Στατιστικά στοιχεία τα οποία χορηγήθηκαν από την Αρχή Προσφυγών στην Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA)[1] παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργία της εξέτασης των αιτήσεων ασύλου σε δεύτερο βαθμό το 2020, υπό το πρίσμα των μεταρρυθμίσεων της σύνθεσης των Επιτροπών Προσφυγών και της διαδικασίας ενώπιον τους που επήλθαν με τους Ν 4636/2019 και Ν 4686/2020.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2020,[2] υποβλήθηκαν συνολικά 5.494 προσφυγές κατά πρωτοβάθμιων αποφάσεων της Υπηρεσίας Ασύλου, εκ των οποίων 3.252 στην ενδοχώρα (59%) και 2.242 στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (41%). Το 72,41% των ανωτέρω προσφυγών εξετάστηκε ήδη εντός του πρώτου εξαμήνου του τρέχοντος έτους.
Ωστόσο, δεν διατέθηκαν αναλυτικά στοιχεία από την Αρχή Προσφυγών για τον αριθμό των προσφυγών που εξετάστηκαν προφορικώς κατόπιν ακρόασης του προσφεύγοντος, έναντι αυτών που εξετάστηκαν εγγράφως, τα οποία η Αρχή υποχρεούται ούτως ή άλλως να δημοσιεύει ανά τρίμηνοσύμφωνα με το αρ. 4, παρ. 3 Ν 4375/2016. Η πρακτική έχει δείξει ότι το δικαίωμα ακρόασης του αιτούντος ενώπιον της Επιτροπής Προσφυγών ερμηνεύεται περιοριστικά και γίνεται δεκτό σε ελάχιστες περιπτώσεις.
Σύμφωνα με την Αρχή Προσφυγών, ο μέσος χρόνος διεκπεραίωσης των προσφυγών το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους ανήλθε σε 39 ημέρες. Εντούτοις, στα στοιχεία που κατέθεσε στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης στο πλαίσιο της παρακολούθησης εκτέλεσης των αποφάσεων M.S.S. και Rahimi του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) και τα οποία αφορούν την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2020, η ελληνική κυβέρνηση αναφέρθηκε σε μέσο χρόνο 315 ημερών από την κατάθεση της προσφυγής έως την έκδοση απόφασης.
Αποφάσεις και ποσοστό αναγνώρισης
Η Αρχή Προσφυγών εξέδωσε 11.057 αποφάσεις ουσίας τους πρώτους έξι μήνες του 2020, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων (94,5%) αφορούν προσφυγές που κατατέθηκαν στην ενδοχώρα. Μόνο 1.630 αποφάσεις των Επιτροπών Προσφυγών αφορούν αιτήσεις ασύλου που υπεβλήθησαν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου:
| Προσφυγικό καθεστώς | Επικουρική προστασία | Απόρριψη προσφυγής | Σύνολο | Ποσοστό αναγνώρισης | |
|---|---|---|---|---|---|
| Ενδοχώρα | 158 | 130 | 9.139 | 9.427 | 0.03 |
| Νησιά | 142 | 179 | 1.309 | 1.630 | 19.7% |
| Σύνολο | 300 | 309 | 10.448 | 11.057 | 5.5% |
Από τον συνολικό αριθμό αποφάσεων ουσίας που αναφέρουν τα στοιχεία της Αρχής Προσφυγών, προκύπτει ότι το συνολικό ποσοστό αναγνώρισης διεθνούς προστασίας (προσφυγικό καθεστώς, επικουρική προστασία) στη δευτεροβάθμια διαδικασία ανήλθε σε 5,5%, σημειώνοντας μείωση από το έτος 2019, κατά το οποίο το ανάλογο ποσοστό ήταν 5,9%. Το ποσοστό χορήγησης διεθνούς προστασίας σε δεύτερο βαθμό κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 στα νησιά ήταν 19,7%, σημαντικά υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό (3%) στην ενδοχώρα.
Επήλθε δε σημαντική μείωση του ποσοστού αναγνώρισης μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου τριμήνου του τρέχοντος έτους:
| Προσφυγικό καθεστώς | Επικουρική προστασία | Σύνολο | Ποσοστό αναγνώρισης | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Α’ | Β’ | Α’ | Β’ | Α’ | Β’ | Α’ | Β’ | |
| Ενδοχώρα | 115 | 43 | 89 | 41 | 4.536 | 4.891 | 4.5% | 1.7% |
| Νησιά | 122 | 20 | 124 | 55 | 991 | 639 | 24.8% | 11.7% |
| Σύνολο | 237 | 63 | 213 | 96 | 5.527 | 5.53 | 8.14% | 2.88% |
Το συνολικό ποσοστό αναγνώρισης μειώθηκε από 8,1% σε 2,9% μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου τριμήνου, με ιδιαίτερα σημαντική μείωση στα νησιά από 24,8% σε 11,7%.
Νομική συνδρομή
Σημαντικό κενό στην παροχή πληροφοριών για τη δευτεροβάθμια διαδικασία ασύλου, παρά την υποβολή σχετικού ερωτήματος,[3] αποτελεί η αδυναμία παροχής, στατιστικών στοιχείων του πρώτου εξαμήνου του 2020 για την αίτηση και παροχή δωρεάν νομικής συνδρομής, την οποία δικαιούνται οι προσφεύγοντες και η οποία υλοποιείται μέσω του Μητρώου Δικηγόρων που διατηρεί η Υπηρεσία Ασύλου.
Όπως τονίστηκε από την RSA και το Ίδρυμα PRO ASYL στο υπόμνημά τους στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις υποθέσεις M.S.S. και Rahimi, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία από την κυβέρνηση, μόνο σε 1.608 προσφυγές από τις 4.100 που κατατέθηκαν τους πρώτους πέντε μήνες του έτους χορηγήθηκε δωρεάν νομική συνδρομή μέσω του Μητρώου Δικηγόρων. Επομένως, το υπάρχον σύστημα δωρεάν νομικής συνδρομής της ελληνικής διοίκησης κάλυψε μόνο το 39% των υποβληθεισών προσφυγών.
