Ελλείψει πραγματικής προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης φέτος, με τις αφίξεις μειωμένες 95% σε σχέση με το 2015 και περισσότερο από 40% συγκριτικά με την ίδια περίοδο πέρυσι, η προτεραιότητα που έχει λάβει το θέμα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και η ένταση που έχει δημιουργήσει μπορεί να εξηγηθεί μόνο από πολιτικής άποψης. Το χιλιοταλαιπωρημένο αφήγημα για την κρίση έχει μετατραπεί σε πεδίο μάχης μεταξύ, αφενός, των νεοφιλελεύθερων φιλοευρωπαϊκών πολιτικών και, αφετέρου, των ακροδεξιών και νεοφασιστών. Δεν πρόκειται για μάχη για τη συμφωνία σχετικά με τα χαρακτηριστικά ενός ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου, όπως επεξηγείται δημοσίως. Πρόκειται για έναν πραγματικά αδίστακτο αγώνα ιδεολογίας και εξουσίας αφηγούμενος με όρους μεταναστευτικής / προσφυγικής πολιτικής.
Είναι ένας αγώνας που θα οδηγήσει μόνο σε περαιτέρω θυματοποίηση των προσφύγων, κάτι που απεικονίζεται καλύτερα σε δύο διαρρεύσαντα έγγραφα των προσεχών συνεδριάσεων των ηγετών της ΕΕ, στη μικρή συνάντηση κορυφής που καλείται από τον Junker αυτή την Κυριακή, 24 του μήνα, και στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την επόμενη Πέμπτη, 28 του μήνα. Οι προτεινόμενες στα έγγραφα ενέργειες έχουν εσωτερικές και εξωτερικές διαστάσεις και, σε αμφότερες τις περιπτώσεις, το ακραίο πρόγραμμα που προωθείται είναι και πάλι γεμάτο ιδέες που θα διαχύσουν τοξικότητα.
Αναφορικά με τις εξωτερικές διαστάσεις, το διαρρεύσαν έγγραφο συμπερασμάτων του Συμβουλίου της 28ης αναφέρει ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στηρίζει την ιδέα των περιφερειακών πλατφόρμων αποβίβασης, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ)». Η ίδια ιδέα συμπεριλαμβάνεται στο σχέδιο εγγράφου της μικρής συνάντησης κορυφής της επόμενης Κυριακής, αναφέροντας και πάλι την Ύπατη Αρμοστεία ως συνεργάτη.
Θα παρασυρθεί η Ύπατη Αρμοστεία σε μια συνεργασία με την ΕΕ για την ανάπτυξη μιας ιδέας που έχει ως στόχο την αποδόμηση του πλαισίου όπως καθορίστηκε από τη Σύμβαση της Γενεύης; Θα μπορούσε, πράγματι, δεδομένου ότι η ΕΕ, για ακόμα μια φορά, παίζει τον ΔΟΜ κατά της Ύπατης Αρμοστείας σχετικά με το ποιος θα είναι ο κύριος συνομιλητής της σε θέματα προσφυγικής πολιτικής. Έτσι λειτούργησε και στο παρελθόν και θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί και τώρα, χωρίς να στραφεί εναντίον της ΕΕ. Αυτή η στιγμή, περισσότερο από ποτέ, μπορεί να είναι θεμελιώδης για την υπηρεσία προσφύγων των Ηνωμένων Εθνών.
Η ΕΕ είναι βεβαίως αποφασισμένη να επιτείνει κατακριτέες πολιτικές που περιλαμβάνουν την Ύπατη Αρμοστεία, ακόμα κι αν αυτό προϋποθέτει ότι θα αγνοήσει και τη λογική και την πραγματικότητα. Παρά τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη συμμετοχή της ΕΕ στα εγκληματικά δίκτυα που εμπλέκονται τόσο στους συνοριακούς ελέγχους της Λιβύης όσο και στα δίκτυα λαθρεμπορίου, το σχέδιο είναι να περιορισθούν οι αφίξεις στην κεντρική Μεσόγειο καταδιώκοντας «τους λαθρεμπόρους που δραστηριοποιούνται από τη Λιβύη». Γι’ αυτό, «η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει την Ιταλία στο θέμα αυτό και θα ενισχύσει την υποστήριξή της προς την Λιβυκή Ακτοφυλακή».
Για αποτελεσματικότερη υλοποίηση, το Συμβούλιο προωθεί επίσης τη δημιουργία ειδικών κατηγοριών στον προϋπολογισμό όλων των σχετικών χρηματοπιστωτικών μέσων που συνδέονται άμεσα με αυτή την πολιτική, “οι εξωτερικές συνιστώσες των εσωτερικών κονδυλίων και των κονδυλίων για τα σύνορα, το άσυλο και τη μετανάστευση θα πρέπει να προβλέπουν και ειδικό παράθυρο για τη διαχείριση της εξωτερικής μετανάστευσης”.
Και τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα ως προς τις εσωτερικές διαστάσεις. Το σχέδιο εγγράφου της συνόδου κορυφής αναφέρει ένα αυτόνομο σύστημα ελέγχου των συνόρων με την ολοκλήρωση της θεσμικής μεταμόρφωσης της Frontex και του EASO σε “πραγματική αστυνομία συνόρων” και σε “πραγματική αρχή ασύλου της ΕΕ” αντίστοιχα. Αυτό λογικά πρέπει να συμπληρωθεί με μια ισχυρή εντολή που θα εγγυάται ότι θα υπερισχύουν έναντι των εθνικών αρχών στα εξωτερικά σύνορα. Ένας επερχόμενος κανονισμός για την Frontex, ο δεύτερος μέσα σε δύο χρόνια, σύμφωνα με το σχέδιο, θα συμβάλλει στη δημιουργία μιας ισχυρής δύναμης της ΕΕ με 10.000 άτομα προσωπικό και στην ενίσχυση του προϋπολογισμού της Frontex κατά δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Η προσαρμογή του νέου κανονισμού EASO που βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση θα μπορούσε επίσης να διευκολύνει αυτόν τον σκοπό. Βασικός στόχος είναι, και πάλι, η επιτυχία του νέου συστήματος εκεί όπου όλοι απέτυχαν μέχρι σήμερα.
Επίσης, εισάγονται κυρώσεις για την ποινικοποίηση δευτερογενών μετακινήσεων, με μια ιδέα που υποβόσκει στο σχέδιο της μικρής συνάντησης κορυφής για τον εξευρωπαϊσμό του γεωγραφικού περιορισμού, καθιερώνοντας «κυρώσεις υποχρεωτικής παραμονής στα αρμόδια κράτη» και επιτρέποντας «την πρόσβαση στην κοινωνική βοήθεια μόνο στα αρμόδια Κράτη – Μέλη» σύμφωνα με τον Κανονισμό του Δουβλίνου.
Με την ΕΕ να κινείται προς την εφαρμογή ενός υπερσυντηρητικού ακροδεξιού προγράμματος προσφυγικής και μεταναστευτικής πολιτικής, το μόνο αναπάντητο ερώτημα είναι κατά πόσο όσοι πιστεύουν στην ανθρωπιά θα το ακολουθήσουν. Αυτή είναι μια στιγμή ευθύνης για τους Διεθνείς Οργανισμούς (Ύπατη Αρμοστεία και ΔΟΜ) και τις διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις. Η επιλογή τους έχει όχι μόνο ηθική σημασία, αλλά αποτελεί και την τελευταία ευκαιρία απομάκρυνσής τους από την πολιτική κακοποίηση των προσφύγων από ακραίες ιδεολογίες. Είναι μια σπάνια στιγμή, από τις στιγμές που θα διαμορφώσουν το μέλλον τους.
