Επιστροφή στην ένδεια
Επιστροφή στην ένδεια
Προσφύγισσες παραμένουν χωρίς χαρτιά, τέσσερις μήνες μετά την απέλασή τους από τη Σουηδία
Προσφύγισσες παραμένουν χωρίς χαρτιά, τέσσερις μήνες μετά την απέλασή τους από τη Σουηδία
Η Σοράγια* και η Σομάγια*, δύο αδελφές από το Αφγανιστάν που έλαβαν προσφυγικό καθεστώς στη Σάμο το 2018 και υποφέρουν από προβλήματα ψυχικής υγείας, ιδίως σοβαρό μετατραυματικό σοκ ως αποτέλεσμα του ταξιδιού τους και της παραμονής τους στη χώρα, απελάθηκαν από τη Σουηδία στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2022, με την αιτιολογία ότι είχαν ήδη λάβει καθεστώς προστασίας εδώ. Τέσσερις μήνες μετά, ωστόσο, οι δύο γυναίκες παραμένουν σε κατάσταση ένδειας χωρίς χαρτιά, λόγω της παρατεταμένης αδυναμίας του κράτους να χορηγήσει έγγραφα στους πρόσφυγες και των συστημικών εμποδίων στην πρόσβαση σε δικαιώματα όπως η στέγαση και η κοινωνική πρόνοια. Οι δύο γυναίκες είναι εκτεθειμένες εκ νέου σε κινδύνους και επανατραυματισμό, με την ένταξή τους στην κοινωνία να μοιάζει δύσκολη, αν όχι αδύνατη.
Η αστεγία ήταν η βέβαιη κατάληξη για τη Σοράγια και τη Σομάγια κατά την επιστροφή τους στην Ελλάδα, ενόψει των συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι επιστρεφόμενοι πρόσφυγες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι πιθανότητες να βρεθεί χώρος σε ξενώνα αστέγων είναι πολύ μικρές και η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει μήνες. Η Σοράγια και η Σομάγια αναζητούν τροφή και ρούχα σε συσσίτια και δίκτυα αλληλεγγύης. . Τα λίγα χρήματα που μπορούν να τους παρέχουν οι υπερήλικες γονείς τους στη Σουηδία αρκούν μόνο για την κάλυψη των τηλεφωνικών τους εξόδων ώστε να παραμένουν σε επαφή. Αδυνατούν να καταχωρίσουν ακόμη και τα πιστοποιητικά εμβολιασμού τους κατά του COVID-19 από τη Σουηδία, λόγω της έλλειψης έγκυρων ταυτοποιητικών εγγράφων στην Ελλάδα.
Κατά την συνήθη πρακτική σε υποθέσεις επανεισδοχής, μετά την σύντομη κράτηση τους στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών κατά την άφιξή τους, η Σοράγια και η Σομάγια αφέθηκαν ελεύθερες χωρίς καμία πληροφορία ή έγγραφο, πέραν ενός υπηρεσιακού σημειώματος με οδηγίες να «παρουσιαστούν] ενώπιον της Υπηρεσίας Ασύλου, εντός δέκα (10) ημερών (Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Πειραιά, οδός: Ναυάρχου Νοταρά 6) για παραλαβή ταξιδιωτικών εγγράφων [sic].»
«Ξεφύγαμε από την Ελλάδα μετά από τρεις μήνες στη ζούγκλα του καμπ της Σάμου και εννέα μήνες σε ένα μεγάλο καταυλισμό μακριά από την Αθήνα, στην επαρχία. Στο καμπ είχα παρενοχληθεί και ο πατέρας μου έπαθε εγκεφαλικό, για το οποίο ποτέ δεν διαγνώστηκε ούτε έλαβε περίθαλψη, για αυτό δεν νιώθαμε ασφαλείς. Όταν οι αρχές της δομής μας είπαν ότι έπρεπε να εγκαταλείψουμε το καμπ λόγω του καθεστώτος προστασίας μας, αποφασίσαμε ότι έπρεπε να φύγουμε από την Ελλάδα για να βρούμε ασφάλεια. Στη Σουηδία, ζήσαμε τρία χρόνια με την οικογένειά μας, μάθαμε τη γλώσσα, αρραβωνιάστηκα. Τότε οι αρχές μας είπαν ότι η Ελλάδα μας δέχθηκε πίσω. Είπαν ότι στην Ελλάδα θα είχαμε τα ίδια δικαιώματα. Ότι θα είχαμε στέγη και πρόσβαση σε εργασία. Μείναμε σε κράτηση υ δύο μήνες. Μετά μας έβαλαν με χειροπέδες στο αεροπλάνο. Όταν φτάσαμε στην Αθήνα, στην οποία δεν είχαμε ζήσει ποτέ, μείναμε δύο νύχτες κρατούμενες και μετά η αστυνομία μας είπε να φύγουμε. Τέσσερα χρόνια κάνω ψυχοθεραπεία και λαμβάνω αγωγή για τα ψυχολογικά προβλήματά μου. Η ζωή χωρίς έγγραφα, μακριά από την οικογένειά μας, έχει επιδεινώσει την κατάστασή μου», λέει η Σομάγια.
Οι επιστραφέντες στον λαβύρινθο των αδειών διαμονής
Από την υπόθεση της Σοράγια και της Σομάγια επιβεβαιώνονται οι παρατηρήσεις της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) σχετικά με την ασάφεια που επικρατεί ως προς τα αρμόδια τμήματα της Υπηρεσίας Ασύλου – Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου (ΠΓΑ) και Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου (ΑΚΑ) – για την έκδοση εγγράφων σε όσους επιστρέφονται στην Ελλάδα. Οι δύο αδελφές δεν είχαν λάβει ποτέ Άδεια Διαμονής Ενιαίου Τύπου (ΑΔΕΤ) πριν αναχωρήσουν από τη χώρα. Το ΠΓΑ Σάμου τους είχε χορηγήσει μόνο «Αποφάσεις ΑΔΕΤ» με τις οποίες εγκρίθηκε η έκδοση των αδειών παραμονής τουςμε ισχύ μέχρι τον Απρίλιο του 2021. Οι Αποφάσεις ΑΔΕΤ είχαν επομένως λήξει κατά τον χρόνο της απέλασης των γυναικών στην Ελλάδα.
Το ΠΓΑ Πειραιά συνέστησε στους δικηγόρους της RSA να υποβάλουν αίτημα ανανέωσης των αδειών διαμονής – μολονότι ουδέποτε είχαν εκδοθεί – για να χορηγηθούν νέες, έγκυρες «Αποφάσεις ΑΔΕΤ» για τη Σοράγια και τη Σομάγια. Το, δε, ΑΚΑ Δικαιούχων Διεθνούς Προστασίας, αρμόδιο για τις ανανεώσεις αδειών, παρέλαβε το αίτημα, επισημαίνοντας ότι μονάχα η ανάρτηση των αιτήσεων ανανέωσης θα μπορούσε να καθυστερήσει ακόμη και δύο μήνες, λόγω του σημαντικού όγκου υποθέσεων στην υπηρεσία. Σχεδόν έναν μήνα αργότερα, σε αντίθεση με τις υπηρεσίες της Αττικής, το ΠΓΑ Σάμου επεσήμανε ότι κανένα από τα παραπάνω βήματα δεν ήταν αναγκαίο για την ανανέωση των «Αποφάσεων ΑΔΕΤ». Η Σοράγια και η Σομάγια έλαβαν νέες «Αποφάσεις ΑΔΕΤ» στα τέλη Αυγούστου του 2022, χωρίς ωστόσο να τους έχει επιτραπεί η χρήση τους για να ζητήσουν άδειες διαμονής μέχρι σήμερα.
Πρόσφυγες χωρίς χαρτιά για μήνες λόγω «τεχνικού προβλήματος»
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η Υπηρεσία Ασύλου χορηγεί ταυτοποιητικά έγγραφα υπό τη μορφή Δελτίου Αιτούντος Διεθνή Προστασία στους ανθρώπους που ζητούν άσυλο, όπως και στους δικαιούχους διεθνούς προστασίας που αναμένουν την έκδοση της αρχικής ΑΔΕΤ τους. Ωστόσο, όταν η Σοράγια και η Σομάγια απευθύνθηκαν στο ΠΓΑ Πειραιά, τρεις ημέρες μετά την επανεισδοχή τους στην Ελλάδα στις αρχές Ιουνίου του 2022, η Υπηρεσία Ασύλου αρνήθηκε να τους χορηγήσει δελτία αιτούντος άσυλο, επικαλούμενη «τεχνικό πρόβλημα». Αντ’αυτού, το ΠΓΑ Πειραιά τους εξέδωσε «Βεβαιώσεις αιτούντος διεθνή προστασία», έγγραφα που δεν φέρουν φωτογραφία, και προγραμμάτισε νέο ραντεβού τον Ιούλιο για την παραλαβή των δελτίων αιτούντος άσυλο. Η Υπηρεσία επικαλέστηκε το ίδιο «τεχνικό πρόβλημα» όταν οι δύο αδελφές εμφανίστηκαν στο ΠΓΑ Πειραιά στο νέο ραντεβού τους και τους έδωσε μεταγενέστερο ραντεβού για τον Σεπτέμβριο.
Τα παραπάνω γραφειοκρατικά εμπόδια έχουν σοβαρές επιπτώσεις σε μεγάλο αριθμό αιτούντων άσυλο και δικαιούχων προστασίας. Χωρίς έγκυρο δελτίο αιτούντος άσυλο, οι άνθρωποι δεν μπορούν να καταθέσουν αίτηση για ΑΔΕΤ, να έχουν πρόσβαση στην υγεία ή στην αγορά εργασίας, ούτε να θεωρήσουν το γνήσιο της υπογραφής τους για να εξουσιοδοτήσουν δικηγόρο. Κατόπιν σχετικής αναφοράς των δικηγόρων της RSA που εκπροσωπούν τη Σοράγια και τη Σομάγια, ο Συνήγορος του Πολίτη, με παρέμβασή του τον Σεπτέμβριο του 2022, απηύθυνε έκκληση προς το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, ώστε να ληφθούν άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα για την επίλυση του προβλήματος.
Οι δύο γυναίκες πληροφορήθηκαν ότι το «τεχνικό πρόβλημα» αφορά την απόδοση του Προσωρινού Αριθμού Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού (ΠΑΑΥΠΑ) και έλαβαν νέα «Βεβαίωση αιτούντος άσυλο» και νέο ραντεβού για τον Ιανουάριο του 2023. Μέχρι τότε, θα παραμείνουν χωρίς κανένα ταυτοποιητικό έγγραφο.
Η κατάσταση των δικαιούχων διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα θέτει κρίσιμα ερωτήματα ως προς τη συμμόρφωση των ευρωπαϊκών χωρών με τις υποχρεώσεις τους για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Γερμανία αποφάσισε την άνοιξη του 2022 να απέχει από την επιστροφή αναγνωρισμένων προσφύγων στην Ελλάδα και να εξετάζει τα αιτήματα ασύλου τους στην ουσία τους, πέραν εξαιρετικών περιπτώσεων. Πρόσφατα ακολούθησε η Ολλανδία με αντίστοιχες οδηγίες τον Σεπτέμβριο του 2022. Ωστόσο, η Σουηδία συνεχίζει τις αναγκαστικές επιστροφές δικαιούχων στην Ελλάδα, αγνοώντας τους καταγεγραμμένους σοβαρούς κινδύνους ένδειας και απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, καθώς και τη νομολογία των δικαστηρίων σε όλη την Ευρώπη.
* Τα ονόματα των προσφυγισσών έχουν τροποποιηθεί για την προστασία της ταυτότητας και ιδιωτικότητάς τους.
Για περισσότερες πληροφορίες:
* RSA, Οι νέοι «Cartoneros» της Αθήνας, 14 Ιουλίου 2022
* RSA & PRO ASYL, Πρόσβαση των δικαιούχων διεθνούς προστασίας σε δικαιολογητικά έγγραφα και κοινωνικά δικαιώματα, 31 Μαρτίου 2022
* RSA, Αναγνωρισμένος πρόσφυγας επεστράφη στην Ελλάδα και βρίσκεται άπορος, ξεχασμένος και χωρίς έγγραφα, 4 Μαρτίου 2022
