Σάμος
- Δημοσίευση:
Διαβάστε ακόμα:
Η δομή στη Σάμο είναι πλήρης για μεγάλα διαστήματα, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να διαβιούν με ελλείψεις σε πολύ βασικές ανάγκες. Το Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης (ΠΡΟΚΕΚΑ) εντός της ΚΕΔ δεν λειτουργεί ως χώρος κράτησης, αλλά ως χώρος που μένουν αιτούντες/ούσες άσυλο. Στα τέλη Οκτωβρίου διέμεναν αιτούντες/ούσες άσυλο ακόμη και σε κοινόχρηστους χώρους όπως είχε συμβεί και πέρυσι την ίδια περίπου περίοδο, λόγω υπερπληρότητας.
Βασικά στατιστικά για την ΚΕΔ Σάμου
Νεοαφιχθέντες σε καραντίνα
Οι νεοαφιχθέντες μπαίνουν σε χώρο καραντίνας μόλις φτάσουν στη Σάμο, όπου γυναίκες άντρες και παιδιά διαμένουν μαζικά και τους διενεργείται τεστ για Covid-19. Η διάρκεια της παραμονής στην καραντίνα κυμαίνεται από 3 έως 10 μέρες, μέχρι να βρεθεί χώρος που θα διαμείνουν. Σύμφωνα με αναφορές και μαρτυρίες διαμενόντων, δεν τους δίνονται καθόλου προσωπικά είδη υγιεινής από την ΚΕΔ, ενώ δεν έχουν πρόσβαση σε ντους. Κοιμούνται στο πάτωμα, σε λεπτά στρωματάκια (τύπου γιόγκα). Το διάστημα που βρίσκονται στην καραντίνα τους μεταφέρουν τα γεύματα μέσα στους χώρους αυτούς.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας στην ΚΕΔ συναντήσαμε αιτούντα άσυλο που έμεινε 10 μέρες σε αυτή τη συνθήκη. Κατά την καταγραφή από την αστυνομία, υπάρχει παρουσία και συνδρομή του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX). Από την πλήρη καταγραφή του αιτήματος ασύλου τους μέχρι τη συνέντευξη μεσολαβεί διάστημα περίπου ενός μήνα. Ωστόσο, ο χρόνος διαφοροποιείται ανάλογα με τη γλώσσα της συνέντευξης, καθώς οι αραβόφωνοι μπορεί να πραγματοποιήσουν συνέντευξη και σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Ο χρόνος έκδοσης αποφάσεων εξαρτάται ανά διαστήματα από τον αριθμό εξεταζόμενων υποθέσεων, και τη διαθεσιμότητα διερμηνείας.
Έλλειψη τρεχούμενου και πόσιμου νερού
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην ΚΕΔ Σάμου είναι οι τεράστιες ελλείψεις στην παροχή τρεχούμενου και πόσιμου νερού, παρά τα συστήματα που αναφέρει το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου για την υδροδότηση και εξοικονόμηση. Παρόμοιες ελλείψεις στην υδροδότηση υπήρχαν και τα προηγούμενα χρόνια. Καθώς δεν υπάρχει σύνδεση με κεντρικό σύστημα ύδρευσης, το νερό συλλέγεται και διανέμεται από βυτία που συνδέονται με τις κεντρικές παροχές της ΚΕΔ.
Τρεχούμενο νερό υπάρχει κάποιες ώρες, εξαιρετικά λίγες ανά περιόδους όπως το περασμένο καλοκαίρι. Οι πρόσφυγες που συναντήσαμε μας ανέφεραν ότι υπάρχει τρεχούμενο νερό από 4 έως 7 ώρες την ημέρα, ανάλογα με τον τομέα στον οποίο διαμένουν και δεν επαρκεί για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών για την προσωπική υγιεινή (ντους, WC) αλλά και την καθαριότητα (ρούχων και χώρου). Μας επισήμαναν επίσης ότι το νερό δεν μοιάζει καθαρό.
Μαρτυρία
«Όταν κάνουμε ντους φαίνεται ότι δεν είναι καθαρό, αλλά δεν έχουμε επιλογή, έχει λίγο κίτρινο χρώμα […]. Μία φορά έφτιαξα τσάι με αυτό το νερό και ήταν βρώμικο, ήταν σαν να είχε κάτι σαν λάδι μέσα» – Farzan*, αιτούντας άσυλο από το Ιράν
Μέσα στην ΚΕΔ υπάρχει χώρος με πλυντήρια, αλλά δε λειτουργεί λόγω έλλειψης νερού.
Τα προβλήματα λειτουργίας της ΚΕΔ επηρεάζουν και το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου της Σάμου που βρίσκεται εντός της δομής. Είναι ενδεικτικό της συνθήκης ότι, κατά το χρόνο της επίσκεψης της RSA, δεν υπήρχε τρεχούμενο νερό στην τουαλέτα της Υπηρεσίας, ενώ δεν υπήρχε καθόλου διαθέσιμο πόσιμο ή εμφιαλωμένο νερό όταν ζητήθηκε από μέλος του κλιμακίου μας. Στο ερώτημά μας προς την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης για το πρόβλημα της έλλειψης του νερού στη Σάμο, μας απαντήθηκε (από 11/11/2024) ότι «Για την υδροδότηση της Δομής έχει υπογραφεί σύμβαση από 30/05/2024 με ανάδοχο εταιρεία, ενώ συνάμα αντλείται νερό από την γεώτρηση εντός της ΚΕΔ, η οποία κατά μέσο όρο αποφέρει 77,71 m3/24ωρο. Να σημειωθεί ότι ο Δήμος Ανατολικής Σάμου έχει σταματήσει να παρέχει νερό στην ΚΕΔ Σάμου από τις 14/06/2024, ενώ η Διεύθυνση ΚΥΤ κ ΚΕΔ και δη η Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης προέβη σε αίτημα παράτασης παροχής υδροδότησης από την ανάδοχο εταιρία, προκειμένου να διασφαλιστεί η αδιάκοπη υδροδότηση της ΚΕΔ μέχρι και τις 31/03/2025 καθώς και αίτημα για νέα προμήθεια παροχής υδροδότησης από ανάδοχο εταιρία, προκειμένου να διασφαλιστεί η αδιάκοπη υδροδότηση της ΚΕΔ και για όλο το 2025». Δεν λάβαμε άλλη απάντηση σχετικά με τις ώρες κατά τις οποίες υπάρχει διαθέσιμο νερό στην ΚΕΔ, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά το πρόβλημα της εκ περιτροπής παροχής τρεχούμενου νερού.
Απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης - Κρεβάτια χωρίς στρώματα
Σε απόλυτη αντίθεση με τα επιτηδευμένα και υπερσύγχρονα συστήματα ασφαλείας κατά την είσοδο στη ΚΕΔ, διαπιστώσαμε κατά την επίσκεψή μας ότι η κατάσταση μέσα στη δομή ήταν χαώδης και δαιδαλώδης. Παντού υπήρχαν περιφράξεις και υπάλληλοι ασφαλείας (security). Δεν υπήρχε καμία πινακίδα που να ενημερώνει που βρίσκονται οι υπηρεσίες. Επίσης παντού υπήρχε σκόνη και απορρίμματα, και γεμάτοι κάδοι σκουπιδιών.
Ιδιαίτερα προβληματική ήταν η κατάσταση των κοντέινερ. Πολλά από αυτά ήταν βρώμικα, με κοριούς και κατσαρίδες, ενώ τα περισσότερα κρεβάτια δεν διέθεταν στρώματα. Υπήρχαν κουβέρτες που προφανώς χρησιμοποιούνται συλλήβδην, χαλασμένα υδραυλικά που υπερχείλιζαν με λύματα, μαυρισμένα και βρώμικα είδη υγιεινής (λεκάνες, νιπτήρες, ντους). Μάλιστα διαπιστώσαμε αυτήν την κατάσταση ακόμη και σε τομείς μέσα στην ΚΕΔ οπού διαμένουν κυρίως οικογένειες και ευάλωτοι πληθυσμοί, και όπου η κατάσταση θεωρείται καλύτερη.
Μαρτυρία
«Έχει πολλή υγρασία, πονάνε τα πόδια και η μέση μας. Έχει πολλές κατσαρίδες και έντομα που τσιμπάνε τα παιδιά. […] Η πόρτα του σπιτιού δεν κλειδώνει. Ζητήσαμε να τη φτιάξουν και δεν το έκαναν» – Arash*, πρόσφυγας από το Ιράν, πατέρας τριών παιδιών
Οι πρόσφυγες αναγκάζονται να αγοράσουν οι ίδιοι βασικό εξοπλισμό που κανονικά θα έπρεπε να ήταν διαθέσιμος μέσα στη δομή.
Μαρτυρία
«Αγόρασα ένα στρώμα για την έγκυο γυναίκα μου και την κόρη μου. Εγώ κοιμάμαι σε στρωματάκι στο πάτωμα» – Amin*, πρόσφυγας από την Παλαιστίνη, σύζυγος εγκύου σε προχωρημένη εγκυμοσύνη και πατέρας ενός τρίχρονου κοριτσιού
Μέσα σε κάποια κοντέινερς δεν υπάρχουν καν τα βασικά είδη.
Μαρτυρία
«Σε όλους μας το μπάνιο έχει χαλασμένο νιπτήρα απ’ όπου τρέχει το νερό. [ …] Κρεβάτια δεν υπήρχαν όταν μπήκαμε, βρήκαμε από άλλα κοντέινερς […]. Δεν έχουμε στρώμα, ούτε καν κουβέρτες δεν μας έδωσαν στην αρχή» – Abdalla*, αιτούντας άσυλο από το Σουδάν
Οι διαμένοντες προσπαθούν να επαναχρησιμοποιήσουν αντικείμενα που βρίσκουν μέσα στη δομή από προηγούμενους διαμένοντες, για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Μαρτυρία
«Πήρα μια κουβέρτα κι ένα στρώμα από ένα κοντέινερ που άδειασε. Προσπάθησα να το καθαρίσω μόνος μου. […] Δεν μου επέτρεψαν να βάλω στην ΚΕΔ απολυμαντικό σπρέι για να το καθαρίσω» – Farzan* πρόσφυγας από το Ιράν και θύμα βασανιστηρίων
Απουσία ειδών πρώτης ανάγκης και υγιεινής
Στη δομή, δεν λαμβάνουν όλοι οι διαμένοντες στοιχειώδη είδη υγιεινής, όπως ένα σαπούνι και ένα χαρτί υγείας. Οι νεοαφιχθέντες παίρνουν ένα κουπόνι από την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης και στη συνέχεια απευθύνονται στην οργάνωση Eurorelief για να τους δοθούν παπούτσια και ρούχα. Το υπόλοιπο διάστημα της παραμονής τους στην ΚΕΔ πρέπει να εξασφαλίζουν μόνοι/ες τους τα είδη υγιεινής που χρειάζονται. Είδη προσωπικής υγιεινής δεν παρέχονται ούτε καν στα ασυνόδευτα ανήλικα.
Μαρτυρία
«Μου δώσανε μόνο ένα ζευγάρι παπούτσια, μία μπλούζα και ένα σαπουνάκι. Τίποτα άλλο. Ούτε σαμπουάν, ούτε οδοντόβουρτσα» – Abdalla*
Κάτοικοι της Σάμου με δική τους πρωτοβουλία συλλέγουν είδη ανάγκης (ρούχα, παπούτσια κλπ) και τα διανέμουν σε όσους και όσες μένουν στη δομή.
Στα τέλη Οκτωβρίου, οι διαμένοντες δεν είχαν σαπούνι για καθαρισμό των ρούχων και για το σώμα, ούτε σαμπουάν και κουβέρτες παρά την πτώση της θερμοκρασίας. Οικογένειες με παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο τα στερούνταν όπως και όλος ο υπόλοιπος πληθυσμός. Τα γεύματα της ημέρας διανέμονται όλα μαζί μία φορά την ημέρα. Δίνονται τρία λίτρα εμφιαλωμένου νερού ανά άτομο μέσω της σίτισης, σύμφωνα με την απάντηση που λάβαμε από την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης (από 11/11/2024). Στους νεοαφιχθέντες, μόλις βγουν από την καραντίνα, παρέχεται μια «κάρτα φαγητού» για να μπορούν να παίρνουν φαγητό περιμένοντας στην ουρά. Ωστόσο, σε ιδιαίτερα ευάλωτη οικογένεια με έγκυο σε προχωρημένη εγκυμοσύνη που μάλιστα είχε νοσηλευτεί μόλις έφτασε στο νησί και ένα τρίχρονο παιδί, δεν είχε χορηγηθεί κάρτα φαγητού πέντε ημέρες μετά την καταγραφή τους χωρίς να δοθεί λύση για το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα.
Απουσία βασικών ιατρικών υπηρεσιών μέσα στην ΚΕΔ
Μέσα στην ΚΕΔ, επικρατούν σημαντικές ελλείψεις γιατρών, φαρμάκων και υγειονομικού υλικού. Η απάντηση που λάβαμε από την Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης (από 11/11/2024), επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει γιατρός στη δομή, παρά μόνο 4 νοσηλευτές/ριες, 2 κοινωνικοί λειτουργοί, ένας ψυχολόγος και ένας τεχνολόγος/ακτινολόγος εργαστηρίου. Τα προβλήματα υποστελέχωσης του ιατρικού προσωπικού είναι διαχρονικά στη δομή.
Οι αιτούντες άσυλο δεν έχουν κάρτες υγείας, ενώ απουσιάζουν πλήρως οι προληπτικοί έλεγχοι και εξετάσεις. Κανένας πρόσφυγας από όσους/ες είδαμε δεν είχε περάσει προληπτικό ιατρικό έλεγχο, πέραν του τεστ Covid. Επίσης, από τις επαφές μας διαπιστώσαμε απουσία πρωτοβουλιών μαζικού και οργανωμένου εμβολιασμού ανηλίκων, ενώ ο εμβολιασμός είναι υποχρεωτικός μόνο για την εγγραφή στο σχολείο.
Η δομή δεν διαθέτει ούτε στοιχειώδη φάρμακα, ενώ έχουν γίνει κατά καιρούς εκκλήσεις για κάλυψη τους από ΜΚΟ. Γίνονται παραπομπές στο Νοσοκομείο της Σάμου το οποίο είναι σοβαρά υποστελεχωμένο. Επιπρόσθετα, στο νοσοκομείο παρουσιάζονται σημαντικά προβλήματα στην επικοινωνία με ασθενείς από τη δομή λόγω ελλείψεων διερμηνείας. Η κάλυψη πολλών περιστατικών γίνεται από το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Βαθύ. Επίσης, μια κινητή μονάδα των Γιατρών χωρίς Σύνορα λειτουργεί τρεις φορές την εβδομάδα εντός της δομής. Η οργάνωση διαθέτει δικό της λεωφορείο και αναλαμβάνει τη μεταφορά των ασθενών από τη δομή στο Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας και αντίστροφα. Οι Γιατροί χωρίς Σύνορα έχουν επίσης παρουσία στο Νοσοκομείο από τη Δευτέρα ως την Παρασκευή. Επίσης, ανταποκρίνονται στις επείγουσες ιατρικές ανάγκες των νεοαφιχθέντων, στο πλαίσιο ομάδων Επείγουσας Ιατρικής Βοήθειας.
Σοβαρές ανεπάρκειες στον εντοπισμό της ευαλωτότητας
Από τις συναντήσεις μας με τους πρόσφυγες, επιβεβαιώθηκαν οι σοβαρές ελλείψεις στη διαδικασία εντοπισμού και περαιτέρω υποστήριξης και αξιολόγησης των ευάλωτων πληθυσμών, που αποτελούν, προφανώς, και συνέπεια της υποστελέχωσης του ιατρικού προσωπικού. Οι αιτούντες φτάνουν στη συνέντευξη για το αίτημα ασύλου τους χωρίς να έχουν περάσει από αξιολόγηση ευαλωτότητας. Συχνά, η διαδικασία κινείται σε στάδιο μεταγενέστερο της πρώτης καταγραφής, είτε με εντοπισμό και αίτημα παραπομπής από δικηγόρους οργανώσεων που τυχαίνει να εκπροσωπούν ευάλωτους αιτούντες και αιτούσες άσυλο, είτε με παραπομπή από την Υπηρεσία Ασύλου κατά το στάδιο της συνέντευξης. Από τα άτομα με τα οποία μιλήσαμε, μόνο ένας, επιζών ναυαγίου του οποίου η έγκυος σύντροφος πνίγηκε, παραπέμφθηκε σε ψυχολόγο. Ούτε καν έγκυος σε προχωρημένη εγκυμοσύνη, η οποία είχε νοσηλευθεί μόλις είχε φτάσει στο νησί, δεν είχε εντοπιστεί. Επίσης, ένας άντρας μόνος και θύμα βασανιστηρίων, είχε ζητήσει να μιλήσει με ψυχολόγο από την ΚΕΔ χωρίς αποτέλεσμα, τουλάχιστον έως την ημερομηνία της επίσκεψής μας.
Κρατητήρια Αστυνομικής Διεύθυνσης Σάμου
Κλιμάκιο της RSA επισκέφτηκε στις 9 Οκτωβρίου τα κρατητήρια της Αστυνομικής Διεύθυνσης Σάμου. Όπως διαπιστώσαμε, οι συνθήκες μέσα στους χώρους κράτησης ήταν κακές. Δεν υπάρχει προαυλισμός, ενώ φυσικό φως υπάρχει μόνο από φωταγωγό στη μια πλευρά των κρατητηρίων. Δεν υπάρχει ντους, ούτε ζεστό νερό, και δεν χορηγούνται είδη προσωπικής υγιεινής, ούτε τηλεκάρτες. Τα άτομα κρατούνται σε τρία κελιά χωρητικότητας 12 ατόμων. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας υπήρχαν 8 κρατούμενοι. Η διαμονή σε αυτούς τους χώρους διαρκεί από 3 έως 10 ημέρες, ανάλογα με την δυνατότητα μεταγωγής.
*Τα ονόματα των προσώπων που αναφέρονται στην παρούσα δημοσίευση έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ασφάλειας και της ιδιωτικής ζωής.
Διαβάστε ακόμα
H συγκεντρωτική έκθεση για όλα τα νησιά:
Η κατάσταση στις ΚΕΔ στα υπόλοιπα νησιά:
Διαθέσιμο και στα αγγλικά / Available also in english
Η προηγούμενη δημοσίευσή μας για την κατάσταση στη Σάμο (2023)
Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), Δεκέμβρης 2024