Menu

ΛΕΣΒΟΣ

Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Στη Λέσβο εισήλθε το 27% του συνολικού αριθμού των αφίξεων το 2022. Η δομή στο νησί βρίσκεται στη θέση Μαυροβούνι, 5 περίπου χιλιόμετρα απόσταση από το κέντρο της Μυτιλήνης. Ξεκίνησε τη λειτουργία του ως Προσωρινή Δομή Φιλοξενίας αιτούντων άσυλο μετά την καταστροφή του Κέντρου Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) της Μόριας από φωτιά τον Σεπτέμβριο του 2020, και έκτοτε λειτούργησε ως Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Μυτιλήνης (ΚΥΤ Λέσβου). Το Νοέμβριο του 2022 η δομή μετατράπηκε από Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) σε Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ). Στεγάζεται σε ένα πρώην πεδίο βολής και βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα, εκτεθειμένη στις καιρικές συνθήκες, κυρίως στον βόρειο άνεμο και τη σκόνη, γεγονός που δυσχεραίνει σοβαρά τη διαβίωση.

H δομή έχει φτάσει στο ανώτατο όριο της πραγματικής χωρητικότητάς της

(Lesvos Inter-agency coordination meeting, 27 Μαρτίου 2023)​

Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου^[1], στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Λέσβου υπήρχαν 95 ασυνόδευτα ανήλικα, 55 εκ των οποίων διέμεναν μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area) με χωρητικότητα για 100 παιδιά.

Ανησυχητικές είναι οι αναφορές ότι ασυνόδευτα ανήλικα, ανάμεσά τους και ασυνόδευτα κορίτσια, παραμένουν μετά την άφιξη τους μέσα στην ΚΕΔ πολλές φορές για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, σε περιόδους που οι δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων είναι πλήρεις. Επίσης, η RSA επισημαίνει ότι οι επιζήσαντες ναυαγίων που ανήκουν σε ευάλωτη ομάδα λόγω της κατάστασης κινδύνου που έχουν βιώσει και που συχνά έχουν απωλέσει μέλη της οικογένειας τους, οδηγούνται στην ΚΕΔ αμέσως μετά τη διάσωσή τους χωρίς παροχή ειδικών συνθηκών υποδοχής.

Όσον αφορά τις εναλλακτικές μορφές στέγασης που υπάρχουν στο νησί, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία^[2], η τοπική ΜΚΟ Ηλιαχτίδα διατηρεί δομή για ασυνόδευτα ανήλικα και ο ΔΟΜ λειτουργεί την «ασφαλή περιοχή» (safe area) για ασυνόδευτα ανήλικα. Επιπλέον, η Διοτίμα λειτουργεί ένα πρόγραμμα για την επείγουσα στέγαση επιζώντων έμφυλης βίας, ενώ η τοπική ΜΚΟ Αλληλεγγύη Λέσβος λειτουργεί ένα πρόγραμμα στέγασης για γυναίκες μόνες ή/και με πολύ μικρά παιδιά. Τέλος, υπάρχουν περισσότερα από 220 άτομα που έχουν βρει μόνα τους στέγαση.

Μέσα στην ΚΕΔ, η ΜΚΟ ΜΕΤΑδραση παρέχει μαθήματα μη τυπικής εκπαίδευσης για ανήλικους και ενήλικες, ενώ κάποιοι ελάχιστοι/ες φοιτούν σε εσπερινά σχολεία του νησιού.

Δύσκολες συνθήκες διαβίωσης

Οι νεοαφιχθέντες στη Λέσβο, πριν την επίσημη καταγραφή τους, διέμεναν σε καραντίνα μέσα σε rubhall^[3] στην ΚΕΔ Λέσβου τουλάχιστον μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2023, με εξαίρεση όσους μεταφέρονται στην Ελεγχόμενη Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου. Σύμφωνα με μαρτυρίες από υποθέσεις που χειρίστηκε νομικά η RSA, υπήρχαν περιπτώσεις στο προηγούμενο χρονικό διάστημα όπου οι νεοαφιχθέντες έπρεπε να κοιμηθούν σε παλέτες χωρίς στρώματα και σε ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες.

Καταγράφονται ελλείψεις σε ζεστό νερό, παιδικά γάλατα και κλινοσκεπάσματα, κακή ποιότητα των στρωμάτων, καθώς και παράπονα για την ποιότητα του φαγητού. Εργαζόμενοι/ες στη δομή αλλά και διαμένοντες κάνουν λόγο για πολύ συχνές διακοπές ρεύματος, επιπρόσθετα των γενικών προβλημάτων. Αναφέρουν επίσης οικονομική δυσχέρεια λόγω αδυναμίας εύρεσης εργασίας. Η Sabira*, μία γυναίκα από το Αφγανιστάν η οποία μένει μαζί με τον άντρα της και τα τρία τους παιδιά εδώ και 5 μήνες μέσα σε ένα κοντέινερ αναφέρει στην RSA^[4]: «Δεν έχουμε καμία βοήθεια. Παλιά μας έδιναν σαμπουάν και υγρό πιάτων, τώρα τίποτα. Δεν υπάρχει καμία οργάνωση να βοηθάει εδώ μέσα. (…) Έχουμε πάρει το επίδομα μόνο για 2 μήνες. Με αυτό αγοράσαμε σαμπουάν και πρόσβαση στο ίντερνετ. Τα χρήματα δεν φτάνουν. (…) Τα παιδιά χρειάζονται να πάρουν κάτι στο σχολείο για φαγητό, και δεν έχουμε τίποτα να τους δώσουμε. Ούτε αρκετό νερό δε μας δίνουν, μας δίνουν μόνο ένα μπουκάλι την ημέρα για κάθε άτομο.» Σημαντικές ελλείψεις παρατηρούνται σε δραστηριότητες ενδυνάμωσης και υποδοχής για ενήλικες μέσα στη δομή επιβαρύνοντας την ψυχική κατάσταση των διαμενόντων. «Η μία μέρα περνάει σαν ένας χρόνος» προσθέτει η γυναίκα.

Στη Λέσβο, όπως σε όλες τις ΚΕΔΝ, επικρατούν συνθήκες διαρκούς ελέγχου, επιτήρησης και καταστολής, ενώ φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της προστασίας αναφέρουν αύξηση των περιστατικών βιας και ενδοοικογενειακής βίας. Ιδιαίτερα επιβαρυμένη είναι η ψυχική κατάσταση πολλών διαμενόντων: «Υπάρχουν άνθρωποι τους οποίους με το που φτάνουν στο νησί τους κυνηγούν κουκουλοφόροι [σ.σ. στα πλαίσια επιχειρήσεων άτυπων αναγκαστικών επιστροφών^[5]]. Είναι πολύ τραυματισμένοι ψυχικά. Ζουν διαρκώς με φόβο και ανασφάλεια» μας τονίζει εργαζόμενη με την οποία συνομίλησε η RSA.

Σημαντικές ελλείψεις προσωπικού υγείας και διερμηνείας

Παρά την σχετική βελτίωση των στεγαστικών συνθηκών σε σχέση με την διαβόητη δομή στην Μόρια, η κατάσταση μέσα στην ΚΕΔ Λέσβου είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, κυρίως λόγω της έλλειψης ιατρικού προσωπικού, ψυχολόγων και διερμηνέων. Στα τέλη Μαρτίου υπήρχαν μόνο δύο γιατροί του ΕΟΔΥ μέσα στην ΚΕΔ και ήταν πολύ προβληματική η διαδικασία αναγνώρισης της ευαλωτότητας. Επίσης γίνεται αναφορά για τεράστια κενά στην διερμηνεία και ελλείψεις σε προσωπικό στην Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης.

«Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν λάβει προσφυγικό καθεστώς και έχουν το χαρτί στο χέρι, και δεν ξέρουν τι γράφει και ότι έχουν πάρει άσυλο» μας λέει χαρακτηριστικά η εργαζόμενη. Να σημειωθεί ότι ο ΕΟΔΥ ενημέρωνε ότι από τις 11 Ιανουαρίου 2023 και μέχρι νεοτέρας το Ψυχοκοινωνικό Κλιμάκιο του δε θα δέχεται αιτήματα για παροχή ψυχολογικής υποστήριξης, λόγω έλλειψης διερμηνέων. Έως τα τέλη Μαρτίου δεν είχε αποκατασταθεί πλήρως η παροχή διερμηνείας προς το Κλιμάκιο με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικά κενά. Τα προβλήματα εντείνονται από τη σημαντική επιβάρυνση, λόγω της έλλειψης προσωπικού, του ήδη υποστελεχωμένου γενικού νοσοκομείου του νησιού, κατάσταση που προκαλεί και τις αντιδράσεις των κατοίκων. Εκτός της δομής, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ιατρικές υπηρεσίες και η οργάνωση INTERSOS HELLAS με πρόγραμμα ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Σχετικά με τις επιπτώσεις του καθεστώτος ασφαλείας και επιτήρησης μέσα στην ΚΕΔ στη σωματική και ψυχική υγεία των διαμενόντων, ο γιατρός, γενικός διευθυντής της ΜΚΟ INTERSOS HELLAS Απόστολος Βεΐζης αναφέρει στην RSA: «Η αβεβαιότητα, η έλλειψη υποστήριξής τους, η έλλειψη υπηρεσιών υγείας, η γενικότερη έλλειψη υπηρεσιών στήριξης σε αυτούς τους ανθρώπους, έχει σοβαρές επιπτώσεις. Έχουμε παρατηρήσει σε ανθρώπους που είχαν τραύματα, τα τραύματα αυτά να μεγαλώνουν, ενώ έχουμε δει ανθρώπους που ήταν υγιείς να νοσούν σωματικά και ψυχικά κάτω από αυτές τις συνθήκες. Μετά τις συνεδρίες στο κέντρο μας μας οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να ξαναγυρίσουν στην ΚΕΔ, στο ίδιο σημείο που “παράγεται” ο πόνος.»

Προβλήματα στην πρόσβαση δικηγόρων

Από το καλοκαίρι του 2022 έως τα τέλη του χρόνου σημειώθηκαν σημαντικά προβλήματα στην πρόσβαση δικηγόρων μέσα στη δομή. Όπως έχει επισημάνει η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) σε κοινό υπόμνημα με την οργάνωση HIAS προς την Ευρωπαία Συνήγορο, οι δικηγόροι που επιθυμούσαν να εισέλθουν στη δομή, έπρεπε να υποβάλλουν «αίτηση εισόδου» για κάθε επωφελούμενο/η που επιθυμούσαν να επισκεφθούν, τουλάχιστον μία ημέρα νωρίτερα από την επίσκεψη τους, ώστε να λάβουν την «απαραίτητη έγκριση» από την Διοίκηση της ΚΕΔ. Απαιτούνταν επίσης θεωρημένη υπογεγραμμένη εξουσιοδότηση από τους ωφελούμενους πριν εγκριθεί η είσοδος των δικηγόρων – ακόμη και για την αρχική επαφή μαζί τους. Τα προβλήματα αυτά φαίνεται να έχουν επιλυθεί προς ώρας μετά την αντίδραση των δραστηριοποιούμενων οργανώσεων και την επίκληση σχετικής γνωμοδότησης του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών προς το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Στην παρούσα φάση, η είσοδος των δικηγόρων γίνεται μόνο με την επίδειξη της δικηγορικής τους ταυτότητας.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες^[6], δωρεάν νομικές υπηρεσίες εντός της ΚΕΔ παρείχαν στα μέσα Μαρτίου σε καθημερινή βάση εκ περιτροπής στο Κέντρο Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας, από τις 10 π.μ. έως τις 5 μ.μ., το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) με έναν Έλληνα δικηγόρο και η ΜΕΤΑδραση με δύο Έλληνες δικηγόρους, καθώς και οι Ευρωπαίοι Δικηγόροι στη Λέσβο (ELIL) με δύο Έλληνες δικηγόρους. Επίσης, όπως επισημαίνει η Ύπατη Αρμοστεία, πέραν της συνήθους παρουσίας των προαναφερθέντων φορέων, όλες οι οργανώσεις νομικής βοήθειας στη Λέσβο συμφώνησαν να μοιραστούν τα στοιχεία επικοινωνίας τους σε ένα «φυλλάδιο οργανώσεων νομικής βοήθειας», το οποίο διατίθεται σε οκτώ γλώσσες και διανέμεται από την Ύπατη Αρμοστεία σε όλους τους νεοαφιχθέντες στο νησί, πριν από την καταγραφή τους από τις ελληνικές αρχές, καθώς και σε κάθε άλλη στιγμή που οι κάτοικοι της ΚΕΔ ζητούν πληροφορίες για νομική βοήθεια από αυτήν. Ανάμεσα στις οργανώσεις που προσφέρουν σε σταθερή βάση δωρεάν νομική βοήθεια σε διαμένοντες της ΚΕΔ είναι και η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA).

Η μαύρη τρύπα της Ελεγχόμενης Δομής Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου

Συμπληρωματική προς την ΚΕΔ Λέσβου (Μαυροβούνι) είναι η Ελεγχόμενη Δομή Προσωρινής Φιλοξενίας Αιτούντων Άσυλο Δυτικής Λέσβου (θέση Μεγάλα Θέρμα ή Καστέλια)^[7], όπου μεταφέρονται οι νεοαφιχθέντες στα όρια του Δήμου της Δυτικής Λέσβου. Παρά το γεγονός ότι πλέον ανήκει επίσημα στην αρμοδιότητα και ευθύνη της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου^[8], στη συγκεκριμένη δομή δεν τηρείται η προβλεπόμενη διαδικασία καταγραφής και ταυτοποίησης, του εντοπισμού των ευάλωτων περιπτώσεων, ούτε παρέχονται οι αρμόζουσες συνθήκες υποδοχής, με τους διαμένοντες να παραμένουν σε συνθήκες απομόνωσης από τον έξω κόσμο. Η δομή βρίσκεται σε μισθωμένο χώρο σε απομακρυσμένη περιοχή και υποδέχεται ανθρώπους που μόλις έχουν φθάσει στο νησί. Πρόσφατα διορίσθηκε αναπληρώτρια διοικήτρια, όμως δεν υπάρχει διοικητικό προσωπικό της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης επί 24ωρου βάσης^[9]. Στα τέλη του 2022, προβλέφθηκαν δύο θέσεις εξειδικευμένου προσωπικού ασφαλείας 24/7 καθώς και μία θέση γενικών καθηκόντων καθαριότητας και απολύμανσης, 14 ωρης απασχόλησης καθημερινά^[10]. Η διάρκεια των υπηρεσιών αυτών ορίστηκε από 01-01-2023 και έληξε την 31-03-2023. Τις υπόλοιπες ώρες και σε απόσταση από τον χώρο βρίσκεται προσωπικό της ΕΛΑΣ, που δεν μπορεί ωστόσο, εκ των πραγμάτων, να ανταποκριθεί στις τυχόν επείγουσες ανάγκες ιατρικής περίθαλψης.

Στη συγκεκριμένη δομή δεν υπάρχει ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό, παρά το γεγονός ότι απέχει πάνω από 50 χλμ από το Γενικό Νοσοκομείο «Βοστάνειο» Λέσβου και περί τα 30 χλμ από το Κέντρο Υγείας Καλλονής. Κλιμάκιο του ΕΟΔΥ μεταβαίνει για τον έλεγχο σχετικά με τον Covid-19 και η κινητή μονάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα επισκέπτεται τους διαμένοντες δύο φορές την εβδομάδα.

Η συγκεκριμένη δομή αρχικά προβλεπόταν για την ολιγοήμερη παραμονή των ανθρώπων. Ακόμη και σήμερα δεν παρέχονται οι απαραίτητες υλικές συνθήκες διαβίωσης καθώς πρόκειται για έναν περιφραγμένο υπαίθριο χώρο, σε κοντινή απόσταση από τη θάλασσα και εκτεθειμένες στις εκάστοτε καιρικές συνθήκες. Τα επιμέρους τμήματα εντός της δομής χωρίζονται μεταξύ τους με συρματοπλέγματα και δεν είναι δυνατή η κίνηση ούτε καν εντός της δομής καθώς οι διαμένοντες δεν έχουν δυνατότητα εξόδου από τον περιφραγμένο χώρο που τους έχει ορισθεί. Εντός κάθε διακριτού περιφραγμένου τμήματος έχουν τοποθετηθεί πλαστικοί οικίσκοι (RHUs) χωρίς κρεβάτια όπου οι διαμένοντες παραμένουν σε συνθήκες συνωστισμού και χωρίς να πληρούνται οι ελάχιστες προδιαγραφές ασφαλούς διαμονής. Υπάρχουν πρόχειρες βρύσες/ντουζιέρες/τουαλέτες, ενώ εντοπίζεται ελλιπής πρόσβαση σε βασικά μέσα υγιεινής. Η πρόσβαση στο ζεστό νερό είναι επίσης εξαιρετικά περιορισμένη δεδομένου του συχνά μεγάλου αριθμού των ανθρώπων που παραμένουν εκεί. Το ηλεκτρικό ρεύμα παρέχεται από γεννήτρια για ελάχιστες ώρες την ημέρα, χωρίς πρόβλεψη για παροχή θέρμανσης ή ψύξης.

Οι νεοαφιχθέντες στην πραγματικότητα κρατούνται στη δομή αυθαίρετα χωρίς παροχή ενημέρωσης, χωρίς την ύπαρξη σχετικής απόφασης και την τήρηση των αυστηρών εγγυήσεων της νομοθεσίας για την επιβολή της διοικητικής κράτησης ή έστω του περιορισμού ελευθερίας εντός της δομής που εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας υποδοχής και ταυτοποίησης, χωρίς να εκκινούν οι διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης και χωρίς να τους κοινοποιούνται έγγραφα ώστε να γνωρίζουν τη νομική κατάσταση τους. Αυτή η άτυπη κράτηση από τον Νοέμβριο του 2022 διαρκεί συνήθως για πέντε ημέρες και τουλάχιστον μέχρι να διενεργηθεί τεστ για Covid-19. Ο πραγματικός χρόνος παραμονής τους εκεί ωστόσο είναι απροσδιόριστος και παρατείνεται όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις για την μεταφορά τους στην ΚΕΔ, φαινόμενο που παρατηρήθηκε στα τέλη Μαρτίου σε υποθέσεις που υποστηρίζει νομικά η RSA. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι κρατούνται αυθαίρετα άνευ τυπικής αιτιολογίας, χωρίς νόμιμη διαδικασία, για χρονικό διάστημα το οποίο δεν προσμετράται, αν και θα έπρεπε, στον ανώτατο αριθμό των 25 ημερών “περιορισμού ελευθερίας” τους, όπως προβλέπεται από τον Κώδικα Ασύλου.

Προσωρινό φρένο από το ΣτΕ για την χρηματοδοτούμενη από την Ε.Ε υπερδομή στη Βάστρια

Η ελληνική κυβέρνηση είχε ως στόχο να εγκαινιάσει πριν από το Πάσχα 2023 τη νέα ΚΕΔ στην περιοχή Βάστρια και να κλείσει τη δομή στο Μαυροβούνι. Η νέα δομή, παρά τις έντονες αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας, χωροθετήθηκε σε έκταση περίπου 240 στρεμμάτων, σε απομακρυσμένη περιοχή στη Βόρεια Λέσβο δίπλα ακριβώς στον ΧΥΤΑ, και έχει προϋπολογισμό 76 εκ. € πλέον ΦΠΑ. Γειτνιάζει με προστατευόμενη περιοχή Natura και χρηματοδοτείται απευθείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Έκτακτου Μηχανισμού Στήριξης, με 100% χρηματοδότηση. Οι εργασίες γίνονταν το περασμένο φθινόπωρο με εντατικούς ρυθμούς, παρά το γεγονός ότι είχε κατατεθεί αίτηση αναστολής από την Περιφέρεια Β. Αιγαίου και τις όμορες κοινότητες Κώμης και Ν. Κυδωνιών στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) και ενώ εκκρεμεί η έκδοση της απαραίτητης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) αλλά και η έγκριση της μελέτης αντιπυρικής προστασίας. Το Δημοτικό Συμβούλιο Μυτιλήνης στις αρχές Φεβρουαρίου γνωμοδότησε ομόφωνα αρνητικά για την ετεροχρονισμένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τη Βάστρια και εισηγήθηκε στην Περιφέρεια την απόρριψή της για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Έντονες είναι και οι αντιδράσεις τοπικών παραγόντων που κατηγορούν τον Υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου ότι ψεύδεται.

Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με προσωρινή απόφαση του (199/19.12.2022), έκανε δεκτή την αίτηση στο σκέλος που εξετάστηκε και αφορούσε την οδό πρόσβασης στην δομή της Βάστριας, απαγορεύοντας την κατασκευή της μέχρι την οριστική εκδίκαση/ απόφαση του δικαστηρίου επί της αίτησης ακυρώσεως. Το δικαστήριο έκρινε ότι η κατασκευή της οδού θα οδηγούσε σε μη αναστρέψιμη καταστροφή του δασικού πλούτου και της σπάνιας ορνιθοπανίδας της προστατευόμενης περιοχής. Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης δήλωνε ότι το έργο έχει φτάσει στο 50% της τεχνικής ολοκλήρωσης και είναι στη φάση της ολοκλήρωσης εντός του 2023. Στα τέλη Μαρτίου και παρά τα νομικά κωλύματα οι εργασίες συνεχίζονταν ακόμα και μη εργάσιμες ημέρες.

Αποτύπωση της αλλαγής του φυσικού τοπίου εξαιτίας της κατασκευής της νέας ΚΕΔ Λέσβου στη Βάστρια μέσα από δορυφορικές εικόνες

Η δομή σχεδιάζεται για να έχει ονομαστική δύναμη 3.000 ατόμων, με προοπτική οι υποδομές να αυξηθούν σε ονομαστική χωρητικότητα 5.000 ή και περισσότερων ατόμων, ενώ σχεδιάζεται εντός της ίδιας περιοχής και Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ) που θα έχει αρχική ονομαστική χωρητικότητα για 2.000 άτομα που επίσης μπορεί να φτάσει τις 5.000. Ως αποτέλεσμα, η συνολική ονομαστική χωρητικότητα των δύο δομών να μπορεί εύκολα να φτάσει ή και να ξεπεράσει τα 10.000 άτομα. Υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες ότι, λόγω της απομακρυσμένης τοποθεσίας, δεν θα υπάρχει καμία πληροφορία και έλεγχος για το τι θα συμβαίνει εκεί, και φυσικά δεν θα υπάρχουν δυνατότητες για κοινωνική προένταξη των προσφύγων. Σοβαρότατες είναι και οι ανησυχίες αναφορικά με την ασφάλεια και τις δασικές πυρκαγιές. «Είμαστε αντίθετοι σε αυτήν την κατασκευή στην καρδιά του μεγαλύτερου πευκοδάσους του Αιγαίου, καθώς ο κίνδυνος πυρκαγιάς, όπως όλοι ξέρουμε, σε αυτές τις δομές είναι πάρα πολύ υψηλός και εάν το καλοκαίρι ξεκινήσει μια φωτιά από εκεί θα κάψει χιλιάδες στρέμματα παρθένου δάσους και θα κινδυνέψουν ανθρώπινες ζωές, καθώς οι δρόμοι διαφυγής για τόσες χιλιάδες ανθρώπους είναι προβληματικοί» τονίζει στην RSA ο Μιχάλης Μπάκας, περιβαλλοντολόγος και συντονιστής ΠΚ Λέσβου των Οικολόγων Πράσινων.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και ασφάλειας.

Σημειώσεις

1. Γραπτή απάντηση προς την RSA στις 16 Μαρτίου 2023, με τη διευκρίνιση ότι στην Λέσβο, παράλληλα με την ασφαλή περιοχή εντός της δομής, λειτουργεί χώρος διαμονής ασυνόδευτων ανηλίκων. Ο εν λόγω χώρος δυναμικότητας 40 ατόμων, λειτουργεί υπό το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου με τη συνεργασία του ΔΟΜ. Στην παρούσα φάση φιλοξενούνται 40 ασυνόδευτα ανήλικα. Η απόκλιση μεταξύ του συνόλου των ασυνόδευτων ανηλίκων και των διαμενόντων εντός ασφαλούς περιοχής αφορά σε χωρισμένους ανήλικους με πράξη ανάθεσης προσωρινής επιμέλειας. ↑
   
2. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑
3. Ιδιαίτερα μεγάλη, μετατοπιζόμενη δομή σαν σκηνή, που χρησιμοποιείται συχνά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. ↑
4. Τηλεφωνική επικοινωνία, 7 Μαρτίου 2023. ↑
5. Σύμφωνα με αναφορές, εκτός από περιστατικά άτυπων αναγκαστικών επιστροφών κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων στη θάλασσα, στη Λέσβο έχουν καταγραφεί άτυπες αναγκαστικές επιστροφές ακόμα και ατόμων που είχαν ήδη φτάσει στη Λέσβο και διέμεναν στο χώρο καραντίνας Δυτικής Λέσβου. Βλ. εδώ και εδώ (σ. 21-22). ↑
6. Ό.π υποσημ. 2. ↑
7. Που ιδρύθηκε με το αρ. 34 παρ. 1 περ. γ’ ΠΔ 106/2020. ↑
8. Αρ. 12  ΠΔ. 77/17.11.2022 (ΦΕΚ Α΄212/2022) που τροποποίησε το άρθρο 34 ΠΔ 106/2020. ↑
9. Σχετική είναι η υπ. αρ. πρωτ. 747752/12.12.2022 απόφαση του Γενικού Γραμματέα υποδοχής αιτούντων άσυλο, διαθέσιμη εδώ. ↑
10. Βλ. σχετικά την με αριθμ. πρωτ.: 750660 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Μεταναστευτικής Πολιτικής. ↑

Επιστροφή στην κεντρική δημοσίευση:
Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Διαβάστε αναλυτικά για τις συνθήκες που επικρατούν σε:
Χίο, Σάμο, Κω, Λέρο

Here you can find the publication in english

---

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

  Τηλέφωνο: +30 22711 03721
   Fax: +30 22711 00466
 Τύπος: [email protected]
 Email: [email protected]

Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) 2023

Όροι χρήσης – πολιτική απορρήτου – Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Έντυπο παραπόνων (pdf) 

Menu

ΚΩΣ

Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Στο νησί της Κω υπήρχαν αυξημένες αφίξεις συγκριτικά με το 2021 από τα τέλη της περασμένης χρονιάς^[1]. Η Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) της Κω βρίσκεται σε έκταση περίπου 90 στρεμμάτων, στην τοποθεσία του πρώην στρατοπέδου «Μακρυγιάννη», σε έναν λόφο στο χωριό Πυλί, 15 χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Κω. Η ΚΕΔ εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2021, παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων και τοπικών παραγόντων για την επέκταση της υπάρχουσας τότε δομής. Για τη λειτουργία της έχει προβλεφθεί η δημιουργία γραφειακής υποδομής για περίπου 270 θέσεις εργασίας.

Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου^[2], στις 9 Μαρτίου στην ΚΕΔ Κω υπήρχαν 53 ασυνόδευτα ανήλικα, 34 εκ των οποίων διέμεναν μέσα στην «ασφαλή περιοχή» (safe area), που έχει ονομαστική χωρητικότητα για 170 παιδιά.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση των οργανώσεων Equal Rights Beyond Borders και Terre des Hommes, οι συνθήκες στην «ασφαλή περιοχή» (safe area) για τα ασυνόδευτα ανήλικα είναι άθλιες και εξαιρετικά ανεπαρκείς, καθώς τα ασυνόδευτα ανήλικα έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε σχολεία, ψυχαγωγικές ή φιλικές προς τα παιδιά δραστηριότητες και φυλάσσονται από προσωπικό ασφαλείας συνεχώς. Στη safe area έχουν μεταφερθεί ακόμα και πολύ μικρής ηλικίας παιδιά και μωρά που είχαν χωριστεί από τις μητέρες τους. Σύμφωνα με τη δημοσίευση, τα ασυνόδευτα ανήλικα δεν επιτρέπεται να βγουν από τη safe area και παραμένουν περιορισμένα εκεί για την διάρκεια της νομικής διαδικασίας, η οποία μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες. Παρόλο που υπάρχει γήπεδο μπάσκετ και δίχτυ, τα παιδιά μερικές φορές δεν μπορούν καν να τα χρησιμοποιήσουν, όπως αναφέρουν οι οργανώσεις. «Ήμουν δύο μήνες μέσα στη safe area μαζί με άλλα ασυνόδευτα ανήλικα. Δεν επιτρέπονταν να βγούμε από εκεί. Δεν υπήρχαν δραστηριότητες και το φαγητό ήταν κακής ποιότητας. Αισθανόμασταν σαν να είμαστε σε φυλακή» λέει ο 17χρονος Khaled* που πλέον είναι μαζί με τον ενήλικα ξάδελφο του, που έχει αναλάβει την κηδεμονία του, και διαμένει σε χώρο για ενήλικες^[3].

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία^[4], δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική επιλογή στέγασης εκτός από την αυτοστέγαση σε αστικό περιβάλλον στο νησί.

Εθελοντές/τριες παρέχουν μαθήματα ελληνικών σε χώρους εκτός της δομής. Επίσης εθελοντές/τριες παρέχουν ρουχισμό και άλλα είδη πρώτης ανάγκης και προσπαθούν να συνδράμουν με φάρμακα όταν υπάρχει ανάγκη.

Όσον αφορά την άτυπη εκπαίδευση των παιδιών, με βάση τα στοιχεία της ΑΡΣΙΣ^[5], στα μέσα Μαρτίου 70 παιδιά φοιτούσαν στο Κέντρο Μελέτης και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων – KEDU, στην Κω, το οποίο αποτελεί μέρος του προγράμματος «Όλα τα Παιδιά στην Εκπαίδευση». Οι ηλικίες των παιδιών που εξυπηρετούνται στο KEDU είναι από τεσσάρων μέχρι δεκαεπτά ετών. Παρέχονται μαθήματα ελληνικών, αγγλικών, φυσικών επιστημών, καλλιτεχνικών, καθώς και εργαστήρια ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία^[6], με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία που διέθεταν στα τέλη Μαρτίου (ενδέχεται να υπάρχουν αποκλίσεις), σε τάξεις ΔΥΕΠ βρίσκονταν περίπου 40 παιδιά (νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο). Οι διαδικασίες εγγραφής έχουν ομαλοποιηθεί, ενώ ο αριθμός των παιδιών που παρακολουθούν μαθήματα σε τάξεις ΔΥΕΠ έχει αυξηθεί.

Μικρές ποσότητες φαγητού και προβλήματα διαβίωσης

Οι πρόσφυγες αναφέρουν κακή ποιότητα φαγητού και πολύ μικρές ποσότητες φαγητού αλλά και πόσιμου νερού^[7]. «Μας έδιναν μία φορά την ημέρα φαγητό και κάποιες φορές το πρωί μόνο ένα πορτοκάλι. Είχαμε φτάσει στο σημείο να πεινάμε» αναφέρει ο Karim*, ενας 21χρονος Παλαιστίνιος που έχει λάβει καθεστώς ασύλου^[8]. Σύμφωνα με πληροφορίες που μας δόθηκαν από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο νησί, η εταιρία catering δίνει τα δύο γεύματα της ημέρας και το πρωινό της επόμενης σε μία διανομή το μεσημέρι. Σημαντικές ελλείψεις αναφέρονται και στην παροχή απαραίτητου φαγητού για παιδιά. «Το προηγούμενο διάστημα έδιναν ένα λίτρο γάλα την ημέρα για κάθε παιδί, τώρα δίνουν ένα ποτήρι γάλα για κάθε παιδί. Δεν έχουμε πάρει μηνιαίο επίδομα και δεν έχουμε χρήματα να αγοράσουμε τρόφιμα» τονίζει ο Mahmoud* από την Παλαιστίνη, πατέρας ενός μικρού παιδιού^[9].

Επίσης, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των διαμενόντων αλλά και τις οργανώσεις με τους οποίους συνομίλησε η RSA, τα πλυντήρια και οι κοινόχρηστες κουζίνες, ενώ υπάρχουν, δεν έχουν τεθεί σε λειτουργία. Αναφορές γίνονται επίσης για ελλείψεις σε ρούχα και παπούτσια. «Ήρθα τον Σεπτέμβριο και φοράω ακόμα τα ίδια ρούχα με τα οποία έφτασα. Όταν φτάσαμε μας έδωσαν μόνο σαπούνι και έναν υπνόσακο» μας είπε ο Ahmed*, ένας νεαρός Παλαιστίνιος.

Τέλος, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες προσφύγων και αλληλέγγυων ομάδων, ένα εξαιρετικά επείγον πρόβλημα στέγασης προκύπτει για όσους λαμβάνουν καθεστώς διεθνούς προστασίας και υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν άμεσα την δομή. Πρόκειται κυρίως για μόνους άνδρες που στην ουσία μένουν άστεγοι, και προσπαθούν είτε να βρουν μία λύση ανάγκης συγκατοικώντας με πολλά άτομα στα δυσεύρετα διαμερίσματα της Κω και αναζητώντας εργασία, είτε να μεταβούν σε άλλη πόλη της Ελλάδας με τον ίδιο σκοπό. «Οι περισσότεροι καταφέρνουν να βρουν εργασία στα ξενοδοχεία όταν ξεκινήσει η [τουριστική] σεζόν τέλη Απριλίου, αρχές Μαΐου, σε δυσμενείς εργασιακές συνθήκες όπως άλλωστε ισχύει και για τους ντόπιους εργαζόμενους, κυρίως λόγω των εξαντλητικών ωραρίων. Έως τότε είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση και σε συνθήκες αστεγίας, εάν δεν βρουν κάποια λύση μέσω γνωστών και φίλων» μας τονίζει εθελόντρια στο νησί.

Αναφερόμενοι αυστηροί έλεγχοι που παραπέμπουν σε καθεστώς φυλάκισης

Τα αυξημένα μέτρα επιτήρησης επικρατούν και στην Κω. Συγκεκριμένα, τα τουρνικέ με καρταναγνώστες που έχουν τοποθετηθεί και στις διακριτές ενότητες της δομής έχουν ως αποτέλεσμα κάποιες κατηγορίες διαμενόντων (όπως π.χ όσοι και όσες δεν έχουν καταγραφεί ή όσοι έχουν λάβει απορριπτική απάντηση στο αίτημα ασύλου τους) να υφίστανται περιορισμό ελευθερίας ακόμα και μέσα στην ΚΕΔ, όπως μας καταγγέλθηκε. Καταγράφονται επίσης άσχημες και απαξιωτικές συμπεριφορές προς τους διαμένοντες και σημαντική έλλειψη σε διερμηνείς, κάτι που δυσχεραίνει σημαντικά την επικοινωνία μεταξύ εργαζομένων και διαμενόντων και οδηγεί σε εντάσεις. Λόγω των εξαντλητικών ελέγχων πολλοί διαμένοντες αποφεύγουν να βγαίνουν από τη δομή. Μάλιστα διαμένοντες ανέφεραν στην RSA ότι έχουν υποστεί ενδοσωματικό έλεγχο κατά την επιστροφή τους τα απογεύματα στη δομή στο πλαίσιο αναζήτησης ναρκωτικών ουσιών. Μάλιστα, μας είπαν ότι αυτός ο έλεγχος έχει γίνει και σε γυναίκες διαμένουσες με παρουσία γυναικών αστυνομικών. «Εμείς δεν έχουμε χρήματα να αγοράσουμε φαγητό και θα αγοράσουμε ναρκωτικά;» αναφέρει ο Karim*^[10]. Τον συναντήσαμε στο κέντρο της πόλης της Κω την ώρα που περίμενε την οικογένεια του από τη Γάζα να του στείλει χρήματα ώστε να αγοράσει ακτοπλοϊκό εισιτήριο για να μεταβεί στην ενδοχώρα. Ιδιαίτερα έντονη είναι η παρουσία της αστυνομίας γύρω από την ΚΕΔ αλλά και μέσα στην πόλη της Κω.

Επίσης, ιδιαίτερη ένταση επικρατεί στην περιοχή όπου βρίσκεται η δομή, με τμήμα των κατοίκων και επίσημων εκπροσώπων να εκδηλώνει επιθετικά αντανακλαστικά. Στα τέλη Μαρτίου ο Πρόεδρος της Κοινότητας Πυλίου, δήλωνε σε δημοσίευμα ότι η οργή των κατοίκων για την όλη κατάσταση είναι τόσο μεγάλη, που του λένε ότι, εάν δεν αλλάξει σύντομα, θα πάρουν οι ίδιοι τα όπλα και τον νόμο στα χέρια τους.

Δίπλα στην ΚΕΔ βρίσκεται το Προαναχωρησιακό Κέντρο Αλλοδαπών (ΠΡΟΚΕΚΑ). Πρόκειται για το μοναδικό ΠΡΟΚΕΚΑ που λειτουργεί στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, ενώ γίνονται μεταφορές εκεί από τις ΚΕΔ της Κω και της Λέρου. Σύμφωνα με μαρτυρίες που συλλέξαμε, οι αρχές ζητούν από τους νεοαφιχθέντες να καταστρέψουν τις κάμερες στα κινητά τους τηλέφωνα κατά την άφιξή τους στην ΚΕΔ προκειμένου να αποτραπεί η βιντεοσκόπηση εντός του ΠΡΟΚΕΚΑ.

Ελλείψεις στην ιατρική περίθαλψη και τη νομική υποστήριξη

Στα τέλη Μαρτίου δεν υπήρχε ούτε γιατρός ούτε ψυχολόγος μέσα στη δομή. Παλαιστίνιοι πρόσφυγες ανέφεραν στην RSA ότι υπάρχουν γυναίκες ακόμα και σε προχωρημένη εγκυμοσύνη που δεν έχουν λάβει την απαραίτητη ιατρική βοήθεια. «Η γυναίκα μου είναι έγκυος. (…) Πήγαμε στο νοσοκομείο και έκανε εξέταση αίματος, όταν ρώτησε για υπέρηχο της είπαν να πάει σε ιδιώτη γιατρό. Αυτό που θέλουμε είναι να την δει ένας γυναικολόγος (…). Δεν θέλω να γεννήσει εδώ μέσα (…) Επειδή δεν έχει κάνει υπέρηχο δεν ξέρουμε ακριβώς σε ποιο μήνα είναι, υπολογίζουμε μόνοι μας» μας είπε διαμένων στη δομή^[11].

Σημαντικές είναι οι ελλείψεις σε προσωπικό του νοσοκομείου του νησιού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον τοπικό πληθυσμό και τους πρόσφυγες που χρήζουν ιατρικής περίθαλψης. Το γεγονός ότι το νοσοκομείο της Κω δεν διαθέτει διερμηνέα δυσχεραίνει σημαντικά την επικοινωνία με τους ασθενείς. Η διερμηνεία είναι εξαιρετικά ανεπαρκής καθώς γίνεται είτε από ομοεθνή που συνοδεύει τον ασθενή, είτε με άλλη λύση έκτακτης ανάγκης. Λόγω έλλειψης ψυχιάτρου στο νοσοκομείο της Κω, ψυχιατρικά περιστατικά που αφορούν διοικητικά κρατούμενους μεταφέρονται, με τη συνοδεία αστυνομίας ακόμη και με χειροπέδες, στο Ψυχιατρείο της Λέρου. Επιπλέον, έχουν σημειωθεί περιπτώσεις όπου βαριά ψυχιατρικά περιστατικά στις διαδικασίες υποδοχής στην ΚΕΔ, αντί να παραπεμφθούν, γίνεται άρση «γεωγραφικού περιορισμού» και πρέπει μόνα τους να αναζητήσουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε άλλο μέρος.

Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία^[12], οι ΜΕΤΑδραση, Ελληνικό Συμβούλιο Προσφύγων (ΕΣΠ) και PRAKSIS παρέχουν νομική συνδρομή μέσα στην ΚΕΔ: η ΜΕΤΑδραση με δύο δικηγόρους (μία θέση είναι επί του παρόντος κενή), το ΕΣΠ με μια δικηγόρο και η PRAKSIS (που παρέχει νομική συνδρομή σε ασυνόδευτα ανήλικα στην «ασφαλή περιοχή») με άλλη μια. Επιπλέον, η οργάνωση Equal Rights Beyond Borders δραστηριοποιείται στην ΚΕΔ με τέσσερα μέλη.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και ασφάλειας.

Σημειώσεις

1. Κατά τη διάρκεια του 2022, ποσοστό 30% των συνολικών αφίξεων έφτασε στα Δωδεκάνησα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό σε σύγκριση με τα υπόλοιπα νησιά. ↑

2. Γραπτή απάντηση προς την RSA στις 16 Μαρτίου 2023. Η απόκλιση μεταξύ του συνόλου των ασυνόδευτων ανηλίκων και των διαμενόντων εντός ασφαλούς περιοχής αφορά σε χωρισμένους ανήλικους με πράξη ανάθεσης προσωρινής επιμέλειας. ↑

3. Συνέντευξη στην Κω, 21 Μαρτίου 2023. ↑

4. Στοιχεία από τη γραπτή απάντηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε σχετική αλληλογραφία με την RSA, στις 16 Μαρτίου 2023. ↑

5. Γραπτή απάντηση της ΑΡΣΙΣ στην RSA στις 15 Μαρτίου 2023. Το πρόγραμμα ‘Όλα τα Παιδιά στην Εκπαίδευση’ (All Children in Education – ACE) αποτελεί μια πρωτοβουλία της UNICEF, που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και υλοποιείται από σειρά εταίρων, μεταξύ των οποίων και η ΑΡΣΙΣ – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων. ↑

6. Γραπτή απάντηση προς την RSA, 23 Μαρτίου 2023. ↑

7. Η πληροφορία για τη μικρή ποσότητα φαγητού και νερού επιβεβαιώνεται και από αναφορές που έχει λάβει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες από τους διαμένοντες της ΚΕΔ Κω. ↑

8. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

9. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

10. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

11. Συνέντευξη στην Κω, 22 Μαρτίου 2023. ↑

12. Ό.π., υποσημ. 4. ↑

Επιστροφή στην κεντρική δημοσίευση:
Τι συμβαίνει σήμερα στις προσφυγικές δομές στα νησιά του Αιγαίου

Διαβάστε αναλυτικά για τις συνθήκες που επικρατούν σε:
Λέσβο, Χίο, Σάμο, Λέρο

Here you can find the publication in english

---

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

  Τηλέφωνο: +30 22711 03721
   Fax: +30 22711 00466
 Τύπος: [email protected]
 Email: [email protected]

Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) 2023

Όροι χρήσης – πολιτική απορρήτου – Προστασία Προσωπικών Δεδομένων

Έντυπο παραπόνων (pdf) 

Μια ακόμη αθωωτική απόφαση καταδεικνύει τις δραματικές συνέπειες της ποινικοποίησης των προσφύγων που εισέρχονται στο έδαφος της ΕΕ

Στις 19 Μαΐου 2022, το Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων Καλαμάτας αθώωσε δύο Σύρους πολίτες για τις σοβαρές κατηγορίες που τους είχαν αποδοθεί κατά την είσοδό τους στην ελληνική επικράτεια. Ειδικότερα, οι πρόσφυγες κατηγορήθηκαν ότι α)ο 1ος κατηγορούμενος, ήταν κυβερνήτης σκάφους που μετέφερε στην Ελλάδα υπηκόους τρίτων χωρών από το εξωτερικό που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στην ελληνική επικράτεια και β) ο 2ος κατηγορούμενος ο οποίος υποστηρίχθηκε από τους δικηγόρους της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), ήταν συνεργός στη μεταφορά στην Ελλάδα υπηκόων τρίτων χωρών από το εξωτερικό που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στην ελληνική επικράτεια Το Δικαστήριο τους απήλαξε επίσης από την κατηγορία της παράνομης εισόδου στην Ελλάδα. Περαιτέρω, το Δικαστήριο κήρυξε ένοχους τρεις υπηκόους Συρίας που απουσίαζαν από την ακροαματική διαδικασία ,για συνέργεια στη μεταφορά στην Ελλάδα υπηκόων τρίτων χωρών από το εξωτερικό που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στην ελληνική επικράτεια και τους καταδίκασε έκαστο σε 364 χρόνια φυλάκιση και σημαντικά μεγάλο πρόστιμο.

Σοβαρά κενά και παρατυπίες στην προδικαστική και ανακριτική διαδικασία

Η απόφαση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η ακροαματική διαδικασία ανέδειξε τις σημαντικές παρατυπίες, τα σοβαρά κενά, τις παραλείψεις και τα σφάλματα της προδικαστικής και ανακριτικής διαδικασίας, που είχαν ως αποτέλεσμα, παρά την πλημμελή στοιχειοθέτηση, την άσκηση ποινικής δίωξης και την προφυλάκιση των δύο κατηγορουμένων για ένα έτος καθώς και την καταδίκη των τριών κατηγορουμένων που απουσίαζαν από την ακροαματική διαδικασία. Ειδικότερα, η μη τήρηση των δικονομικών εγγυήσεων κατά την προδικασία και την ανακριτική διαδικασία, η έλλειψη επαρκούς διερμηνείας, οι παρατυπίες στη συλλογή και αξιολόγηση των αποδεικτικών στοιχείων κτλ. χαρακτήρισαν την ταχύρρυθμη/συνοπτική προανακριτική και ανακριτική διαδικασία που οδήγησε στην ποινική δίωξή τους, διαδικασία η οποία, καταγράφεται συχνά, σε παρόμοιες υποθέσεις τα τελευταία χρόνια, με ολέθριες συνέπειες για τη ζωή πολλών προσφύγων .

Η αθωωτική απόφαση, όπως και άλλες αντίστοιχες,, θα πρέπει να λειτουργήσει ως προηγούμενο προκειμένου να μπει πλέον τέλος σε μια σειρά καταφανών και συστηματικών παραβιάσεων που συντελούνται σε βάρος των ασθενέστερων και στην προκειμένη περίπτωση σε βάρος προσφύγων και συνίστανται σε αποκλίσεις από βασικές αρχές του κράτους δικαίου και την εφαρμογή συνοπτικών διαδικασιών που καταπατούν στοιχειώδεις δικονομικές και ουσιαστικές εγγυήσεις.

Επισημαίνουμε ότι, με κίνδυνο της ζωής τους, οι πρόσφυγες αναγκάζονται να αναζητήσουν το αυτονόητο, δηλαδή ένα ασφαλές καταφύγιο, το άσυλο σε μια Ευρώπη που, επικαλούμενη την ασφάλεια των συνόρων της, αρνείται την προστασία και την ασφαλή πρόσβαση στα εδάφη της, εκθέτοντας χιλιάδες ανθρώπους σε κίνδυνο. Στο πλαίσιο αυτό, οι πρόσφυγες εκλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται ως “δράστες” για “παράνομη είσοδο” ή ακόμη και ως “κοινοί εγκληματίες” με βάση διατάξεις περί  ευθύνης μεταφορέων, αντιμετωπίζοντας σοβαρές κατηγορίες που συνεπάγονται καταδίκες εκατοντάδων ετών, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ούτε η κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή/και οι ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες βρίσκονται και, σε κάθε περίπτωση προβλέπονται από το διεθνές, το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο για την απαλλαγή τους από τα  σχετικά αδικήματα και ποινές .   

Η περίπτωση του N.S., μονογονεϊκού πατέρα που προφυλακίστηκε επί ένα έτος και αποχωρίστηκε τα δύο ανήλικα παιδιά του

Οι δικηγόροι της RSA υπερασπίστηκαν τον κ. N.S., ο οποίος ήταν ο 2ος κατηγορούμενος στη δίκη και αθωώθηκε από το Δικαστήριο, κατόπιν και απαλλακτικής Εισαγγελικής πρότασης, για το αδίκημα της συνέργειας στη μεταφορά στην Ελλάδα υπηκόων τρίτων χωρών που δεν έχουν δικαίωμα εισόδου στην ελληνική επικράτεια. Ο κ. N.S είναι πρόσφυγας από τη Συρία, ο οποίος έφτασε ως μονογονεϊκός πατέρας με τα δύο ανήλικα παιδιά του (8 και 9 ετών) τα οποία αποχωρίστηκε όταν κατηγορήθηκε από τις ελληνικές αρχές συνεπεία μίας προβληματικής και συνοπτικής προδικασίας ενώ  αμφισβητήθηκε ακόμη και η γονεϊκή του ιδιότητα.

Ο κ. N.S. αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Συρία και να καταφύγει στην Τουρκία με τα ανήλικα παιδιά του μετά τον τραγικό θάνατο της πρώτης του συζύγου και μητέρας των παιδιών του από έκρηξη βόμβας κοντά στην πόλη Idlib. Προφανώς, η ζωή και η ελευθερία τους κινδύνευαν λόγω του εμφυλίου πολέμου που μαίνεται και λόγω των πολιτικών πεποιθήσεων που του αποδίδονται, λόγω της άρνησής του να υπηρετήσει ως στρατιώτης στον συριακό στρατό και ταυτόχρονα  της άρνησης του να ενταχθεί στις ομάδες της αντιπολίτευσης και να στραφεί είτε στη μία είτε στην άλλη περίπτωση, εναντίον των συμπατριωτών του. Λόγω της έλλειψης αποτελεσματικής προστασίας στην Τουρκία και με τη συνδρομή της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (ΟΗΕ), η οικογένειά του επιλέχθηκε για ένα πρόγραμμα μετεγκατάστασης στον Καναδά χωρίς όμως να ολοκληρωθεί επιτυχώς. Ως εκ τούτου, αποφάσισε να εγκαταλείψει την Τουρκία και να αναζητήσει προστασία σε χώρα της ΕΕ.

Στις 3/5/2021 έφθασε με τα παιδιά του στην Καλαμάτα διασωθέντες από ένα επικείμενο ναυάγιο. Στις 6/5/2021 ο κ. Ν.Σ. συνελήφθη για λόγους που ποτέ δεν κατανόησε, ως κατηγορούμενος για συνέργεια στη μεταφορά προσώπων στην Ελλάδα και στη συνέχεια κρατήθηκε μέχρι την αποφυλάκισή του, μετά την έκδοση αθωωτικής απόφασης.

Ο κ. N.S αιτήθηκε άσυλο στην Ελλάδα, για τον ίδιο και τα παιδιά του. Τα παιδιά αναγνωρίστηκαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα μετά την αρχική του αίτηση, καθώς ο φάκελος διαχωρίστηκε για διαδικαστικούς λόγους, καθώς ήταν κρατούμενος και ο ίδιος εξακολουθεί να είναι αιτών άσυλο περιμένοντας την έκδοση απόφασής στην δική του αίτηση.

Σημειώνεται ότι η αρμόδια  Εισαγγελέας Πρωτοδικών Καλαμάτας ενήργησε ως προσωρινός επίτροπος και ανέλαβε τη φροντίδα των ανήλικων τέκνων, λόγω της σύλληψης και κράτησης του κ. N.S και του αναγκαστικού αποχωρισμού τους, σε συνδυασμό με την απουσία άλλου συγγενή στην Ελλάδα για να τα φροντίσει. Τα παιδιά τοποθετήθηκαν σε ανάδοχη οικογένεια και τέθηκαν από τον Εισαγγελέα υπό την προστασία της οργάνωσης “ΜΕΤΑΔΡΑΣΗ – ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ». 

Όσον αφορά τα ανήλικα παιδιά του, τονίζεται ότι ήταν η πρώτη φορά που αποχωρίστηκαν τον πατέρα τους μετά την τραγική απώλεια της μητέρας τους το 2015. Και οι τρεις τους έχουν αντιμετωπίσει πολλές δύσκολες καταστάσεις όλα αυτά τα χρόνια ως Σύροι πολίτες στην Τουρκία, αλλά ποτέ δεν είχαν βιώσει τον μεταξύ τους αποχωρισμό. Ωστόσο, παρά τις παραπάνω δυσκολίες λόγω της κράτησης του κ. N.S., κατέστη δυνατή η επικοινωνία τους καθ’ όλη τη διάρκεια της προφυλάκισης του, κατόπιν σχετικού αιτήματος του κ. N.S. προς την Εισαγγελέα. Η διασφάλιση του συμφέροντος των ανήλικων παιδιών του και η διατήρηση της καλής ψυχικής τους κατάστασης και φροντίδας ήταν και είναι το κύριο μέλημα του κ. N.S. εξ αρχής και καθ’ όλη την διάρκεια της περιπέτειας του. 

Δυνάμει της αθωωτικής απόφαση του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Καλαμάτας, με την οποία αθωώθηκε από όλες τις σε βάρος του κατηγορίες, ο κ. N.S αποφυλακίστηκε και στη συνέχεια μετέβη στην Αθήνα, όπου διαμένει προσωρινά προκειμένου να προετοιμάσει τις συνθήκες για την επανένωσή με τα παιδιά του. Μέχρι σήμερα δεν του έχει χορηγηθεί κάρτα αιτούντος άσυλο, ούτε έχουν ενεργοποιηθεί οι συνθήκες υποδοχής (στέγη, επίδομα), παρόλο που η ιδιότητά του ως αιτούντος άσυλο έχει διαπιστωθεί από τις αρμόδιες υπηρεσίες προκειμένου να αποφυλακιστεί. Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) συνδράμει τον πατέρα νομικά και ανθρωπιστικά έως ότου εξασφαλιστούν οι συνθήκες υποδοχής  από τις αρχές και επιτευχθεί το συντομότερο η επανένωση με τα παιδιά του. 

Ο κ. N.S. διώχθηκε ποινικά και τέθηκε σε προφυλάκιση για ένα χρόνο με πλημμελή στοιχεία, ενώ στερήθηκε τα παιδιά του, παρά το γεγονός ότι είχε προσκομίσει από την αρχή όλα τα απαραίτητα έγγραφα που αποδείκνυαν την ταυτότητά του και την προσφυγική του ιδιότητα (έγγραφα προσωρινής προστασίας στην Τουρκία, σχετική αλληλογραφία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, πιστοποιητικό θανάτου της συζύγου του κ.ά.), ενώ έχει υποβληθεί και σε εξέταση DNA για την επιβεβαίωση της γονικής του ιδιότητας.

Ο κ. N.S. είναι ένα τυπικό θύμα της εφαρμογής των πολιτικών αποτροπής της ΕΕ: η συστηματική και παράνομη ποινικοποίηση των προσφύγων -και συχνά των διασωστών τους- για παράτυπη είσοδο στο έδαφος της ΕΕ, έχει γίνει, σήμερα, ένα εργαλείο που επηρεάζει και καταστρέφει τη ζωή και την ελευθερία πολλών ανθρώπων, οι οποίοι στερούνται συστηματικά τα βασικά τους δικαιώματα και τις εγγυήσεις που προβλέπονται από το κράτος δικαίου, και αποστερούνται την οφειλόμενη προστασία.

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΠΕΙ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΠΟΙΝΙΚΟΠΟΊΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΕΙΣΟΔΟ ΣΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΤΗΣ ΕΕ. ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΖΩΕΣ

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ
ΚΡΑΤΗΣΗ

ΜΙΑ ΜΑΥΡΗ ΤΡΥΠΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Υπό το υποκριτικό και ανεκτικό βλέμμα της Ε.Ε., η Ελλάδα εντείνει την πολιτική διοικητικής κράτησης. Ειδικότερα, στην Κω και όσο λειτουργούσε το Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) στον Έβρο, εφαρμόζεται γενικευμένη και συστηματική κράτηση για τους νεοεισερχομένους αιτούντες άσυλο με κάποιες εξαιρέσεις, ενώ ακόμα και ευάλωτα άτομα παραμένουν υπό κράτηση για παρατεταμένα διαστήματα. Παράλληλα, στην ενδοχώρα συνεχίζεται η πρακτική της διοικητικής κράτησης ατόμων χωρίς έγγραφα με σκοπό την απομάκρυνση τους, συμπεριλαμβανομένων και ατόμων που στην πλειοψηφία τους επιθυμούν να αιτηθούν διεθνή προστασία χωρίς, ωστόσο, να είχαν προηγουμένως πρόσβαση στην υποβολή αιτήματος. Ο δε αριθμός των διοικητικά κρατουμένων αναμένεται να αυξηθεί κατόπιν της πρόσφατης Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) που χαρακτηρίζει την Τουρκία ως ασφαλή τρίτη χώρα για την συντριπτική πλειοψηφία των αιτούντων άσυλο.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ
ΚΡΑΤΗΣΗ

Μια μαυρη τρυπα δικαιωματων

Υπό το υποκριτικό και ανεκτικό βλέμμα της Ε.Ε., η Ελλάδα εντείνει την πολιτική διοικητικής κράτησης. Ειδικότερα, στην Κω και όσο λειτουργούσε το Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) στον Έβρο, εφαρμόζεται γενικευμένη και συστηματική κράτηση για τους νεοεισερχομένους αιτούντες άσυλο με κάποιες εξαιρέσεις, ενώ ακόμα και ευάλωτα άτομα παραμένουν υπό κράτηση για παρατεταμένα διαστήματα. Παράλληλα, στην ενδοχώρα συνεχίζεται η πρακτική της διοικητικής κράτησης ατόμων χωρίς έγγραφα με σκοπό την απομάκρυνση τους, συμπεριλαμβανομένων και ατόμων που στην πλειοψηφία τους επιθυμούν να αιτηθούν διεθνή προστασία χωρίς, ωστόσο, να είχαν προηγουμένως πρόσβαση στην υποβολή αιτήματος. Ο δε αριθμός των διοικητικά κρατουμένων αναμένεται να αυξηθεί κατόπιν της πρόσφατης Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) που χαρακτηρίζει την Τουρκία ως ασφαλή τρίτη χώρα για την συντριπτική πλειοψηφία των αιτούντων άσυλο.

Σε όλη την επικράτεια παραμένουν σε κράτηση παράτυποι μετανάστες και αιτούντες άσυλο επί μήνες υπό παντελώς ακατάλληλες συνθήκες εν μέσω πανδημίας και παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές έχουν δεχτεί επανειλημμένα συστάσεις από εθνικούς και διεθνείς φορείς για τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών κράτησης και της πρόσβασης σε ιατρικές και άλλες υποστηρικτικές υπηρεσίες^[1].

Σε δελτίο τύπου που εξέδωσε στις 14 Ιουνίου 2021 ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει την ακαταλληλότητα των χώρων διοικητικής κράτησης, αναφέροντας μεταξύ άλλων υπερπληθυσμό κρατουμένων σε σχέση με τη χωρική επάρκεια, ιδίως των αστυνομικών κρατητηρίων, απουσία ή ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, απουσία υπηρεσιών διερμηνείας , ελλείψεις σε είδη υγιεινής και κλινοσκεπάσματα/ρουχισμό, πλήρης αδυναμία ή περιορισμένη δυνατότητα προαυλισμού.

Σε δηλώσεις τους στην Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), κρατούμενοι* σε ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. περιγράφουν απαράδεκτες καταστάσεις.

Ο θάνατος^[2] δύο κρατουμένων σε διάστημα λίγων ημερών πριν από τρεις μήνες, είχε προκαλέσει μία σειρά από αντιδράσεις, χωρίς ωστόσο να λαμβάνουν χώρα αλλαγές και βελτιώσεις ούτε όσον αφορά τις συνθήκες, ούτε όσον αφορά την πολιτική της πολύμηνης διοικητικής κράτησης^[3]. Ήδη από τα μέσα Ιανουαρίου η RSA είχε επισημάνει τις κατάφωρες ελλείψεις στην περίθαλψη των κρατουμένων και την πρόληψη υγειονομικών κινδύνων εντός των ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α., όπως επίσης και τις άκρως ανησυχητικές ελλείψεις στη διασφάλιση της επικοινωνίας των κρατουμένων με το υγειονομικό προσωπικό λόγω έλλειψης προσήκουσας διερμηνείας.

Στις 24 Μαρτίου πεθαίνει ο 44 χρονος Μακί Ντιαμπατέ από την Γουινέα, ο οποίος κρατούνταν στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α της Κω από τον Ιανουάριο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η ιατροδικαστική εξέταση έδειξε ως αιτία θανάτου τον αποφρακτικό ειλεό, ενώ σύμφωνα με καταγγελίες επί τρεις ημέρες ούρλιαζε από τους πόνους και είχε ζητήσει επανειλημμένα να τον μεταφέρουν σε γιατρό. «Αυτόν τον άνθρωπο τον βλέπαμε κάθε μέρα που παρακαλούσε τις αρχές να τον πάνε σε γιατρό και του λέγανε ότι δεν έχουν αυτοκίνητο, ότι δεν έχουν γιατρό, μέχρι που πέθανε», τονίζει στην RSA ο Αmin, ένας αιτών άσυλο που κρατείται 18 μήνες στο ίδιο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.

Στην Κω εφαρμόζεται από τα τέλη του 2019 η συστηματική διοικητική κράτηση στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. όλων των νεοεισερχομένων, παρά το γεγονός ότι η κράτηση επιτρέπεται μόνο κατ’ εξαίρεση, κατόπιν εξατομικευμένης εξέτασης της κάθε υπόθεσης και αυστηρής τήρησης των όρων της νομιμότητας και μόνο αφού έχουν εξαντληθεί όλα τα εναλλακτικά μέτρα.^[4] Μόνη εξαίρεση στην πρακτική της αυτόματης κράτησης στην Κω αποτελούν οι ασυνόδευτοι ανήλικοι και άτομα με εμφανή ευαλωτότητα. Παρ’ όλα αυτά εξαιτίας της μη υπαγωγής όλων των αφιχθέντων σε διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, όπως όσων φθάνουν εκεί από τα γειτονικά νησιά (πχ. Σύμη, Καστελόριζο), ασυνόδευτοι ανήλικοι έχουν υποβληθεί σε μικτή πολύμηνη κράτηση μέχρι τον εντοπισμό και την αναγνώριση τους ως ανηλίκων.

Λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα μετά το θάνατο του πρόσφυγα από τη Γουινέα στην Κω, στις 27 Μαρτίου στο ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ. Κορίνθου, ο 24χρονος Ιμπραήμ Εργκούν βρέθηκε από συγκρατούμενους του κρεμασμένος στις τουαλέτες. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, ο νεαρός Κούρδος με καταγωγή από την Τουρκία βρισκόταν σε διοικητική κράτηση για 16 μήνες. Λίγο πριν βάλει τέλος στη ζωή του, του είχε ανακοινωθεί ότι η κράτηση του θα παραταθεί εκ νέου.

Διοικητική κράτηση έως και 36 μήνες

Με τις αλλαγές στο Νόμο τον Νοέμβριο του 2019 υπάρχει πλέον η δυνατότητα παράτασης της διοικητικής κράτησης έως και 36 μήνες, καθώς, στο 18μηνο όριο κράτησης του Ν 4636/2019 δεν προσμετράται η προαναχωρησιακή κράτηση του Ν 3907/2011, η οποία επίσης μπορεί να φτάσει επίσης τους 18 μήνες. Με δεδομένη την έλλειψη προοπτικής απομάκρυνσης προς την Τουρκία λόγω της αναστολής των επανεισδοχών βάσει της Κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας για αόριστο χρονικό διάστημα από τον Μάρτιο του 2020, αποτελεί κρίσιμο ερώτημα το κατά πόσο είναι σύννομες οι συνεχείς παρατάσεις της κράτησης ειδικότερα και εν μέσω πανδημίας.

Κατά τη διάρκεια της κράτησης οι κρατούμενοι αντιμετωπίζουν εκτός από τις κρίσιμες ελλείψεις πρόσβασης σε ιατρικές και ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, έλλειψη νομικής συνδρομής και διερμηνείας, αυθαιρεσία και αστυνομική βία. Μετά την αυτοκτονία του Κούρδου πρόσφυγα στην Κόρινθο αντί να υιοθετηθούν- όπως ήταν αναμενόμενο- μέτρα που θα μετρίαζε την ψυχολογική πίεση της κράτησης, ο προαυλισμός περιορίστηκε ακόμα περισσότερο. Ο Hussein, κρατούμενος στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. της Κορίνθου, αναφέρει ότι πριν το τραγικό συμβάν τους άφηναν δύο φορές την ημέρα να προαυλίζονται, μετά ο προαυλισμός περιορίστηκε σε μία μόνο φορά.

Ο Amin από το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. της Κω τονίζει: «Υπάρχει μια αυλή 100 μέτρα στο σύνολο. Το να περιφέρεσαι 18 μήνες εδώ είναι βασανιστικό. Είναι μία φυλακή με ψηλά τείχη, ψηλά συρματοπλέγματα και πολλή αστυνομία». Οι κρατούμενοι επιπλέον καταγγέλλουν προβλήματα όπως την κακή ποιότητα του φαγητού/τις μικρές μερίδες, την έλλειψη ζεστού νερού και θέρμανσης, κακές συνθήκες υγιεινής και άλλες ελλείψεις που επιβαρύνουν την κατάσταση εγκλεισμού τους. ^[5]

ΧΩΡΊΣ ΔΙΕΡΜΗΝΕΊΑ ΚΑΙ ΔΙΑΣΦΆΛΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΌΣΒΑΣΗΣ ΣΕ ΝΟΜΙΚΉ ΣΥΝΔΡΟΜΉ ΚΑΙ ΕΚΠΡΟΣΏΠΗΣΗ

Όσον αφορά την αποτελεσματική πρόσβαση των κρατουμένων σε ένδικα βοηθήματα κατά των αποφάσεων κράτησης και απέλασης η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες επισημαίνει την έλλειψη επαρκούς παροχής πληροφοριών στους κρατούμενους σε γλώσσα που κατανοούν σχετικά με την κράτησή τους, την έλλειψη υπηρεσιών διερμηνείας στις εγκαταστάσεις κράτησης, καθώς και το γεγονός ότι δεν έχει ακόμη θεσπιστεί κανένα σύστημα νομικής συνδρομής από τις ελληνικές αρχές, για την παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής και εκπροσώπησης στους κρατούμενους, σύμφωνα με το αρ. 9, παρ. 6 της Οδηγίας για την υποδοχή.^[6]

«Εάν θέλεις [νομική] βοήθεια πρέπει να βρεις έναν ιδιώτη δικηγόρο. Οι περισσότεροι άνθρωποι πλήρωσαν πολλά χρήματα σε ιδιώτες δικηγόρους, αλλά δεν τους βοήθησαν ποτέ. Μου συνέβη και εμένα», επισημαίνει o Sohaib ένας αιτών άσυλο, ο οποίος κρατείται πάνω από τέσσερις μήνες στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. στο Παρανέστι της Δράμας μετά από μία προσπάθεια να εγκαταλείψει την Ελλάδα με προορισμό άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

«Κάθε λίγο μας βάζουν να υπογράψουμε έγγραφα που είναι γραμμένα στην ελληνική γλώσσα και αν δεν τα υπογράψουμε μας χτυπάνε», λέει ο Amin από το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. της Κω.

Διαμαρτυρίες και αστυνομική βία

Σε δηλώσεις τους στην RSA, κρατούμενοι αναφέρουν ότι δεν έχουν επαρκή ενημέρωση για το διάστημα κράτησης και τους λόγους για τους οποίους κρατούνται και καταγγέλλουν αστυνομική βία στις περιπτώσεις που διαμαρτύρονται.^[7]

«Κανείς δεν ξέρει πόσο καιρό πρέπει να μείνει εδώ. Πρέπει να περιμένουμε και να περιμένουμε. Μερικοί άνθρωποι τρελαίνονται επειδή δεν ξέρουν πότε θα είναι ελεύθεροι και δεν έχουν κάτι να κάνουν εδώ. Κάποιοι άλλοι διαμαρτύρονται. Κάνουν απεργίες πείνας ή αυτοτραυματίζονται. Χθες ένας άνδρας αυτοπυρπολήθηκε και έπεσε από ένα κτίριο. Μόλις έπεσε, η αστυνομία πήγε και τον χτύπησε άσχημα. Όταν διαμαρτύρεσαι, σε χτυπούν ή σε πάνε στο νοσοκομείο όπου σου κάνουν μία ένεση και στη συνέχεια κοιμάσαι για μια εβδομάδα. Πολλοί κρατούμενοι παίρνουν ηρεμιστικά εδώ(…). Η αστυνομία συνήθως μας αγνοεί. Οι αστυνομικοί γίνονται κυρίως τότε επιθετικοί όταν διαμαρτυρόμαστε (… ). Αν ρωτήσω γιατί είμαι εδώ, πόσο καιρό θα μείνω, τότε απαντούν πάντα, 18 μήνες», λέει ο Sohaib από το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. στο Παρανέστι.

Παρόμοιες καταστάσεις περιγράφουν και άλλοι κρατούμενοι. «Είχαμε μέχρι στιγμής [τους 18 μήνες που βρίσκομαι εδώ] τρεις απόπειρες αυτοκτονίας, όπου εμείς οι κρατούμενοι τους προλάβαμε την τελευταία στιγμή. Η αστυνομία δεν προβληματίστηκε καθόλου (…) Στα κινητά μας δεν έχουμε κάμερα. Με το που φτάνουμε μας τις σπάνε για να μην μιλάμε με οργανώσεις», τονίζει ο Amin από το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. της Κω.

Ανεπαρκής παροχή υπηρεσιών υγείας
εν μέσω πανδημίας

Στις δηλώσεις τους στην RSA κρατούμενοι τονίζουν την δύσκολη πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες και τις σημαντικές ελλείψεις σε μέσα προστασίας κατά του COVID-19^[8].

«Γιατρός υπάρχει αλλά για να πας πρέπει να κάνεις ολόκληρη φασαρία, να χαρακωθείς για να σε πάνε σε γιατρό ή κοινωνική λειτουργό. Δεν έχουμε μάσκες, δεν φοράμε, ούτε τεστ κάνουμε», λέει ο Hussein, ο οποίος κρατείται εδώ και έξι μήνες στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. στην Κόρινθο.

«Δεν υπάρχει γιατρός στο κέντρο κράτησης, αλλά το νοσοκομείο είναι πολύ κοντά. Εάν κάποιος αρρωστήσει πρέπει να ενημερώσουμε την αστυνομία ότι χρειαζόμαστε ιατρική βοήθεια. Δεν έχουμε μάσκες για την καθημερινή ζωή, μόνο αν πρέπει να πάμε στο νοσοκομείο. Οι περισσότεροι αστυνομικοί συνήθως δεν φορούν μάσκες. Μόνο όταν επισκέπτονται το κέντρο κράτησης [ανώτεροι] αξιωματούχοι. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να προστατευθούμε από τον κορωνοϊό. Οι αστυνομικοί είναι οι μόνοι που μπαίνουν και βγαίνουν. Θα μπορούσαν να μεταφέρουν τον ιό σε εμάς. Δεν μπορούμε να το κολλήσουμε από αλλού. Αλλά κανείς δεν νοιάζεται. Είμαστε ξεχασμένοι εδώ», επισημαίνει ο Sohaib από το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. στο Παρανέστι.

O Αmin από το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. της Κω αναφέρει: «Έχουμε έναν γιατρό που ότι και να γίνει σου δίνει χάπια για τον πονοκέφαλο. (…) Έχουμε ασθένειες που οφείλονται σε ελλείψεις υγιεινής, όπως ψώρα. Υπάρχει ένας ψυχίατρος και μπορείς να κλείσεις ραντεβού κάθε 8 ημέρες και όταν πας εκεί σου λέει το μόνο που μπορώ να σου δώσω είναι υπνωτικό χάπι (…) Δεν μας δίνουν απολύτως τίποτα για να προφυλαχτούμε από τον κoρωνοϊο και δεν προσέχουν το πώς συγκεντρωνόμαστε [να μην υπάρχει συνωστισμός]».

Παράλληλα με την δημιουργία των λεγόμενων Κλειστών Ελεγχόμενων Δομών (ΚΕΔ) στα νησιά του Αιγαίου, η κυβέρνηση προχωρά στην αναβάθμιση του ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. στο Φυλάκιο Έβρου, το οποίο βρίσκεται εκτός λειτουργίας από τον περασμένο Σεπτέμβριο, ενώ σύντομα αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το νέο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) και το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α στη Σάμο. Η KYA που δημοσιεύθηκε πρόσφατα και η οποία χαρακτηρίζει «ασφαλή τρίτη χώρα» την Τουρκία για αιτούντες άσυλο με καταγωγή από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές και τη Σομαλία, αναμένεται να εντείνει το μέτρο της παρατεταμένης και αδιάκριτης κράτησης και να δυσχεράνει περαιτέρω τις συνθήκες, καθώς χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες θα βρεθούν σε ένα νομικό κενό.^[9]

Η πολύμηνη κράτηση μετά την απόρριψη των αιτημάτων σε συνδυασμό με τις προτεινόμενες αλλαγές στις διαδικασιες απελάσεων και επιστροφών που τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση και αναμένεται να ψηφισθούν σύντομα επιδιώκεται να αποτελέσουν μέτρα αποθάρρυνσης των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα.

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) καλεί τις ελληνικές αρχές:

• Να τερματίσουν άμεσα τη γενικευμένη και συστηματική εφαρμογή του μέτρου της διοικητικής κράτησης εις βάρος των προσφύγων και μεταναστών.
• Να εκπληρώσουν την υποχρέωση τους για εξατομικευμένη αξιολόγηση της αναγκαιότητας της εφαρμογής του επαχθούς μέτρου της κράτησης για κάθε διοικητικά κρατούμενο λαμβάνοντας ειδικά υπόψη τους τις συνθήκες κράτησης και υπό το φως της πανδημίας.
• Να προβούν σε άμεσες ενέργειες για την βελτίωση των συνθηκών κράτησης σε συμμόρφωση με τις συστάσεις εθνικών και διεθνών φορέων.
• Να καλυφθούν άμεσα οι ελλείψεις στην περίθαλψη των κρατουμένων και την πρόληψη υγειονομικών κινδύνων.
• Να διασφαλίσουν την επικοινωνία των κρατουμένων με κατάλληλο και επαρκές υγειονομικό προσωπικό καθώς και την πρόσβαση τους σε νομική συνδρομή.

*Τα ονόματα και οι εθνικότητες των ερωτηθέντων δεν αναγράφονται για λόγους προστασίας. Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν τηλεφωνικά το διάστημα 7-26 Μαΐου 2021.

Σημειώσεις

1. 1. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση AIDA (Asylum Information Database) λειτουργούν έξι ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. με τις εξής χωρητικότητες : Κόρινθο 960 άτομα, Αμυγδαλέζα 922 άτομα, Παρανέστι Δράμα 500 άτομα, Κως 474 άτομα, Ταύρος (Πέτρου Ράλλη) 270 άτομα, Ξάνθη 200 άτομα. Κατά τη διάρκεια του 2020 επιβλήθηκε κράτηση συνολικά σε 14.993 άτομα εκ των οποίων 10.130 ήταν αιτούντες άσυλο. ↑
   2. Σε απάντηση το Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη τον Μάιο στα πλαίσια του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου, αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι έχουν για το θάνατο στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. Κορίνθου έχει διαταχθεί η διενέργεια Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης (ΕΔΕ). Για τον θάνατο στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. Κω διατάχθηκε η διενέργεια Προκαταρκτικής Διοικητικής Εξέτασης. ↑
   3. Σύμφωνα με δημοσίευμα, το οποίο αναφέρει ως πηγή την Ελληνική Αστυνομία το διάστημα 2012 έως και 2020 έχουν καταγραφεί οκτώ θάνατοι σε κέντρα κράτησης. ↑
   4. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ευάλωτοι αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων με ιατρικά προβλήματα, ενδέχεται να παραμείνουν σε μακροχρόνια κράτηση στην Κω κατά την εξέταση της αίτησής τους για άσυλο. Μέχρι και τον Απρίλιο μάλιστα κρατούνταν ακόμα και νεοεισερχόμενες οικογένειες σε αυτό το ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α, αλλά αυτή η πρακτική τερματίστηκε μετά από παρέμβαση της Ύπατης Αρμοστείας. (Γραπτή απάντηση, 27 Μαΐου 2021). Τον Μάρτιο η RSA δημοσίευσε τις ιστορίες δύο ευάλωτων γυναικών που κρατούνταν στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α της Κω, η μία εκ των οποίων ήταν ανήλικη: https://rsaegean.org/en/stories-of-refugees-eu-turkey-deal-five-years-of-shame/ ↑
   5. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες αναφέρει ότι οι συνθήκες κράτησης διαφέρουν μεταξύ των ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. Καίτοι η παροχή ιατρικών και ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών στα ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. από την Ανώνυμη Εταιρεία Μονάδων Υγείας (Α.Ε.Μ.Υ. A.E) έχει βελτιωθεί σταδιακά τα τελευταία χρόνια, παραμένουν σημαντικά κενά σε μερικά κέντρα. Μολονότι έχουν πραγματοποιηθεί εργασίες ανακαίνισης σε ορισμένα ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. (οι πιο πρόσφατες στο Φυλάκιο και τον Ταύρο), οι υλικές συνθήκες κράτησης παραμένουν δύσκολες σε ορισμένα ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α., λόγω της έλλειψης συντήρησης υποδομών, της ανεπαρκούς παροχή ειδών υγιεινής και ειδών πρώτης ανάγκης όπως ρούχα και παπούτσια, καθαρά στρώματα και κουβέρτες και υπηρεσίες καθαρισμού, της περιορισμένης παροχής ειδών ανάγκης και της περιορισμένης πρόσβασης σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Οι συνθήκες κράτησης είναι ιδιαίτερα άσχημες (π.χ. χωρίς πρόσβαση σε υπαίθριο, φυσικό φως, κακές συνθήκες υγιεινής) στα περισσότερα αστυνομικά / λιμενικά και στα μεθοριακά τμήματα, όπου η κράτηση υπερβαίνει το όριο 24 ωρών που ορίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT) ως ανώτερο χρονικό όριο κράτησης σε αυτόν τον τύπο εγκαταστάσεων: Πληροφόρηση από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, 27 Μαΐου 2021). ↑
   6. Πληροφόρηση από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, 27 Μαΐου 2021. Βλ. επίσης αρ. 46, παρ. 7 Ν 4636/2019. ↑
   7. Στα τέλη Ιανουαρίου, ομάδα κρατουμένων προχώρησε σε απεργία πείνας καταγγέλλοντας επίθεση και ομαδικό βασανισμό από αστυνομικούς. Σε ρεπορτάζ διεθνούς ΜΜΕ, αναφέρεται ότι αιτούντες άσυλο στην Θεσσαλονίκη κρύβονται για να αποφύγουν τον αστυνομικό έλεγχο γιατί παρά το γεγονός ότι διαθέτουν έγγραφα καταλήγουν σε πολύμηνη διοικητική κράτηση ή επαναπροωθούνται παράνομα στην Τουρκία, ενώ γίνεται αναφορά για συστηματική χρήση βίας εκ μέρους της αστυνομίας μέσα στο ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α του Παρανεστίου. ↑
   8. Σε απάντηση της Διεύθυνσης Διαχείρισης Μετανάστευσης του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη τον περασμένο Δεκέμβριο στα πλαίσια του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου, αναφέρεται μεταξύ άλλων η οριοθέτηση χώρων για την αντιμετώπιση ύποπτων κρουσμάτων COVID-19 και νεοεισερχόμενων κρατουμένων, χορήγηση υγειονομικού υλικού στο εν λόγω προσωπικό -με παράλληλη εξασφάλιση αποθέματος για τους κρατούμενους-, και αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής και καθαριότητας. ↑
   9. Σύμφωνα με δημοσίευμα, ήδη αναβλήθηκαν τα προγραμματισμένα ραντεβού για συνέντευξη ασύλου σε δομές της Αττικής, μέχρι να διευκρινιστεί το τοπίο και να δοθούν οδηγίες για την εφαρμογή της ΚΥΑ. ↑