Καθώς προχωράμε προς την εορταστική περίοδο, εκτιμάται ότι 570 ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες που έφτασαν στην Ελλάδα αναζητώντας ασφάλεια, βρίσκονται άστεγα και εκτεθειμένα στο κρύο και την αβεβαιότητα τόσο στην Αθήνα όσο και σε άλλες μεγάλες πόλεις της ηπειρωτικής χώρας. Πολλά παιδιά ακόμη ζουν σε δύσκολες συνθήκες και συνθήκες ανασφάλειας σε ένα από τα hotspot στα νησιά ενώ κάποια κρατούνται – συχνά μεταξύ ενηλίκων – σε αστυνομικά κρατητήρια ή σε κέντρα κράτησης έως ότου βρεθεί θέση σε ένα ξενώνα φιλοξενίας ανηλίκων.
Μακροχρόνιες είναι οι προκλήσεις για την προστασία αυτών των ευάλωτων παιδιών στην Ελλάδα – πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από την προσφυγική κρίση: ο ανεπαρκής αριθμός θέσεων σε ξενώνες, η απουσία συστήματος επιτροπείας και η προβληματική διαδικασία προσδιορισμού της ανηλικότητας είναι μόνο λίγα από τα βασικά κενά στην προστασία τους.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία [1] στα τέλη Νοεμβρίου του 2018, έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα συνολικά 3.786 ασυνόδευτα ανήλικα ή παιδιά χωρισμένα από την οικογένειας τους. Από αυτά, μόνο τα 2.038 βρίσκονται σε μακρόχρονης ή προσωρινής διαμονής καταλύματα, συμπεριλαμβανομένων των 657 ασυνόδευτων παιδιών που διαμένουν στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κ.Υ.Τ) στα νησιά του Αιγαίου ή τον Έβρο και 72 παιδιών που βρίσκονται σε προστατευτική φύλαξη. Επιπλέον, 570 παιδιά αναφέρονται ως άστεγα και 292 παιδιά διαμένουν σε ανεπίσημα καταλύματα. Στην πραγματικότητα ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών εξακολουθεί να παραμένει αδιευκρίνιστος καθώς πολλά από τα παιδιά ενδέχεται να μην έχουν καταγραφεί από τις Αρχές ή να μην έχουν πρόσβαση σε αυτές.
Η έκθεση τόσο πολλών παιδιών σε έλλειψη στέγασης, σε προστατευτική φύλαξη ή σε άθλιες συνθήκες μέσα στα hotspot (Κ.Υ.Τ) που συχνά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης ή και κακοποίησης, συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με τον ανεπαρκή αριθμό θέσεων σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας. Ο σημερινός αριθμός των θέσεων σε δομές για τα ανήλικα ανέρχεται σε 1.213. Παρά την αύξηση τους από την περσινή χρονιά, ο αριθμός τους είναι εξαιρετικά ανεπαρκής για τις υφιστάμενες ανάγκες και οι εν λόγω δομές κινδυνεύουν συχνά με αναστολή [2] της λειτουργίας τους λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Ο πρόσφατος νόμος 4554/2018 προβλέπει ένα σύστημα [3] επιτροπείας που θα μπορούσε να παρέχει αποτελεσματικότερη υποστήριξη στα ασυνόδευτα ή παιδιά χωρισμένα από τις οικογένειές τους ωστόσο, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί.
Η «Υποστήριξη προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA) και η PRO ASYL παρακολουθούν και υποστηρίζουν τόσο νομικά όσο και κοινωνικά παιδιά ασυνόδευτα ή χωρισμένα από τις οικογένειές τους στα νησιά και την ενδοχώρα εδώ και πολλά χρόνια. Η Ελένη Βεληβασάκη, δικηγόρος της «Υποστήριξης», η οποία εκπροσωπεί τα ασυνόδευτα παιδιά ενώπιον των Ελληνικών αρχών και των διεθνών φορέων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δήλωσε τα εξής: «Εδώ και χρόνια οι αρχές στην Ελλάδα αποτυγχάνουν να αυξήσουν επαρκώς τους χώρους διαμονής και να δημιουργήσουν ένα αποτελεσματικό σύστημα προστασίας. Το αποτέλεσμα είναι να βλέπουμε πάρα πολλά ασυνόδευτα παιδιά να ζουν στους δρόμους ή να βρίσκονται σε «προστατευτική κράτηση», μια μορφή κράτησης που δεν δικαιολογείται από το διεθνές δίκαιο και παραβιάζει το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια των παιδιών ».
Οι ιστορίες που παρουσιάζονται εδώ, αποσκοπούν στο να αναδείξουν τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν εκατοντάδες ασυνόδευτα αγόρια που βρέθηκαν να ζουν άστεγα ή σε άτυπους χώρους στέγασης ως αποτέλεσμα των μόνιμων σοβαρών κενών στο σύστημα προστασίας αυτής της ευάλωτης ομάδας. Ελλείψει μακροχρόνιας στέγασης, η μόνη εναλλακτική δυνατότητα είναι η θέση τους σε προστατευτική φύλαξη ώστε να αποφύγουν να ζήσουν άστεγα.
Ο Άριο [4]* είναι ένα 15χρονο ασυνόδευτο αγόρι που προσπαθεί απεγνωσμένα να επανενωθεί με τη μητέρα του που βρίσκεται στη Γερμανία. Έχουν βιώσει έναν έντονο και τραυματικό χωρισμό από τότε που ο Άριο ήταν αρκετά μικρός. Πριν αναζητήσει ασφάλεια στην Ελλάδα, το αγόρι μεγάλωσε στο Αφγανιστάν και στη συνέχεια στο Ιράν και έχει υποστεί πολλές μορφές κακοποίησης. Δεν μπόρεσε ποτέ να πάει στο σχολείο. Με την άφιξή του στην Ελλάδα, αυτό το νεαρό και ευάλωτο αγόρι βρέθηκε άστεγο στην Αθήνα. Η «Υποστήριξη» τον βοήθησε να βρει ζεστά ρούχα και τρόφιμα και ενημέρωσε τις ελληνικές αρχές για το αίτημά του για άσυλο και την ανάγκη του για στέγαση. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κανένα νεότερο σχετικά με την αίτημά του για στέγαση. Αυτό σημαίνει ότι το αγόρι αυτό το χειμώνα θα συνεχίσει να ζει άστεγο και εκτεθειμένο σε κάθε είδους κίνδυνο για τη σωματική και την ψυχική υγεία του.
Ο Αζάτ* είναι ένα 17χρονο αγόρι από το Αφγανιστάν που βρέθηκε άστεγο στην Αθήνα. Στα δύο χρόνια από τότε που ήρθε στην Ελλάδα, ο Αζάτ έχει ζήσει τις άθλιες συνθήκες του κέντρου προσφύγων (ΚΥΤ) σε νησί και έχει εκτεθεί σε ρίσκα για την ασφαλειά του όπως βίαιες συμπλοκές και τον κίνδυνο σεξουαλική κακοποίησης. Βίωσε επίσης την κράτηση και τώρα είναι άστεγος στους δρόμους της Αθήνας.
Η οικογένεια του αγοριού έφυγε από το Αφγανιστάν και βρήκε καταφύγιο στο Ιράν λίγο μετά τη γέννησή του. Το παιδί έφυγε από το Ιράν για να αποφύγει την στρατολόγηση και έφθασε σε ένα από τα ελληνικά νησιά λίγους μήνες αφότου τέθηκε σε ισχύ η «συμφωνία» ΕΕ-Τουρκίας.
Ένα από τα αδέλφια του Aζάτ είναι στη Γερμανία, αλλά η αίτηση οικογενειακής επανένωσης του αγοριού απορρίφθηκε από τις γερμανικές αρχές. Επικαλέστηκαν την καθυστερημένη υποβολή του αιτήματος και την απουσία ανθρωπιστικών λόγων. Η αίτηση του Aζάτ για την επανεξέταση της αίτησης οικογενειακής επανένωσης απορρίφθηκε επίσης.
Σε απόγνωση, ο Αζάτ έφυγε από τον ξενώνα όπου είχε τοποθετηθεί και προσπάθησε να φτάσει στη Γερμανία επιχειρώντας να φύγει παράτυπα από την Ελλάδα. Συνελήφθη από την Ελληνική αστυνομία και κρατήθηκε σε απάνθρωπες συνθήκες στη Βόρεια Ελλάδα για ένα ολόκληρο μήνα. Μετά την απελευθέρωσή του το καλοκαίρι του 2018 και μέχρι σήμερα είναι άστεγος.
Όταν η «Υποστήριξη» συνάντησε το νεαρό αγόρι πριν από περίπου τρείς μήνες, ήρθε στην συνάντηση με καλοκαιρινές σαγιονάρες παρά το ότι η θερμοκρασία ήταν ήδη χαμηλή. Έπασχε από έντονο πόνο στο στομάχι του και τον συνοδεύσαμε στο νοσοκομείο όπου δεν υπήρχαν όμως διερμηνείς. Λόγω του επείγοντος της υπόθεσης, η «Υποστήριξη» ενημέρωσε το ΕΚΚΑ για την κατάστασή του προκειμένου να τοποθετηθεί σε ξενώνα. Εντούτοις, οι ελληνικές αρχές έδωσαν μια απογοητευτική απάντηση. Είπαν ότι ελλείψει διαθέσιμου χώρου σε ξενώνα, η μόνη επιλογή θα ήταν να τοποθετηθεί ο Αζάτ σε προστατευτική φύλαξη[6] σε ένα κέντρο κράτησης μέχρι να βρεθεί μια θέση σε ξενώνα.
Η Μαριάννα Τζεφεράκου, δικηγόρος της «Υποστήριξης» που ασχολείται με την υπόθεση, τόνισε: “Η υπόθεση του Αζάτ δείχνει όχι μόνο την αποτυχία των ελληνικών αρχών να προστατεύσουν τα ασυνόδευτα παιδιά αλλά και εκείνη των υπόλοιπων κρατών της ΕΕ, όπως η Γερμανία, που αποφεύγουν την ευθύνη τους εφαρμόζοντας πολύ αυστηρά τους κανόνες του Κανονισμού του Δουβλίνου. Καλούμε την Ελληνική υπηρεσία ασύλου να στείλει νέα αίτηση στο πλαίσιο του κανονισμού του Δουβλίνου στη Γερμανία και τις Γερμανικές αρχές να επιτρέψουν στον Αζάτ να επανενωθεί με την οικογένειά του. Το να ζήσει περισσότερο χρόνο στην Ελλάδα κάτω από τέτοιες συνθήκες θα έχει δραματικά αποτελέσματα για τη ζωή αυτού του νεαρού και τραυματισμένου αγοριού».
Ο Μοχάμεντ * είναι ένα 17χρονο ασυνόδευτο αγόρι από το Afrin της Συρίας. Έφτασε στην Ελλάδα την άνοιξη της φετινής χρονιάς διασχίζοντας τα σύνορα στον Έβρο. Παρά το γεγονός ότι υποβλήθηκε σε διαδικασίες υποδοχής [5] και ταυτοποίησης που διενεργήθηκαν από την αρμόδια κρατική υπηρεσία, δεν αναγνωρίστηκε ως ανήλικος. Ως αποτέλεσμα βρέθηκε άστεγος στην Αθήνα και στη συνέχεια κατάφερε να βρει μία προσωρινή άτυπη διαμονή με τη βοήθεια του ξαδέλφου του.
Υποστηρίχθηκε από εθελοντές και κατάφερε να πάρει ραντεβού για την καταχώρηση του αιτήματος ασύλου του πέντε μήνες μετά την άφιξή του στην Ελλάδα. Η Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου του παρείχε ένα παραπεμπτικό σημείωμα μαζί με μία λίστα με τρία νοσοκομεία προκειμένου να παρουσιαστεί και να ζητήσει τον προσδιορισμό της ηλικίας του, χωρίς περαιτέρω καθοδήγηση ή βοήθεια. Ο Μοχάμεντ παραπέμφθηκε από τους εθελοντές στην «Υποστήριξη» και στη συνέχεια τον υποστηρίξαμε κατά την διαδικασία προσδιορισμού της ηλικίας του. Έξι μήνες μετά την άφιξη του στην Ελλάδα, η Υπηρεσία Ασύλου αποφάνθηκε τελικά ότι είναι πράγματι ανήλικος. Ο Mοχάμεντ πάσχει από μερική αναπηρία αλλά μέχρι στιγμής δεν του έχει αποδοθεί αριθμός κοινωνικής ασφάλισης που θα του επιτρέπει την πρόσβαση στην δημόσια ιατρική περίθαλψη. Το αίτημα του για στέγαση έχει υποβληθεί πριν από τρεις μήνες στην αρμόδια κρατική υπηρεσία (το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης), αλλά ο Μοχάμεντ δεν έχει λάβει ακόμη απάντηση. Εξακολουθεί να ζει σε προσωρινή άτυπη διαμονή, ενώ δεν σταματά να σκέφτεται διαρκώς την οικογένειά και την έλλειψη ασφάλειας.
Μας είπε: “… υποφέρω από εφιάλτες. … Θυμάμαι εικόνες ανθρώπων να αιμορραγούν και ανθρώπων να πεθαίνουν. Κανείς δεν μπορούσε να τους βοηθήσει. Ακόμη βλέπω αυτές τις εικόνες στα όνειρά μου … Φοβάμαι για το μέλλον μου και ανησυχώ για την οικογένειά μου”
Σημειώσεις
- Πηγή: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), https://reliefweb.int. ↑
- Βλέπε δελτίο τύπου της Πράξις: https://www.praksis.gr; and https://www.efsyn.gr ↑
- Πηγή : Νόμος4554/2018 (στα Ελληνικά) https://www.kodiko.gr ; also https://www.unicef.org ↑
- Τα ονόματα έχουν αλλάξει για την διατήρηση της ανωνυμίας και της ασφάλειας των παιδιών ↑
- Η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΥΠΥΤ) ↑
- Περισσότερα για την προστατευτική φύλαξη των ανηλίκων στην Ελλάδα, διαβάστε εδώ: http://www.arsis.gr. ↑
