Ιδιαίτερα κρίσιμη είναι η κατάσταση στη Λέσβο μετά την βία που ξέσπασε μέσα στο Hot Spot της Μόριας στις 25 Μαΐου και οδήγησε στην μαζική έξοδο από το χώρο σχεδόν όλων των Κούρδων προσφύγων. Οι άθλιες συνθήκες μέσα στη Μόρια, το αίσθημα εγκλωβισμού και αβεβαιότητας, η έλλειψη ασφάλειας και το γεγονός ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο για την άμεση αποσυμφόρηση της δομής αυτής, δημιουργούν μία πρωτοφανή εκρηκτική κατάσταση στο νησί. Τα αποτελέσματα της τοξικής ‘συμφωνίας’ ΕΕ – Τουρκίας για το προσφυγικό γίνονται εμφανή για μία ακόμη φορά.
Οικογένειες φεύγουν από την Μόρια αναζητώντας καταφύγιο
Την Παρασκευή 25 Μαΐου 2018 αρχικώς περίπου 70 Κούρδοι πρόσφυγες – κυρίως οικογένειες από τη Συρία και το Ιράκ – εγκατέλειψαν την Μόρια καταγγέλλοντας συνεχιζόμενα περιστατικά βίας εις βάρος τους από ομάδα προσφύγων που διαμένουν στη Μόρια και προσπάθησαν να βρουν καταφύγιο σε πάρκο της πόλης της Μυτιλήνης. Αστυνομικές δυνάμεις κινητοποιήθηκαν προκειμένου να τους απομακρύνουν από το πάρκο και να τους επιστρέψουν στην Μόρια, αλλά κατόπιν των καταγγελιών των προσφύγων και του φόβου που εξέφρασαν να επιστρέψουν πίσω στη Μόρια, οι πρόσφυγες μεταφέρθηκαν με αστυνομικά οχήματα στην ανοιχτή δομή φιλοξενίας του πρώην ΠΙΚΠΑ Λέσβου.
Το επόμενο πρωί άλλα 900 περίπου άτομα κουρδικής καταγωγής εγκατέλειψαν την Μόρια περπατώντας προς την πόλη της Μυτιλήνης. Την ίδια μέρα αποφασίστηκε η προσωρινή μεταφορά 250 στον καταυλισμό για τους νεο-αφιχθέντες στην Σκάλα Συκαμιάς (Stage two) και 370 ατόμων σε χώρο της μη κυβερνητικής οργάνωσης “Human for humanity” στην περιοχή της Λάρσου, ενώ 350 μεταφέρθηκαν στο πρώην ΠΙΚΠΑ. Σταδιακά γίνονται προσπάθειες μεταφοράς μέρους των φιλοξενούμενων στην δομή του Καράτεπέ και στην ενδοχώρα, ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν είναι εφικτό λόγω του γεωγραφικού περιορισμού που τους έχει επιβληθεί.
Επίσης, σύμφωνα με αναφορές , 1.500 πρόσφυγες διαφόρων εθνικοτήτων που έχουν λάβει άρση γεωγραφικού περιορισμού παραμένουν εγκλωβισμένοι στη Λέσβο, διότι δεν υπάρχει χώρος στις δομές της ενδοχώρας.
Μαρτυρίες προσφύγων
Την Κυριακή περίπου 200 Κούρδοι πρόσφυγες επέστρεψαν στην Μόρια, ωστόσο οι πρόσφυγες που εγκατέλειψαν την Μόρια στην πλειοψηφία τους αρνούνται να επιστρέψουν εκφράζοντας έντονους φόβους για την ασφάλεια τους. Αναφέρουν πρωτοφανείς καταστάσεις βίας και απειλές για τη ζωή τους και φοβούνται ότι θα βιώσουν παρόμοιες καταστάσεις και κανείς δεν θα τους προστατεύσει.
Η Αλαλ*[1] Κούρδισα πρόσφυγας από την Συρία που τραυματίστηκε στο κεφάλι κατά την διάρκεια των επεισοδίων μας είπε: : «Ήμασταν στην σκηνή και μαγειρεύαμε. Όταν ακούσαμε φωνές βγήκαμε έξω να δούμε τι συμβαίνει, δεν πρόλαβα να καταλάβω τι έγινε κι ενώ προσπάθησα να τραβήξω ένα νεαρό που τον χτυπούσαν, με χτύπησαν με ένα μεταλλικό σωλήνα στο κεφάλι. …Και άκουσα τα παιδιά μου να φωνάζουν ‘η μαμά θα πεθάνει!».
Ο Ντεζά* από το Αφρίν μας είπε: «…Είχαν μαχαίρια και μεταλλικές βέργες. Καλύψαμε τους τραυματίες με κουβέρτες για να πιστέψουν ότι ήταν νεκροί και να σταματήσουν να τους χτυπάνε». Ένας άλλος πρόσφυγας, o Ακάμ* μας περιέγραψε: «Δεν ήξερα τι να κάνω, άρχισα να κρύβομαι πίσω από τις σκηνές κάνοντας τον νεκρό. Τους είδα να λεηλατούν τις σκηνές μας και τα πράγματα μας».
Οι πρόσφυγες με τους οποίους μιλήσαμε αναφέρουν επίσης ότι οι αρχές δεν παρενέβησαν για να σταματήσουν τη βία. «H αστυνομία δεν έκανε τίποτα. Απλά παρακολουθούσε. Μερικές φορές τους είδαμε να στέκονται κάπου εκεί δίπλα ενώ δεχόμασταν τις επιθέσεις», αναφέρει ο Ροχάτ* Κούρδος από τη Συρία. Ο ίδιος επίσης επισημαίνει ότι οι ίδιες οι συνθήκες μέσα στη Μόρια οδηγούν καθημερινά σε εντάσεις. «Πολλά από τα βίαια περιστατικά συμβαίνουν κατά την διανομή του φαγητού. Σκεφτείτε ότι καθημερινά πρέπει να περιμένουμε 4-5 ώρες στην ουρά για φαγητό. Μερικοί πηγαίνουν στην ουρά από τις 4 το πρωί για να διασφαλίσουν μια θέση στην ουρά για πρωινό που μοιράζεται στις 8-9 το πρωί… Κάποιοι κοιμούνται εκεί για να πάρουν φαγητό. Τα παιδιά και οι γυναίκες δεν μπορούν να πάνε μόνες τους στις τουαλέτες, είναι πολύ επικίνδυνα».
Σύμφωνα με την Έφη Λατσούδη, κοινωνική επιστήμονα στην «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA): «Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η εμμονή των Ευρωπαϊκών και Ελληνικών αρχών για την άτεγκτη εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας έχει τοξικά αποτελέσματα στις ζωές και την ασφάλεια ευάλωτων προσφύγων. Η βία σε έναν καταυλισμό με σχεδόν 7.000 πρόσφυγες και σε αυτές τις άθλιες συνθήκες είναι κάτι αναμενόμενο. Η Μόρια όπως εμφανίζεται μέσα από τις αφηγήσεις για τα βίαια επεισόδια είναι πλέον σαν μια ζούγκλα, όπου κυριαρχεί το δίκιο του ισχυρού και ο φόβος. Οι αρχές αντιμετωπίζουν την κατάσταση σαν να είναι ένα πρόβλημα μεταξύ εθνικών ή θρησκευτικών ομάδων που πρέπει να τα βρουν από μόνοι τους. Σαν να έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Δεν αναφέρονται στο γεγονός ότι αναγκάζονται να παραμείνουν στο Hot Spot σε πολύ άσχημες συνθήκες, δεν μπορούν να ταξιδέψουν στην ενδοχώρα καθώς περιμένουν μήνες ή και χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία ασύλου τους». Επισημαίνει δε ότι στη Λέσβο η κατάσταση είναι εξαιρετικά σοβαρή και ότι πρέπει να διαφυλαχθούν οι ισορροπίες ειδικότερα μετά τις οργανωμένες επιθέσεις ενάντια σε πρόσφυγες στη πλατεία Σαπφούς στις 22 και 23 Απριλίου.
Ανησυχίες για την φερόμενη άρνηση παροχής συνθηκών υποδοχής
Ανησυχητική είναι και η αναφερόμενη θέση των αρχών ότι οι πρόσφυγες που εγκατέλειψαν την Μόρια και δεν επιστρέφουν, δεν θα δικαιούνται συνθήκες υποδοχής, στέγασης και τροφής, διότι έφυγαν από την κρατική δομή με την θέληση τους.
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι μέχρι σήμερα οι αρχές δεν έχουν αναλάβει καμία πρωτοβουλία για την σίτιση και την φροντίδα των Κούρδων προσφύγων που έφυγαν από τη Μόρια με αποτέλεσμα τις ανάγκες σίτισης τους να προσπαθούν να καλύψουν εξ ολοκλήρου εθελοντές και οι δομές που τους φιλοξενούν προσωρινά. Προβλήματα φαίνεται να προκύπτουν και στην διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου όσων είχαν προγραμματισμένες συνεντεύξεις ασύλου τις επόμενες ημέρες των επεισοδίων και δεν μπορούσαν να παραστούν λόγω της επισφαλούς κατάστασης. Μέχρι σήμερα δεν έχει ανακοινωθεί κάποιο άμεσο σχέδιο αποσυμφόρησης του Hot Spot, ούτε καν για τις ευάλωτες ομάδες.
Η «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» επισημαίνει την υποχρέωση των ελληνικών αρχών για παροχή υλικών συνθηκών υποδοχής στους αιτούντες διεθνή προστασία όπως προβλέπεται από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία και δη για την εξασφάλιση αξιοπρεπών και ασφαλών συνθηκών διαβίωσης και ιδιαίτερα για την προστασία της σωματικής τους ακεραιότητας σε χώρους που βρίσκονται κάτω από την ευθύνη των ελληνικών αρχών.
Η έκτακτη διαφυγή της εν λόγω ομάδας προσφύγων από τον καταυλισμό της Μόριας, συνεπεία των ανωτέρω επεισοδίων, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως υπαίτια εγκατάλειψη χώρου φιλοξενίας με την έννοια του Νόμου και δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή για την μη παροχή των οφειλόμενων υλικών συνθηκών υποδοχής σε αυτούς.
Η έρευνα της «Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο» έχει καταδείξει ότι οι συνθήκες στην Μόρια, όπως και τα άλλα Hot Spots, συνιστούν ταπεινωτικές συνθήκες για τους αιτούντες άσυλο. Ο υπερπληθυσμός, η έλλειψη κατάλληλων συνθηκών υγιεινής, και ασφάλειας, η έλλειψη αποτελεσματικού συστήματος εντοπισμού και παραπομπής ευάλωτων, ο χρόνος αναμονής για την καταγραφή και επεξεργασία αιτημάτων ασύλου, έχουν πυροδοτήσει ένα γενικευμένο κλίμα ανασφάλειας και απόγνωσης που δυναμιτίζει τη συμβίωση μεταξύ των προσφύγων αλλά και την κοινωνική συνοχή και ευημερία των τοπικών κοινοτήτων.
[1] Τα ονόματα των προσφύγων που έδωσαν συνέντευξη έχουν αλλαχθεί για προστασία των προσωπικών δεδομένων
