πολύ χειρότερα από ό, τι περίμενα. Σίγουρα οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ξέρουν ότι αυτό το μέρος εξακολουθεί να υπάρχει. Σας παρακαλώ να διαδώσετε το μήνυμα και να δείξετε αλληλεγγύη για να κλείσει για πάντα αυτό το μέρος », γράφει.
* Όλα τα ονόματα των ατόμων έχουν αλλάξει κατόπιν αιτήματος των ιδίων
[i] Ο Μουζάλας ανακοίνωσε το κλείσιμο του χώρου αυτού πρώτα μέχρι το τέλος του 2016 και στη συνέχεια πάλι τον Μάιο του 2017. Δείτε:
http://e-koufalia.gr/θεσσαλονίκη-κλείνουν-τα-περισσότερα/ και
http://voria.gr/article/pia-kentra-prosfigon-stin-k-makedonia-klinoun-i-anavathmizonte
[ii] Δείτε: http://astraparis.gr/allazei-o-xartis-ton-hot-spot-stin-ellada/
[iii] Δείτε: https://data2.unhcr.org/en/documents/download/58630
[iv] Δείτε: http://www.eleftherostypos.gr/ellada/92532-apokalupsi-skandalodes-parti-1-dis-euro-sto-prosfugiko-me-tin-upografi-syriza/
[v] Δείτε: https://makthes.gr/σε-σπίτια-αλληλεγγύης-οι-πρόσφυγε/
[vi] Οργανώσεις που παρέχουν υπηρεσίες στο Δερβένι (Alexil) στα μέσα Σεπτεμβρίου 2017 σύμφωνα με πληροφορίες της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες: IOM, WAHA, UNHCR, CARITAS, Terre des Hommes, Χαμόγελο του Παιδιού and FIRDAEUS.
[vii] Δείτε: https://data2.unhcr.org/en/documents/download/59036
[viii] Μαϊος 2016: Διαμαρτυρία για τις συνθήκες διαβίωσης στο Δερβένι
Σεπτέμβριος 2016: Διαμαρτυρία 150 προσφύγων στο Δερβένι
Απρίλιος 2017: Πρόσφυγες που μεταφέρθηκαν από το κέντρο φιλοξενίας στα Βασιλικά όταν έκλεισε, αρνήθηκαν να παραμείνουν στο Δερβένι. 70 πρόσφυγες ήταν ήδη εκεί.
Δείτε: http://voria.gr/article/prosfiges-arnithikan-na-paraminoun-sto-kentro-sto-derveni
Συγκέντρωση διαμαρτυρίας στις 28.8.2017. Δείτε: http://www.iefimerida.gr/news/358589/sygkentrosi-diamartyrias-prosfygon-sto-derveni-thessalonikis
[ix] Διαβάστε το γράμμα εδώ (13.07.2017) : https://medium.com/@AreYouSyrious/ays-daily-digest-13-07-2017-italian-government-proposal-that-could-put-thousands-of-lives-at-risk-379a0b5a132e
