Απουσία λογοδοσίας στις επιχειρήσεις του Λιμενικού
Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διαχείριση των θαλάσσιων συνόρων
Την τελευταία τριετία, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει καταδικάσει την Ελλάδα για παραβίαση του ανθρώπινου δικαιώματος στη ζωή σε τέσσερις επιχειρήσεις διαχείρισης συνόρων του Λιμενικού Σώματος: Safi κατά Ελλάδας (Φαρμακονήσι, 2014), Alkhatib κατά Ελλάδας (Ψέριμος, 2014), Almukhlas κατά Ελλάδας (Σύμη, 2015) και F.M. κατά Ελλάδας (Αγαθονήσι, 2018).
Οι υποθέσεις, οι οποίες υποστηρίχθηκαν από την Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και την PRO ASYL και των οποίων η εκτέλεση παρακολουθείται από την Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, έχουν σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά. Αφορούν περιστατικά άφιξης μη αξιόπλοων σκαφών που μετέφεραν νεοεισερχόμενους/ες πρόσφυγες/προσφύγισσες, επιχειρήσεις του Λιμενικού που δεν μερίμνησαν για την προστασία ανθρώπινων ζωών και κατέληξαν σε θανάτους από πνιγμό (Safi, F.M.) ή από πυροβολισμούς (Alkhatib, Almukhlas), και αναποτελεσματική διερεύνηση των περιστατικών από την ποινική δικαιοσύνη.
Στην τελευταία έκθεσή μας προς την Επιτροπή Υπουργών, επισημαίνουμε ότι οι παραβιάσεις του ανθρώπινου δικαιώματος στη ζωή που εντόπισε το Δικαστήριο του Στρασβούργου στις υποθέσεις αυτές οφείλονται σε σύνθετα, συστημικά ζητήματα που εξακολουθούν να παρατηρούνται μέχρι σήμερα, από το ναυάγιο της Πύλου του 2023 μέχρι και πιο πρόσφατα περιστατικά. Τα κενά αυτά αφορούν κυρίως:
- Ελλείψεις στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης:
- Πλημμέλειες στις επικοινωνίες του Ενιαίου Κέντρου Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ), όπως η έλλειψη διερμηνείας για τη διευκόλυνση επαφών σε ξένες γλώσσες ή οι μη καταγεγραμμένες επικοινωνίες του ΕΚΣΕΔ με σκάφη
- Ασαφής χαρακτηρισμός των φάσεων κινδύνου και καθυστερήσεις στην εκκίνηση των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης
- Έρευνα και διάσωση από σκάφη του Λιμενικού χωρίς κατάλληλο εξοπλισμό
- Έλλειψη ψηφιακής καταγραφής των πορειών των σκαφών του Λιμενικού
- Διακινδύνευση της ζωής με «εξαιρετικά επικίνδυνες» πρακτικές, πολλές εκ των οποίων στο πλαίσιο της συστηματικής πρακτικής των παράνομων επαναπροωθήσεων που έχει επίσης υπογραμμιστεί από το Δικαστήριο του Στρασβούργου:
- Αυθαίρετη οπλοχρησία σε επιχειρήσεις διαχείρισης συνόρων
- Εγκατάλειψη ανθρώπων σε ακυβέρνητες φουσκωτές σχεδίες στη θάλασσα
- Καταστροφή της μηχανής των σκαφών ή κατάσχεση καυσίμων
- Ρυμούλκηση των σκαφών με σκοινί
- Δημιουργία κυματισμών και ελιγμοί που οδηγούν σε σύγκρουση με σκάφη
- Αναποτελεσματική ποινική διερεύνηση περιστατικών από την Εισαγγελία Ναυτοδικείου:
- Έλλειψη ανεξαρτησίας των ανακριτικών υπαλλήλων, με την προανάκριση σε περιστατικά με εμπλοκή του Λιμενικού να διενεργείται από λιμενικούς υπαλλήλους
- Ελλιπής εξέταση μαρτύρων και παράλειψη εξέτασης υπόπτων
- Χρόνιες ελλείψεις και καθυστερήσεις σε αυτοψίες, πραγματογνωμοσύνη και ιατροδικαστικές εκθέσεις
- Απουσία ή εξαφάνιση ψηφιακών αποδείξεων
- Διακηρύξεις περί μη ύπαρξης παράνομων πρακτικών
