Αναγκαία η δημοσίευση και ερμηνεία των στατιστικών ασύλου για το 2020

Από την επανασύστασή του στις αρχές του 2020, το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου επιδίδεται συστηματικά στην προβολή στατιστικών στοιχείων για τη διαχείριση του ελληνικού συστήματος ασύλου μέσω ενημερωτικών σημειωμάτων, συνεντεύξεων στον εγχώριο και διεθνή Τύπο και πληροφοριών στη Βουλή. Η πρακτική αυτή έρχεται σε συνδυασμό με τη διακοπή της δημόσιας παροχής πληροφοριών από την Υπηρεσία Ασύλου και τη μόνιμη αδυναμία των αρχών να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις δημοσίευσης αναλυτικών στοιχείων που προβλέπει η νομοθεσία. Εγείρει δε σοβαρά ζητήματα ερμηνείας και μεθοδολογίας, τα οποία επηρεάζουν την αξιοπιστία των στοιχείων που προβάλλονται από το Υπουργείο.

Τα δελτία του Υπουργείου ως αποκλειστική πηγή πληροφοριών για το άσυλο

Από τα τέλη του Φεβρουαρίου του 2020, η δημοσίευση των μηνιαίων στατιστικών στοιχείων της Υπηρεσίας Ασύλου έχει ανασταλεί, χωρίς σχετική αιτιολόγηση. Στα εν λόγω δελτία, η Υπηρεσία παρείχε σε μηνιαία βάση λεπτομερή στοιχεία για τον αριθμό αιτήσεων που κατέγραφε ανά Περιφερειακό Γραφείο και Αυτοτελές Κλιμάκιο Ασύλου, τον αριθμό και τύπο αποφάσεων που λάμβανε, ήτοι προσφυγικό καθεστώς, επικουρική προστασία, απορριπτική ουσίας, απόφαση απαράδεκτου ανά λόγο απαράδεκτου, διακοπή, τα ποσοστά αναγνώρισης για ορισμένες χώρες καταγωγής αιτούντων, καθώς και εκτενείς πληροφορίες για την εφαρμογή των εξερχόμενων και εισερχόμενων διαδικασιών του Κανονισμού του Δουβλίνου.

Παράλληλα, οι υποχρεώσεις διαφάνειας και δημοσίευσης στοιχείων που επιβάλλει ο νόμος σε διοικητικά όργανα όπως η Αρχή Προσφυγών παραμένουν «κενό γράμμα». Η Αρχή Προσφυγών ουδέποτε έχει δημοσιεύσει τις τριμηνιαίες εκθέσεις πεπραγμένων ως οφείλει σύμφωνα με το αρ. 4, παρ. 3 Ν 4375/2016, στις οποίες οφείλει να καταγράφει στατιστικά στοιχεία για υποβληθείσες προσφυγές,^[1] το ποσοστό υποθέσεων που εξετάστηκαν εγγράφως ή προφορικά, το χρόνο διεκπεραίωσης των προσφυγών, το ποσοστό αναγνώρισης προσφυγών, τον αριθμό αιτήσεων ακύρωσης κατά αποφάσεων των Επιτροπών Προσφυγών, τον αριθμό αιτήσεων δωρεάν νομικής συνδρομής και των επωφελούμενων νομικής συνδρομής.

Η αναστολή της δημοσίευσης των αναλυτικών στοιχείων της Υπηρεσίας Ασύλου αφήνει ένα κρίσιμο κενό πληροφοριών ως προς τη λειτουργία της διαδικασίας ασύλου στη χώρα, το οποίο αδυνατούν να αναπληρώσουν τα συνοπτικά στοιχεία που δίνουν στη δημοσιότητα τα δελτία τύπου του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Στο σημείο αυτό, σημειώνεται ότι η ηγεσία του Υπουργείου φαίνεται να έχει σταματήσει και την παροχή εβδομαδιαίων στοιχείων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όπως υποδηλώνει το αίτημα της Γενικής Διεύθυνσης Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων (DG HOME) για επανεκκίνηση της υποβολής στατιστικών σε πρόσφατη επιστολή της στον Υπουργό.

Ή έλλειψη αναλυτικών στοιχείων στα δημοσιευόμενα από το Υπουργείο στατιστικά συντελεί σε περιορισμένη και ελλιπή αποτύπωση του έργου των αρμόδιων αρχών και της κατάστασης του ασύλου στη χώρα. Παρατίθενται παρακάτω δύο παραδείγματα, σχετικά με την παραγωγικότητα της Υπηρεσίας Ασύλου και το ποσοστό αιτούντων στην Ελλάδα που δικαιούνται διεθνή προστασία.

Η παραγωγικότητα της Υπηρεσίας Ασύλου

Το ενημερωτικό σημείωμα του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου υπογραμμίζει ότι η έκδοση αποφάσεων ασύλου από την Υπηρεσία Ασύλου αυξήθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2020 κατά 88% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, ιδίως λόγω της αυξημένης παραγωγικότητας της Υπηρεσίας τον Απρίλιο, όπου εκδόθηκαν 15.853 αποφάσεις. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάστηκαν πρόσφατα από τον Υπουργό στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως σαφής ένδειξη επιτάχυνσης της πορείας της ελληνικής διοίκησης στα θέματα ασύλου.

Τα στοιχεία αναμφισβήτητα καταδεικνύουν μία αύξηση του αριθμού των αποφάσεων που εκδίδει η Υπηρεσία. Παραλείπουν, ωστόσο, το γεγονός ότι η Υπηρεσία Ασύλου (1) δεν δεχόταν νέες αιτήσεις από τις αρχές Μαρτίου έως τα μέσα Μαΐου του 2020, λόγω της αναστολής της διαδικασίας ασύλου και κατόπιν της διακοπής λειτουργίας της λόγω του κορωνοϊού, ενώ (2) οι χειριστές της δεν διεξήγαγαν συνεντεύξεις με αιτούντες κατά τη διάρκεια της διακοπής λειτουργίας της Υπηρεσίας. Η διακοπή των συνεντεύξεων συνεισέφερε σημαντικά στην αύξηση του αριθμού των αποφάσεων που εκδόθηκαν από την Υπηρεσία κατά το ανωτέρω διάστημα χωρίς μάλιστα να είναι δυνατός ο έλεγχος ποιότητάς τους.

Όπως προαναφέρθηκε, δεν διατίθενται πλέον πληροφορίες για τις καταγραφείσες αιτήσεις ασύλου ανά την επικράτεια. Η Ελλάδα, μαζί με την Εσθονία, ήταν οι μοναδικές χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση που κατέγραψαν μηδενικό αριθμό αιτήσεων ασύλου τον Απρίλιο, σύμφωνα με τη Eurostat.

Η αξιοπιστία της επιμονής για «μεταναστευτικό» ζήτημα

Το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου εξακολουθεί να κάνει αναφορά σε «μεταναστευτικό» ζήτημα και «μεταναστευτική κρίση» στη χώρα, δηλώνονταςότι η πλειονότητα των αφικνούμενων στην Ελλάδα δεν διαθέτουν «προσφυγικό προφίλ».

Εντούτοις, η κρίση του Υπουργείου διαψεύδεται από τα ίδια τα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου. Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα εξαμήνου του Υπουργείου, το ποσοστό θετικών «αποφάσεων ασύλου» της Υπηρεσίας Ασύλου το πρώτο εξάμηνο του 2020 κυμάνθηκε στο 44%, έναντι 33% το πρώτο εξάμηνο του 2019. Αυτό γίνεται δε, χωρίς να επεξηγείται ότι το ποσοστό «αρνητικών αποφάσεων» που παρουσιάζεται στο σημείωμα δεν διαχωρίζει τις απορριπτικές αποφάσεις ουσίας από τις αποφάσεις απαράδεκτου, συγχέοντας έτσι υποθέσεις στις οποίες η Υπηρεσία κατέληξε στη μη συνδρομή των κριτηρίων για υπαγωγή στη διεθνή προστασία με τις περιπτώσεις στις οποίες δεν εξετάστηκε η αίτηση κατ’ουσίαν το πρώτο εξάμηνο του 2019. Ομοίως συγχέονται οι αποφάσεις ουσίας με τις αποφάσεις απαράδεκτου στα στοιχεία της Eurostat, δίνοντας έτσι μια λάθος απεικόνιση έτσι στα ποσοστά αναγνώρισης.

Μία ορθή αποτύπωση των ποσοστών αναγνώρισης κατά το πρώτο εξάμηνο του 2019, με βάση τις αποφάσεις ουσίας που έλαβε η Υπηρεσία Ασύλου, τοποθετεί το ποσοστό θετικών αποφάσεων πολύ υψηλότερα από το 33% και δη στο 55,1%, εκ του οποίου 45,3% χορήγησαν καθεστώς του πρόσφυγα και 9,8% επικουρική προστασία. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2019, η Υπηρεσία είχε εκδώσει 2.207 αποφάσεις απαράδεκτου για διάφορους λόγους, ήτοι εφαρμογή του Κανονισμού του Δουβλίνου, «ασφαλής τρίτη χώρα», μεταγενέστερες αιτήσεις κ.α. Παρόμοια πρακτική έχει ακολουθηθεί και το 2020, εφόσον, σύμφωνα με στοιχεία που εστάλησαν από τις αρχές στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης στο πλαίσιο της παρακολούθησης της εκτέλεσης της απόφασης M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδος, τους πέντε πρώτους μήνες του έτους εκδόθηκαν 2.967 αποφάσεις απαράδεκτου.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που διατέθηκαν στο Συμβούλιο της Ευρώπης, τους πέντε πρώτους μήνες η Υπηρεσία Ασύλου εξέδωσε 17.986 θετικές και 12.979 απορριπτικές αποφάσεις ουσίας, καταδεικνύοντας, σύμφωνα με τις αρχές, ποσοστό αναγνώρισης 53,15%. Συμπεραίνεται από τα ανωτέρω ότι το ποσοστό αναγνώρισης σε πρώτο βαθμό κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους είναι στην πραγματικότητα υψηλότερο από το ποσοστό 44% που αναφέρει το ενημερωτικό σημείωμα του Υπουργείου.

Μολονότι τα στοιχεία του Υπουργείου δεν κάνουν αναφορά σε συγκεκριμένες χώρες καταγωγής, τα τελευταία στοιχεία της Υπηρεσίας αναδεικνύουν ποσοστό αναγνώρισης σε πρώτο βαθμό στο 69,1% για το Αφγανιστάν και 98,5% για τη Συρία, τις δύο κυριότερες χώρες καταγωγής των αφικνούμενων σύμφωνα με τη Frontex.